LEKI UKŁADU WSPÓŁCZULNEGO
§ Leki układu współczulnego = leki wpływające na receptory i przekaźnictwo w zakończeniach synaptycznych między włóknami pozazwojowymi układu współczulnego a komórkami efektorowymi
§ mogą działać bezpośrednio na receptory adrenergiczne lub pośrednio, wpływając na ilość neuroprzekaźnika uwolnionego do szczeliny synaptycznej
- leki bezpośrednio pobudzające receptory postsynaptyczne lub zwiększające przekaźnictwo są to leki sympatykomimetyczne
- leki blokujące receptory postsynaptyczne lub zmniejszające ilość uwalnianego neuroprzekaźnika są to leki sympatykolityczne
§ leki sympatolityczne = leki działające na cześć presynaptyczną, hamując biosyntezę, magazynowanie lub uwalnianie neuroprzekaźnika
§ na powierzchni komórek efektorowych układu współczulnego występują receptory α i β; ich pobudzenie może prowadzić do przeciwnych następstw. Ponieważ rozmieszczenie tych receptorów nie jest równomierne (homogenne) o skutku działania leku decyduje jego charakter, wybiórczość działania oraz liczba i dominacja wrażliwych receptorów na powierzchni komórki efektorowej
§ Leki α1 – adrenomimetyczne
- fenylefryna, mefentermina, metoksamina (blokuje też β), metaraminol, norfenefryna, etylefryna (pobudza β)
- leki te pobudzają bezpośrednio głównie receptory α1
- znacznie słabiej pobudzają receptory β2-adrenergiczne
- mefentermina i metaraminol mają też silne działanie pośrednie, prawdopodobnie w wyniku zwiększenia uwalniania noradrenaliny
- następstwem działania tych leków jest zwężenie naczyń krwionośnych skóry i nerek, zwiększenie oporu obwodowego i wzrost ciśnienia tętniczego skurczowego i rozkurczowego. Może wystąpić odruchowa bradykardia.
- podane miejscowo na błonę śluzową nosa powodują jej anemizację, zmniejszenie obrzęku i hamowanie wydzielania śluzu
- zastosowane do worka spojówkowego rozszerzają źrenicę i zmniejszają ciśnienie śródgałkowe, nie powodują zaburzeń akomodacji
- Zastosowanie
1) podciśnienie, zapaść;
2) nieżyt nosa;
3) jaskra;
§ Leki α2 – adrenomimetyczne
- klonidyna, guanabenz, guanfacyna
- klonidyna jest agonistą receptorów α2; działa antagonistycznie na receptory α1
Ø działając przez presynaptyczne receptory α2-adrenergiczne (autoreceptory) zmniejsza uwalnianie noradrenaliny z zakończeń włókien współczulnych
Ø przenika do OUN i działa szczególnie silnie na receptory α2 w ośrodkach regulujących aktywność AUN → zmniejszenie napięcia układu współczulnego, zaczyna przewazać układu przywspółczulny
Ø prowadzi to do rozszerzenia naczyń krwionośnych, zwolnienia czynności serca i zmniejszenia objętości wyrzutowej serca, znacznego spadku ciśnienia tętniczego
Ø klonidyna ma również silne działanie uspokajające przez ośrodkowe mechanizmy α-adrenergiczne
Ø nagłe przerwanie podawania klonidyny może spowodować gwałtowne zwiększenie ciśnienia tętniczego, przypominające przełom nadciśnieniowy występujący w guzie chromochłonnym nadnerczy → nadwrażliwość receptorów adrenergicznych spowodowana długotrwałym niedoborem endogennej noradrenaliny
- guanabenz i guanfacyna są lekami o bardziej wybiórczym działaniu
1) nadciśnienie tętnicze;
2) migrena (profilaktyka)
3) bolesne miesiączkowanie, przekwitanie;
4) jaskra;
§ leki α1- i α2-adrenomimetyczne
- ksylometazolina, nafazolina, oksymetazolina, tetryzolina, tymazolina
- pobudzają one receptory α1 i α2
- pobudzenie receptora α2 wyzwala reakcję dwufazową – pobudzenie α2 presynaptycznego hamuje wydzielanie NA, a α2 postsynaptycznego powoduje skurcz naczyń. Po 10 dniach – tachyfilaksja.
- podaje się je wyłącznie miejscowo, głównie na błony śluzowe przewodów nosowych w celu obkurczenia naczyń krwionośnych, powoduje to zmniejszenie obrzęku błony śluzowej i zmniejszenie wydzielania śluzu
- niekiedy może wystąpić paradoksalne przekrwienie błon śluzowych i zwiększone wydzielanie śluzu; przy przewlekłym stosowaniu może dochodzić do zmian zanikowych błony śluzowej wskutek długotrwałej anemizacji (rhinitis sicca)
- leki te są przeciwwskazane w jaskrze wąskokątowej
- mimo że w niewielkim tylko stopniu wchłaniają się z miejsca podania, mogą niekiedy wywierać działanie ogólnoustrojowe α-adrenomimetyczne
- u małych dzieci mogą wywołać zaburzenia oddychania i śpiączkę
- Zastosowanie – nieżyt nosa
§ ZASTOSOWANIE α-ADRENERGIKÓW
- obkurczanie naczyń
- hipotonia samoistna, ortostatyczna
- zapaść naczyniowa
- zwężenie naczyń miejscowo, zmniejszenie obrzęku, przekrwienia, zmniejszenie wydzielania gruczołów śluzowych (zap. zatok)
- jako dodatek do roztworów środków miejscowo znieczulających (głównie adrenalina!) w celu:
o przedłużenia działania tych środków
o zmniejszenia krwawienia poprzez obkurczanie naczyń
o zmniejszenie toksyczności tych środków
§ Leki β1-adrenomimetyczne
- Dobutamina jest lekiem o przeważającym działaniu β1-adrenomimetycznym, słabiej pobudza receptory β2-adrenergiczne i receptory α1-adrenergiczne
- w sercu działanie inotropowe (+) i chronotropowe (+)
- naczyniowe przeciwstawne skutki adrenomimetyczne dobutaminy równoważą się, dlatego opór obwodowy i ciśnienie tętnicze nie ulegają zmianie
- dobutamina podana w dużych dawkach może powodować wzrost ciśnienia tętniczego i tachykardię
1) niewydolność serca ostra
2) niewydolność krążenia pochodzenia sercowego
3) zabiegi kardiochirurgiczne
§ Leki β2-adrenomimetyczne
krótko działające (co 4-6 godzin): salbutamol, terbutalina, fenoterol
o przedłużonym działaniu: formeterol (Foradil), salmeterol (Serevent)
leki działające na naczynia: bametan (bezpośr. rozkurcza), bufenina
- mogą słabo pobudzać receptory β1adrenergiczne
- następuje rozszerzenie oskrzeli (działanie broncholityczne) oraz zmniejszenie napięcia i hamowanie aktywności skurczowej mięśnia macicy (działanie tokolityczne)
- pobudzenie receptorów β2-adrenergicznych na powierzchni komórek tucznych zapobiega ich degranulacji i uwalnianiu zawartych w nich substancji biologicznie czynnych, silnie kurczących oskrzela
- leki te dobrze się wchłaniają z przewodu pokarmowego i błon śluzowych dróg oddechowych
- m...
Venuss20