Oligofrenopedagogika-potrzeby.doc

Oligofrenopedagogika

I.                    Potrzeby psychiczne dzieci głębiej upośledzonych umysłowo.

1.      Poczucie bezpieczeństwa.

·         Poczucie zagrożenia tłumi wszelkie potrzeby poznawcze i uniemożliwia skuteczne uczenie się

·         Skupienie się na nauce w stanie lęku jest niezmiernie trudne a często w ogóle niemożliwe

·         Naturalna ciekawość jest zahamowana

·         Rzeczy nowe budzą lęk

·         Dziecko upośledzone jest szczególnie podatne na przestrach  doraźny, a także na chroniczne zachwianie podstawowego poczucia bezpieczeństwa.

Warunki, które muszą być spełnione by zachować lub przywrócić dziecku poczucie bezpieczeństwa.

·         Zaspokojone musza być podstawowe potrzeby biologiczne:dziecko musi być chronione przed bólem, głodem, zimnem i fizycznym niebezpieczeństwem.

·         Przewidywalność zdarzeń wokół dziecka.( Rzeczy nieznane i zdarzenia będące całkowitym zaskoczeniem zawsze mogą stać się źródłem lęku)

2.Trwałe więzi z osobami znaczącymi.

Warunki spełnienia:

·         Musi być ona trwała na tyle, by dziecko zdołało się do opiekunów przywiązać, czy tylko przyzwyczaić. Rozstanie z osobą bliską i znaną jest zawsze źródłem lęku. U małych dzieci szok lękowy spowodowany rozłąką może się stać przyczyną poważnych zaburzeń uczuciowości, a nawet zahamowania rozwoju osobowości społecznej.

·         Nie wystarczy , by osoba opiekująca się była stale ta sama. Musi ona postępować wobec dziecka w sposób dla niego przewidywalny.

·         Serdeczne traktowanie dziecka.

3.Stałość i przewidywalność otoczenia zewnętrznego.

Każde dziecko przeżywa ok. 3 roku życia okres szczególnego nasilenia potrzeby stałości otoczenia zewnętrznego. Okazuje wtedy niepokój, gdy niespodziewanie zmieni się rozkład dnia, gdy zmieni się jego miejsce przy stole albo przesunięte zostaną meble w mieszkaniu, zwłaszcza zaś jego łóżko.

Niektóre dzieci upośledzone długo, niekiedy jeszcze w wieku szkolnym, utrzymuja się na tym etapie rozwoju emocjonalno-społecznego, a nawet ujawniają przesadną potrzebę stałości codziennych ,,rytuałów’’. Objawy te można znacznie złagodzić poprzez wzmożenie poczucia bezpieczeństwa dziecka drogą nawiązania z nim pełnowartościowej więzi uczuciowej. Mając oparcie w bliskich osobach dziecko może lepiej znosić zmiany w trybie codziennego życia i nie lękać się ich.

Dzieci autystyczne, określane jako żyjące we własnym świecie.

·         Obserwujemy u nich często chorobliwe wyolbrzymione dążenie do utrzymania niezmienności w świecie przedmiotów zdarzeń zewnętrznych.

·         Dzieci te w obcym otoczeniu nie rzadko wpadają w panikę. Niektóre reagują wybuchem nawet wtedy, gdy ktoś zmieni położenie jednego tylko klocka w zbudowanej przez nie konstrukcji. Silnym urazem może stać się dla nich np. przeprowadzka.

Dzieci wychowywane w zakładach.

·         Wszelkie zmiany w otoczeniu zewnętrznym znoszą bardzo źle również dzieci wychowywane w zakładach, zwłaszcza te , które przebywały w nich od urodzenia. Dotyczy to również dzieci upośledzonych umysłowo i potencjalnie normalnych, jednak u dzieci upośledzonych lęk przed nowym przejawia się w sposób bardziej jaskrawy. Dzieci wychowywane w zakładzie są tak bardzo przyzwyczajone do monotonii życia, że każde nowe zdarzenie budzi w nich raczej przestrach niż ciekawość.

Ten lęk przed nowym, cechujący w rzeczywistości niewielką grupę dzieci autystycznych i pewien procent dzieci wychowywanych w zakładach, bywa często przypisywany wszystkim dzieciom głębiej upośledzonym.( pogląd ten odnajdujemy w przestarzałych podręcznikach, drukowanych w okresie słabej znajomości psychologii upośledzonych w stopniu głębszym.)

4. Samodzielność w życiu codziennym.

·         Dziecko rozwijając się ujawnia już w 2 roku życia bardzo silna potrzebę usamodzielnienia się, stopniowo zyskując coraz większą niezależność od dorosłych i to nie tylko w sprawach praktycznych dnia codziennego, ale staje się również coraz mniej zależne uczuciowo.

·         Dziecko głębiej upośledzone umysłowo nie osiąga pełnej niezależności życiowej ani uczuciowej i pozostanie zawsze w pewnej mierze zależne od osób znaczących. Ale błędem byłoby sądzić , że jest ono pozbawione potrzeby niezależności, gdyż może decydować samo o sobie w sprawach, które dostępne jego pojmowaniu.

·         Dzieci upośl. Mogą przejawiać samodzielność w bardzo różnym stopniu, w zależności od wieku i możliwości rozumienia. Każde jednak dziecko upośl. Jest zdolne do decydowania choćby o jednej tylko sprawie, która je dotyczy. Im pełniej dziecko przeżyje swoje pierwsze,, ja chcę’’ i ,,ja potrafię’’, tym bardziej wzrasta poczucie bezpieczeństwa, tym większe otwierają się przed nim możliwości dalszego rozwoju i perspektywy samodzielnego życia po wyjściu z wieku szkolnego.

5. Potrzeby związane z dojrzewaniem osobowości emocjonalno -społecznej.

Celem każdego wychowania zarówno dziecka wybitnie zdolnego jak i upośledzonego umysł. Jest stopniowe wyrabianie w wychowanku możliwie jak największej umiejętności samodzielnego kierowania swoim postępowaniem i poczucia odpowiedzialności za własne decyzje. Gdy dziecko nie osiągnie tych umiejętności, jego zachowanie pozostanie czymś przypadkowym zależnym od  przelotnych nastrojów i doraźnych konieczności, nie zasługując na miano postępowania. Mówimy wtedy o  niedojrzałej osobowości emocjonalno-społecznej.

Potrzeby psychiczne dziecka, których zaspokojenie jest konieczne:

·         Doznawać życzliwości i mieć poczucie przynależenia do kogoś.(najważniejsza!!! Wśród potrzeb społecznych dziecka)

·         Rozumieć i być rozumianym.

Nauczyciel w szkole życia musi być szczególnie wyczulony na wszelkie sygnały bezsłowne używane świadomie lub nie przez dzieci i musi uczyć się tego swoistego ,,języka’’.

·         Być zauważonym.

Terapia zauważania polega ona na tym, że uwaga całego personelu kierowana jest w ciągu kilku dni szczególnie często na jedno dziecko przejawiające trudności wychowawcze. Metoda ta jest zawsze skuteczna, gdy dziecko- co często się przecież zdarza-zachowuje się hałaśliwie lub agresywnie tylko po to właśnie by zwracać na siebie uwagę.

     Terapia zauważania może być też pomocna  w przeciwdziałaniu zachowaniom       stereotypowym, które polegają przecież na kierowaniu uwagi na własna aktywność stereotypową kosztem zainteresowania otoczeniem. T. Zauważania potrzebują szczególnie dzieci głuche lub niedosłyszące oraz niewidome.

              Bardzo ważne dla nauczyciela jest rozróżnienie pomiędzy uwagą neutralną a wartościującą. Przejaw uwagi neutralnej powoduje słabsze pobudzenie uczuciowe niż pochwała lub nagana. Im głębiej upośledzone dziecko i im więcej przejawia zaburzeń zachowania, tym większa powinna być przewaga kontaktów neutralnych, niewartościujących.

·         Być razem z innymi dziećmi

·         Poczucie własnej wartości i sprawowanie określonej roli społecznej.

Dzieci używają zwrotu ,,ja’’ lub wymawiają swoje imię najczęściej wtedy, gdy dokonały czynu uwieńczonego powodzeniem. Przeżycie sukcesu jest bardzo ważnym, choć nie jedynym warunkiem wytworzenia poczucia własnej wartości.

U małego dziecka źródłem poczucia własnej wartości  może być początkowo tylko miłość i uznanie ze strony osób znaczących. W miarę  rozwoju osobowości społecznej poczucie własnej wartości staje się coraz bardziej zalezne od mierników obiektywnych, a przede wszystkim szczególnie ważne jest tu poczucie pełnienia roli użytecznego członka grupy społecznej.

·         Potrzeby popędowe, ich socjalizacja i intelektualizacja.

Proces prowadzący do zaspokajania potrzeb popędowych w społecznie przyjętej formie nazywamy socjalizacją potrzeb.

·         Potrzeby pokarmowe

Przyjmowanie pokarmu ma wielorakie cele biologiczne i społeczne:

1.      Zapełnienie żołądka i usunięcie skurczów głodowych

2.      jedzenie, ssanie lub gryzienie jako czynności przyjemne same w sobie.

3.      Przyjemne doznania węchowe, smakowe i dotykowe i – o czym trzeba również pamiętać-dozanania wzrokowe związane z estetycznym wyglądem potraw i nakrycia stołu,

4.      Miłe kontakty społeczne podczas wspólnie spożywanego posiłku, dzielenie się jedzeniem.

·         Potrzeby płciowe.

Onanizm jest dość często spotykanym objawem u głębiej upośledzonych. W niektórych przypadkach stanowi on rzeczywiście zastępcze zaspokojenie popędu seksualnego, ale często –zwłaszcza u dzieci młodszych- podłoże onanizmu jest inne: podobnie jak ssanie palca lub kołysanie się onanizowanie się może pełnić rolę,, pocieszyciela’’ w sytuacjach napięcia emocjonalnego, napięcia niekoniecznie mającego podłoże seksualne.

·         Potrzeba uzewnętrznienia napięć agresywnych i społecznie akceptowane zachowania zaczepno-obronne.

·         Potrzeby,których zaspokojenie jest niezbędne dla rozwoju psychomotorycznego: potrzeba ruchu, potrzeba doznawania wrażeń przez wiele dróg zmysłowych(dotyk i spostrzeganie własnych ruchów/wrażenie kinestetyczne/i zmysł równowagi.), gotowość do patrzenia i słuchania.

Plan postępowania z dziećmi upośledzonymi jąć można w kilku punktach:

1)skupienie  uwagi na bodźcu wzrokowym lub słuchowym powinno łączyć się z doznaniami przyjemnymi, gdyż tylko wtedy dziecko będzie miało ochotę doświadczenia te poznawać.

2)bodźce wzrokowe i słuchowe docierające do dziecka muszą być zrozumiałe.

3)nasilenie bodźców musi być dostosowane do indywidualnej wrażliwości dziecka.

6. Potrzeba uczenia się i poznawania.

Żeby zaspokoić w sposób właściwy potrzeby poznawcze dziecka upośledzonego, muszą być spełnione następujące warunki:

1)Materiał, który dziecku podsuwamy, musi być odpowiedni dla jego poziomu rozwojowego

,,Sfera najbliższego rozwoju’’- zakres umiejętności, który w toku prawidłowego rozwoju powinien wystąpić bezpośrednio po opanowaniu umiejętności już przez dziecko posiadanych.

2) Zachowana być musi właściwa proporcja między aktywnością poznawczą samorzutną i kierowaną..

7. Potrzeba uzewnętrznienia przeżyć.

·         Śmiech i płacz

·         Wyrażanie uczuć poprzez mimikę, gest i postawę ciała.

·         Wyrażanie uczuć przez ruch, rytm i muzykę,

·         Wyrażanie uczuć poprzez barwę i kształt,

·         Wyrażanie uczuć poprzez słowo