metodologia-licencjat.pdf

1. POJĘCIE DEFINICJI KLASYCZNEJ

Kryteria podziału definicji:

1. Budowa definicji

I. Równościowe

A. Wyraźne

B. Kontekstowe

a. Zwykłe

b. Przez abstrakcję

c. Indukcyjne (rekurencyjne)

II. Uwikłane

2. Supozycja definiendum

I. Nominalne

A. Słownikowe

B. Semantyczne

II. Realne

A. Klasyczne

B. Nieklasyczne

3. Pochodzenie (geneza) znaczenia definiendum

I. Sprawozdawcze (analityczne)

II. Projektujące (syntetyczne)

A. Konstruktywne

B. Regulujące

4. Zakres stosowalności definicji

I. Warunkowe

A. Warunkowe w naukach formalnych

a. Redukcyjne

b. Operacyjne

c. Dejktyczne (ostensywne)

B. Warunkowe w naukach realnych

II. Bezwarunkowe

Definicje realne dzielimy na:

a) klasyczne

b) nieklasyczne

ad. a): - warunki definicji klasycznej :

Û funktor definicyjny brzmi: „jest to”,

Û musi to być definicja wyraźna (w definiendum tylko 1 wyraz),

Û definiens ma być zbudowany z 2 cz ęś ci :

¶ część I – reprezentuje najbliŜszy (w stosunku do definiowanego gatunku)

rodzaj,

¶ część II – współoznacza tzw. róŜnicę gatunkową.

JeŜeli zbiór S jest podrzędny względem zbioru P, to zbiór S nazywamy gatunkiem, a P – rodzajem.

RóŜnica gatunkowa – cecha, która z rodzaju wyróŜnia tylko te elementy, które naleŜą do gatunku.

„ Człowiek jest to ssak rozumny ” – rozumny to właściwość

„ Murzyn jest to człowiek czarnoskóry ” – czarnoskóry to właściwość.

Z definicją klasyczną jest problem filozoficzny. Arystoteles akcentował i zwracał uwagę na to, Ŝe

dobrze zbudowana definicja klasyczna musi zawsze brać pod uwagę rodzaj najbliŜszy.

(człowiek

ssak

organizm

byt materialny

byt)

3. RODZAJE UZASADNIANIA ZDAŃ

CZYNNO Ś CI WIEDZOTWÓRCZE

Wstępne właściwe budowanie teorii

systemów

podział logiczna porządkow. definicje

logiczny analiza i szeregowanie

i klasyfik. Pytań dedukcyjne empiryczne

uzasadnianie zdań

bezpośrednie pośrednie

1.doświadczenie (teoria rozumowań)

2.konwencja

terminologiczna prosta złoŜona

3.intuicja | 1.wyciąg. konsekwencji

intelektualna wnioskowanie dobór zdań 2.dowodzenie

4.autorytet dedukcyjne 3.wyjaśnianie

i redukcyjne (tłumaczenie)

4.sprawdzanie

5. PYTANIA ROZSTRZYGNIĘCIA I PYTANIA DOPEŁNIENIA

Pytamy ilekroć dąŜymy do uzyskania pewnej wiadomości określonej z góry, do pewnego stopnia, ale nie

całkowicie.

,,Kto jest premierem RP?”- na to pytanie nie oczekujemy jakiejkolwiek odpowiedzi tylko w konkretnej postaci.

Odp.: ,,X jest premierem RP”

Wiadomość, która pytający pragnie otrzymać jest więc sądem (zdaniem) z góry określonym. Jest to jeden spośród

wielu sądów dających się wypowiedzieć za pomocą jednego za zdań o postaci ,,X jest premierem RP”. WyraŜenia

słuŜące przy pewnym swym znaczeniu do wypowiadania pytań nazywa się przy tym ich znaczeniu zdaniami

pytajnymi.

Ad1. Pytania rozstrzygni ę cia (decyzyjne) - to takie, które składają się z 3 części: a. partykuły pytajnej ,,CZY”

b. całego zdania oznajmującego objętego tą partykułą

c. znaku pytania

np.: Czy sło ń ce jest gwiazda ?

Ad2. Pytania dopełnienia składają się z:

a. partykuły pytajnej (partykuł pytajnych róŜnych od ,,czy”!)

b. znaku pytania

c. fragmentu zdania oznajmującego

np.: Kto skonstruował teorię względności?

Podział pyta ń ze wzgl ę du na struktur ę pyta ń , na rodzaj pytajnika- partykuły pytajnej:

1. pytania rozstrzygni ę cia (decyzyjne) ,,CZY”

2. pytania dopełnienia:

2.1 . pytania problemowe

2.1.1 .pyt kauzalne (przyczynowe) ,,DLACZEGO”, ,,JAK TO SI Ę STAŁO”

2.1.2 .pyt. telliczne (celowe) ,,PO CO”, ,,W JAKIM CELU”

2.2 . pytania kompletywne ,,KTO”, ,,KOMU”, ,,KIEDY”, ,,JAK”, ,,GDZIE”

Istnieją teŜ pytania dopełnienia, w których występuje całe zdanie oznajmujące.

Jak się zakończył mecz piłkarski Polski z Austrią?

Jak poruszają się drzewa na wietrze?

Kto skonstruował teorie względności? Odp.: X skonstruował teorie względności. (to schemat odpowiedzi.

Podstawiając za X róŜne nazwy ludzi mamy zdania)

Wśród odpowiedzi trafiają się obok zdań prawdziwych teŜ zdania fałszywe. Wszystkie zdania, które są

odpowiedziami na pytanie ,,kto skonstruował teorie względności?”- mają ten sam schemat, a którego dadzą się

wyprowadzić przez podstawienia odpowiednich nazw za zmienną X. Schemat odpowiedzi na pytanie jest

wskazany jednoznacznie przez samo zdanie pytajne. Schemat ten wyznaczony jest częściowo przez fragment zdania

oznajmującego (zawarty w zdaniu pytajnym) po części zaś przez partykułę pytajną, która wskazuje w którym

miejscu ma być ten fragment zdania uzupełniony przez zmienną aby powstał schemat odpowiedzi na to pytanie. `

Np.: ,,kogo zabił Brutus?”, odp.: ,,Brutus zabił X”

Wyznaczony w ten sposób przez zdanie pytajne schemat odpowiedzi na to pytanie nazywa się datum

questionis ( z łac. dana pytania). Zawartą w datum questionis zmienną nazywamy niewiadomą pytania (tych

zmiennych moŜe być kilka w zaleŜności od tego ile w pytaniu jest partykuł pytajnych, np. „kogo, kiedy, gdzie i za

ile zabił Brutus?”). Zdania otrzymane z datum questionis jakiegoś zdania pytajnego przez podstawienie

odpowiedniej stałej za zmienną pytania nazywamy odpowiedziami właściwymi na dane pytanie. [odpowiedź

właściwa nie musi być odpowiedzią prawdziwą!]

Partykuła pytajna (wraz ze swoimi ewentualnymi bliŜszymi określeniami) spełnia podwójną funkcję: 1.

wskazuje miejsce składowe na którym naleŜy niewiadomą pytania postawić w datum questionis. 2. spośród

wszystkich wartości, które wstawione za niewiadomą pytania przekształcają datum questionis w zdanie prawdziwe

lub fałszywe wyróŜnia zazwyczaj tylko niektóre, np. zaimek osobowy ,,kto” uŜyty w zdaniu pytajnym- ,,kto

skonstruował…?”- wyróŜnia spośród wszystkich nazw jedynie nazwy osób. Te nazwy osób wstawione w miejsce X

przekształcają ten schemat w zdanie prawdziwe lub fałszywe.

W pytaniu ,,kto z Polaków walczył pod Monte Casino?” zaimek pytajny wraz ze swoim bliŜszym

określeniem wyróŜnia nazwy polaków. Zbiór tych wartości wyróŜnionych dla niewiadomej pytania przez zaimek lub

przysłówek pytajny nazywamy zakresem niewiadomej pytania . To samo co powiedziano odnośnie datum

questionis zdań dopełnienia zawierających tylko fragment zdania oznajmującego moŜna utrzymać o zdaniach

pytajnych dopełnienia składających się z całego zdania oznajmującego. Np. ,,jak poruszają się drzewa?”- datum

questionis będzie- ,,drzewa poruszają się X”. zakresem niewiadomej pytania są przysłówki tj. łagodnie, gwałtownie,

tanecznie itp.

Osnowa pytania- fragment pytania bez partykuły ,,Czy słońce jest gwiazdą?”.

Niekiedy trudno nam odróŜnić pytania kauzalne od telicznych. Kauzalne- ,,dlaczego, meliczne- ,,po co?”. K:

,,dlaczego doszło do konfliktu między Irakiem a Stanami Zjednoczonymi?” T: ,,po co Karol poszedł do

sekretariatu?”

Pewną pomoc podsuwa struktura odpowiedzi właściwych na pytania. Odpowiedź właściwa na pytanie kauzalne ma

postać: ,,p, bo q” . trudność polega na tym, Ŝe odpowiedź schematu telicznego zawsze moŜna przekształcić w

odpowiedzi kauzalne o kształcie ,,p, bo kto ś chce aby q”.

Pytania rozstrzygni ę cia ,,czy…” - charakterystyczną cechą tych pytań jest to, Ŝe kaŜde z nich ma tylko 2

odpowiedzi właściwe będące odpowiednio nawzajem odpowiedziami sprzecznymi. Odpowiedzią właściwą na

pytanie ,,czy pada deszcz?” są 2 zdania: ,,tak, deszcz pada:, ,,nie, deszcz nie pada” lub ,,nieprawda, Ŝe pada

deszcz”. Datum questionis dla tego zdania pytajnego musi być schematem zdaniowym, którego podstawieniami są

powyŜsze 2 zdania, lub ich równowaŜniki. Dla takich pytań istnieje datum questionis, chociaŜ z punktu

praktycznego nie ma on wielkiego znaczenia.

Kiedy pytanie jest postawione jasno? – gdy od zdania pytajnego wymaga się aby było postawione jasno to obok

innych warunków jasności, które nakładamy na wszystkie wypowiedzi przy zdaniach pytajnych domagamy się

przede wszystkim aby wskazywały wyraźnie datum questionis oraz zakres niewiadomej pytania. Gdy te 2 warunki

nie są wskazane, wówczas odbiorca pytanie nie wie o co się go pyta- wtedy mamy pytanie niejasno postawione.

Zało Ŝ enia pyta ń . Nie zawsze jako odzew na pytanie otrzymujemy odpowiedź właściwą. ZałoŜenie pytania moŜe

być pozytywne i negatywne.

Przez pozytywne rozumie się stwierdzenie, Ŝe przynajmniej jedna odpowiedź na to pytanie jest prawdą. To

twierdzenie jest równowaŜne z alternatywą wszystkich odpowiedzi właściwych na to pytanie.

Przez negatywne załoŜenie pytań rozumie się stwierdzenie, Ŝe przynajmniej jedna z odpowiedzi

właściwych na to pytanie nie jest prawdziwa. To jest równowaŜne alternatywie zaprzeczeń wszystkich odpowiedzi

właściwych. Mówimy tu o załoŜeniach gdyŜ wydaje się, Ŝe ktokolwiek na serio stawia jakieś pytanie to wierzy iŜ

jakaś właściwa odpowiedź na nie jest prawdziwa, ale nie wierzy aby wszystkie były prawdziwe.

Pytanie, którego pozytywne lub negatywne załoŜenie nie jest prawdziwe nazywamy pytaniem niewła ś ciwie

postawionym. Np. pytania rozstrzygnięcia są zawsze właściwie postawione, mają one bowiem tylko 2 odpowiedzi

właściwe będące zdaniami nawzajem sprzecznymi. Z tych zdań zawsze jedno jest prawdziwe a drugie fałszywe.

Presupozycje pyta ń : od załoŜenia pytania naleŜy odróŜnić presupozycje. Są to zdania róŜne od załoŜeń, ale z tych

samych załoŜeń wynikające (treściowo, merytorycznie). ,,kto skosił wreszcie tą łąkę?” – załoŜeniem jest to, Ŝe ktoś

ją skosił… to pytanie ma m.in. 6 presupozycji:

1. koszący nie był niemowlęciem czy dzieckiem

2. koszący nie był niedołęŜnym starcem

3. koszący umiał posługiwać się sprawnie kosą

4. łąka istnieje

5. trawa na łące nadawała się do koszenia

6. na koszenie łąki przez pewien czas oczekiwano

Fałszywość dowolnej presupozycji pociąga za sobą fałszywość odpowiedniego załoŜenia. MoŜna więc

powiedzieć, Ŝe niewłaściwie postawione pytanie, to pytanie z co najmniej jedną presupozycją fałszywą. ZałoŜenia

pytań wraz z presupozycjami tworzą tzw. zawarto ść poznawcz ą pytania. Zawartość ta zaleŜy od zakresu zmienności

niewiadomej- im większy jest ten zakres, tym mniejsza jest zawartość poznawcza danego pytania.

1. kto odkrył Amerykę?

2. kto z europejczyków odkrył Amerykę?

3. kto z Włochów odkrył Amerykę?

Najmniejszą zawartość poznawczą ma pytanie 1. najmniejszy zakres niewiadomej jest w pytaniu 3.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: