WYCHOWANIE DO MIŁOCI Tadeusz Jakubowski W TROSCE O GODNOĆ ŻYCIA LUDZKIEGO. SZTUCZNE ZAPŁODNIENIE I. WSTĘP Cišgły rozwój nauk biomedycznych spowodował pojawienie się badań i technik medycznych także w dziedzinie przekazywania życia, technik ingerujšcych w odwieczny proces powoływania życia ludzkiego. Przekazywanie życia ludzkiego - prokreacja ma swój własny, osobowy charakter. Dzisiaj sš możliwe inne niż naturalne sposoby przekazywania życia, jednak formy te - jakkolwiek technicznie możliwe - nie majš charakteru osobowego. Powstaje zatem koniecznoć dokonania oceny moralnej działań. U wielu ludzi pojawiajš się trudnoci w ocenie tych działań. Nauka z typowym dla siebie bezwzględnym parciem ku nowym osišgnięciom technicznym przekonuje o koniecznoci wprowadzania tych technik w każdej dziedzinie, zapominajšc, że w wypadku prokreacji, ingeruje się w życie osoby ludzkiej. "Nie wszystko, co jest technicznie możliwe, jest tym samym moralnie dopuszczalne". [ 1 ] Wysoki poziom technik medycznych umożliwił niejako rozwój eksperymentów na ludzkich embrionach. [ 2 ] Jest to zjawisko wysoce niepokojšce. Częć naukowców w swoistym wycigu o zdobywanie coraz to nowych wyników - zapominajšc o barierze zasad moralnych - posuwa się do działań uderzajšcych w godnoć ludzkš, sprowadzajšc istoty ludzkie (chociaż w fazie embrionów) do roli przedmiotów badań i eksperymentów naukowych. Typowym tego przykładem mogš być próby różnych odmian klonowania. W artykule niniejszym ograniczono się do omówienia sposobów przekazywania życia wspomagajšcych lub zastępujšcych akt małżeński, a po dogłębnej analizie tych działań przedstawienia oceny moralnej, stanowiska Kocioła i zwykłej logiki rozumowej. Zagadnienia te rozszerzono o omówienie działań zwišzanych z ingerencjš na embrionach ludzkich: selekcjš, zamrażaniem czy "likwidacjš". II. ANALIZA ZAGADNIENIA Historia Proces "sztucznego zapłodnienia" nie jest zjawiskiem nowym. Już w XVII wieku podejmowano próby sztucznego zapłodnienia jedwabników, a w XVIII w. - pajška, łososia czy suczki. Również w tym czasie podjęto pierwszš próbę zapłodnienia kobiety przez iniekcję nasienia męża do pochwy. W XIX wieku podobnych prób już było znacznie więcej. Dotyczyły one jednak zapłodnienia wewnštrzustrojowego (w organizmie matki). Idea zapłodnienia pozaustrojowego, polegajšca na połšczeniu plemnika z komórkš jajowš poza organizmem, a następnie wszczepieniu jej w organizm kobiety pojawiła się po raz pierwszy w 1937 roku, a pierwszy znany fakt zapłodnienia w probówce i uzyskania ludzkiej zygoty, żyjšcej 59 dni, miał miejsce w 1963 r. Od tego czasu pojawiały się częstsze próby utrzymywania przy życiu płodów ludzkich do dwóch miesięcy. 25 lipca 1978 r. w Anglii urodziło się pierwsze dziecko z probówki. Kilka miesięcy póniej podobny fakt odnotowano w Australii. Szacuje się, że liczba dzieci poczętych tš drogš dawno przekroczyła 100 tysięcy. Zatem skala problemu jest duża. Podział Dla dokonania właciwego osšdu moralnego okrelonych działań bšd zrozumienia oceny, konieczna jest dogłębna znajomoć mechanizmu tych działań. Z uwagi na szeroki zakres tematyki sztucznej prokreacji celowe jest dokonanie podziału i ucilenie terminologii przyjętej w niniejszym artykule. Przez sztucznš prokreację (sztuczne zapłodnienie) rozumie się zespół technik zmierzajšcych do poczęcia w sposób sztuczny czy to w organizmie matki, czy poza nim. Wynika z tego już pierwszy podział. Ze względu na miejsce przeprowadzenia sztucznego zapłodnienia dzielimy je na: zapłodnienie wewnštrzustrojowe - w organizmie matki; zapłodnienie pozaustrojowe - poza organizmem. Sztuczne zapłodnienie wewnštrzustrojowe, zwane także sztucznš inseminacjš, polega na wprowadzeniu do dróg rodnych kobiety spermy, [ 3 ] uzyskanej od mężczyzny. Najbardziej znanš i do niedawna najczęciej stosowanš technikš inseminacji sztucznej jest GIFT (Gamete Intra Fallopian Transfer), z pewnymi odmianami. Polega ona najogólniej na monitorowaniu komórek jajowych i pobraniu ich (zwykle 3-4) w odpowiednim czasie [ 4 ] oraz pobraniu spermy. Następnie umieszcza się plemniki i jajeczka przedzielone pęcherzykiem powietrza w specjalnie sporzšdzonym cewniku i wprowadza do jajowodu, gdzie dochodzi do zapłodnienia. Efekt ten jest osišgany w 50-60%, z tym, że dalsze 50% z nich ulega samoistnemu poronieniu zarówno przed, jak i po zagnieżdżeniu, co znacznie obniża skutecznoć. Inna metoda (LTOT) polega na pobraniu jajeczek i przeniesieniu ich do jajowodu, po czym następuje współżycie małżeńskie. Skutecznoć tej metody ocenia się na ok. 15%. Jeszcze inna metoda (DIPI) polega na wprowadzeniu spermy do jajowodu, gdy w wyniku monitorowania okaże się, że tam włanie (w bańkowej częci) znajduje się dojrzała komórka jajowa. Skutecznoć tej metody też jest niska i sięga 10%. Opisane metody mogłyby być pomocne w przypadku schorzeń czy niedomagań męża lub żony, stanowišc ułatwienie poczęcia we współdziałaniu ze współżyciem małżeńskim, a nie zastępujšc go. Już w tym miejscu, uprzedzajšc ocenę moralnš tych czynów należy rozróżnić na ile rodek techniczny ułatwia i pomaga w osišgnięciu celu, a na ile zastępuje akt małżeński. Sztuczne zapłodnienie pozaustrojowe polega na pobraniu komórek jajowych, przygotowaniu ich do zapłodnienia, a następnie połšczeniu z dostarczonym nasieniem męża (charakter homologiczny) lub dawcy innego niż małżonek (charakter heterologiczny). Powstałe w ten sposób zarodki zostajš poddane "selekcji", w wyniku której wybiera się najczęciej kilka do dalszego wykorzystania. Te, po wystšpieniu wstępnego podziału na 4-8 blastomerów (ok. 70 godzin), umieszcza się w macicy "przygotowanej" do przyjęcia zarodka. Umieszczenie kilku zarodków stwarza nadzieję, że choć jeden rozwinie się prawidłowo. Duża iloć odrzutów powoduje, że i na tym etapie częć zarodków przeznacza się (z założenia) na stracenie. Łšczna "strata" zarodków na wszystkich etapach sięga 90%. Należy także pamiętać, że wszczepienie kilku zarodków wcale nie gwarantuje zakończenia zabiegu cišżš i urodzeniem dziecka. Ponieważ przy takim zapłodnieniu połšczenie komórek jajowych i plemników odbywa się "w probówce", dlatego nazwano je obiegowo zapłodnieniem "in vitro", a od słów fekondation in vitro et transert d'embrion - utworzono skrót FIVET. Jak już wspomniano wyżej, nasienie może pochodzić od męża lub innego dawcy. W pierwszym przypadku mówimy o sztucznym zapłodnieniu homologicznym, a w drugim - o sztucznym zapłodnieniu heterologicznym. Dotyczy to zarówno sztucznego zapłodnienia pozaustrojowego jak i wewnštrzustrojowego. Instrukcja DV dokonuje przede wszystkim podziału na sztuczne zapłodnienie heterologiczne i homologiczne dla potrzeb wyraniejszego uzasadnienia oceny moralnej. Dalej dokonuje podziału ze względu na miejsce zapłodnienia (pozaustrojowe - FIVET lub wewnštrzustrojowe - inseminacja), definiujšc je następujšco: FIVET heterologiczny: technika podjęta dla uzyskania poczęcia ludzkiego poprzez połšczenie w probówce gamet pobranych przynajmniej od jednego dawcy różnego od małżonków zwišzanych węzłem małżeńskim; sztuczna inseminacja heterologiczna: technika podjęta dla uzyskania poczęcia ludzkiego przez przeniesienie do narzšdów rozrodczych kobiety spermy wczeniej pobranej od dawcy innego niż małżonek; FIVET homologiczny: technika podjęta dla uzyskania poczęcia ludzkiego poprzez połšczenie w probówce gamet małżonków; sztuczna inseminacja homologiczna: technika podjęta dla uzyskania poczęcia ludzkiego poprzez przeniesienie wczeniej pobranej spermy małżonka do narzšdów rozrodczych żony. III. OCENA MORALNA SZTUCZNEGO ZAPŁODNIENIA Zasada podstawowa Punktem wyjcia winno być okrelenie "tożsamoci" obiektu oceny. W niniejszych rozważaniach stwierdzeniem kluczowym jest przyjęcie każdej istoty ludzkiej od poczęcia (niezależnie od fazy rozwoju) jako osoby, łšcznie z przysługujšcymi jej - jako osobie - prawami. "Dziecko ma prawo do tego, by zostać poczęte, by być noszone w łonie matki, narodzone i wychowane w małżeństwie" (DV). Co prawda każda istota ludzka jest darem Boga i jako taki winna być przyjęta, jednak zasada odpowiedzialnoci rodzicielskiej wymaga, aby dziecko było owocem małżeństwa, widzialnym wiadectwem miłoci rodziców. Dobro dziecka, rodziny, a także ogólnie rozumiane zasady porzšdku społecznego wymagajš, aby dzieci przychodziły na wiat w rodzinie opartej na trwałym małżeństwie. FIVET i sztuczna inseminacja heterologiczna Zapłodnienie przez połšczenie dwóch gamet, z których jedna pochodzi od osoby nie będšcej współmałżonkiem przekrela podanš wyżej zasadę podstawowš dotyczšcš praw dziecka. W tym wypadku bowiem życie dziecka nie jest owocem aktu miłoci rodziców, ale produktem technik medycznych, wiedzy i umiejętnoci osób trzecich i najczęciej zwišzanym z transakcjš handlowo-usługowš. Ponadto zapłodnienie heterologiczne przekrela zasadę jednoci małżeństwa, ich powołania do rodzicielstwa, narusza zarówno godnoć małżonków, jak i całej instytucji małżeństwa. Zapłodnienie heterologiczne poprzez udział osoby trzeciej pozbawia dziecko (i przynajmniej jednego z małżonków) synowsko-rodzicielskich więzi, powoduje rozdwięk między pokrewieństwem genetycznym, pokrewieństwem wynikajšcym z cišży i odpowiedzialnociš wychowawczš co może w sposób bolesny rzutować na atmosferę rodziny. Przedstawione wyżej argumenty, chociaż ograniczone w tym miejscu tylko do samego połšczenia gamet osób nie będšcych małżonkami, już stanowiš podstawę i przekonujšce uzasadnienie do negatywnej oceny moralnej sztucznego zapłodnienia heterologicznego. Innym argumentem ukazujšcym zagrożenie jest fakt używania do zapłodnienia heterologicznego nasienia z banków spermy. Zapłodnienie nasieniem anonimowego dawcy, który może dać życie wielu istotom, może stać się przyczynš uro...
placuszek_z_kremem