Okiem biblisty - Powroty Mesjaszy.pdf - Ciemna strona historii chrześcijaństwa - renia1610amorki

ZBAWICIELE SĄ WŚRÓD NAS

Nr 51/52 (511/512) 18 – 30 XII 2009 r.

Powroty mesjaszy

lub unicestwiony. Gigantyczny pożar

sprawi, że stopione metale spłyną

z gór, a ów potok ognia przez trzy

dni będzie oczyszczał ziemię i ciała.

Na skutek tego żaru góry znikną, do-

liny się wypełnią, a na zrównanej

i odnowionej ziemi ludzie cieszyć się

będą wiecznym szczęściem i sprawie-

dliwością. Ciekawe, że spalone ma

być również piekło – taka właśnie

wizja mogła zainspirować koncep-

cję apokatastazy w niektórych nur-

tach judaizmu i chrześcijaństwa.

Nauka o bliskim końcu świata

odegrała istotną rolę w zwiastowa-

niu reformatora perskiego, Zaratu-

stry (ok. X w. p.n.e.), który sam sie-

bie nazywał Saoszjantem, czyli zba-

wicielem (Jasna 48, 8; 46, 3; 53, 2ns.).

Wszystko wskazuje na to, że spodzie-

wał się on urzeczywistnienia bożego

królestwa jeszcze za swojego życia,

a choć nadzieja ta okazała się płon-

na (zgodnie z przekazem tradycyj-

nym, Zaratustra został zamordowa-

ny w świątyni ognia w wieku 77 lat),

zwolennicy Zaratustry nie porzuci-

li jej, co odpowiada zachowaniu

uczniów Jezusa. Późniejsi wyznawcy

do 100 tys. lat. Kalkin zapowiada-

ny jest jako wojownik, który na bia-

łym koniu i z gorejącym mieczem

prawdy przemierzy całą ziemię.

Z kolei tradycja buddyjska okre-

śla tę postać mianem Buddhy Ma-

itreja. Obecnie przebywa on jako

bodhisattwa w niebiosach Tuszita

w Wewnętrznej Świątyni Pałacu

Siedmiu Klejnotów. Określany jest

jako uosobienie życzliwości, przy-

jaźni, miłości, łaski i przychylności.

Buddyjscy „widzący” opisują go ja-

ko wzorzec doskonałego człowieka

przyszłości; istotę o barwie złocistej

z miękkim, przenikliwym głosem.

Kult Maitrei nadał impet mesjani-

stycznym ruchom nie tylko w In-

diach, ale i w Chinach (sekty z nim

związane często stawały na czele

buntów i powstań).

Te i tym podobne wizje pokrywa-

ły się w swej istocie z późnojuda-

istyczną eschatologią o końcu świa-

ta i jego odtworzeniu w lepszym

kształcie. Przepowiadano schyłek świa-

ta pogrążonego w odrażającej bez-

bożności i zastąpienie go nowym

eonem; miało się to stać w sposób

gwałtowny, za sprawą mesjasza paru-

zyjnego, zstępującego od Boga. Czas

w ujęciu Starego Testamentu, podob-

nie jak w zaratusztrianizmie, wyraża

linia prosta. Czas zaczyna Księga Ro-

dzaju, dając początek historii, a koń-

czy moment, w którym przeznacze-

nie ludzkości zostaje wypełnione

w królestwie pokoju i sprawiedliwo-

ści. W miarę krystalizowania się kon-

cepcji mesjasza-wyzwoliciela, który

miał ugruntować „Królestwo Boże”,

początek jego panowania uznano za

zbieżny z końcem historii.

Perspektywę starotestamento-

wego czasu zmodyfikowało chrze-

ścijaństwo . Jednak jeszcze pierw-

sze pokolenie chrześcijan żyło w drę-

czącym oczekiwaniu bliskości koń-

ca świata. Pierwotna społeczność

chrześcijańska patrzyła na wciele-

nie, śmierć i zmartwychwstanie

Chrystusa jako na ten koniec, któ-

ry już nastąpił. Tymczasem przez

fakt „opóźniania się paruzji”, chwa-

lebnego powrotu Chrystusa, stało

się jasne, że historia będzie się to-

czyła dalej. We wczesnym Kościele

narastała świadomość uwzględnie-

nia innego schematu czasu. Doko-

nano więc przesunięcia w tym sche-

macie końca do środka, dzięki cze-

mu linia została przełamana. Odtąd

czas w ujęciu chrześcijańskim poj-

mowany jest jako ruch po dwóch

liniach (czy przełamanej linii), jak

się to wyraża w liczeniu czasu

– przed Chrystusem i po Chrystusie.

Tak więc żydzi spodziewają się

Mesjasza, chrześcijanie Chrystusa,

a pobożni muzułmanie oczekują

imama Mahdiego al-Muntazara

(ostatni imam). Ten ostatni ma od-

nowić islam, podbić świat i zapo-

czątkować erę poprzedzającą koniec

wszystkiego. Znany jako Muham-

mad al-Muntazar zniknął około

878 r. w grocie przy wielkim mecze-

cie w Samarze, by żyć w ukryciu

i powrócić jako Mahdi.

ARTUR CECUŁA

Idea powracającego zbawiciela, który zakończy ten świat

i zapoczątkuje nową erę, znana jest w wielu religiach.

Oczekiwany mesjasz nosi różne imiona:

Saoszjant, Kalkin, Budda Maitreja, Chrystus, Mahdi...

a władzę w państwie przejęli arcyka-

płani boga Amona, co jeszcze pogłę-

biło kryzys państwa.

Wizje mesjasza paruzyjnego,

końca świata i szczęśliwego nowego

początku roztaczano szeroko w Ira-

nie. Zaratusztrianizm , religia irań-

ska, uchodzi za najstarszą z tzw. re-

ligii objawionych. Był religią trzech

antycznych imperiów perskich, rzą-

dzonych przez dynastie Achemeni-

dów , Partów i Sasanidów , a jego

idee wywarły, jak się przypuszcza,

ogromny wpływ na judaizm, chrze-

ścijaństwo i islam. W zaratusztriani-

zmie czas nie był czasem kołowym,

ale linearnym: ma początek i będzie

miał koniec. Dobry bóg Ahura Maz-

da (st.ir. „Pan Mądry”) po to stwo-

rzył świat, by zwyciężyć i unicestwić

zło. Tworząc jako interwał, w któ-

rym rozegra się ostateczna walka

Żyjemy w czasach piętrzącego

się lęku. Specyficzny rodzaj obawy

wywołują zagrożenia totalne dla

ludzkiej cywilizacji, a przy tym nie-

mające aspektu religijnego: kryzys

ekonomiczny, pędzące z kosmosu

asteroidy, globalne kataklizmy, zmia-

ny klimatyczne, pandemie, hiperak-

tywność Słońca czy inne zwiastuny

bliskiego „końca świata”. Wpatry-

wanie się w apokaliptyczne hory-

zonty potęgują ze swej strony ugru-

powania religijne dopatrujące się

„znaków czasu” i głoszące bliskie

powtórne przyjście Chrystusa (lub

kogoś innego), Sąd Ostateczny

i urzeczywistnienie Królestwa Bo-

żego. Wszyscy oni od lat wyznacza-

ją czas końca świata, a ponieważ ich

zapowiedzi okazują się nietrafne,

najzwyczajniej przystępują do no-

wych obliczeń i wyznaczania nowej

daty. Po niespełnionej przepowied-

ni roku 2000 wielu ludzi ulega obec-

nie magii roku 2012.

Oczekiwanie końca świata (nie-

jednokrotnie w najbliższej przyszło-

ści) nie jest ani czymś nowym, ani

specyficznie chrześcijańskim. Prze-

ciwnie, ma tradycję sięgającą czasów

starożytnych, co może prowadzić do

wniosku o pogańskim rodowodzie

przewidywania końca świata przez

pierwszych chrześcijan. Pod określe-

niem „koniec świata” rozumiano

gwałtowną zagładę widzialnej rze-

czywistości, łączącą się najczęściej

z przeistoczeniem – szczególnie ro-

dzaju ludzkiego. Nierzadko, tak jak

choćby w apokaliptyce żydowskiej,

„koniec” łączono z przyjściem me-

sjasza paruzyjnego, który zainicjuje

nową erę. Dramatyczny koniec wiesz-

czyły zwłaszcza te kultury, które poj-

mowały czas linearnie, a nie cyklicz-

nie. W przypadku czasu cyklicznego

były to wieczne powroty świata i trans-

migracja dusz. Ponieważ zakładano,

że doskonały ruch ciał niebieskich

jest kolisty, sądzono, że będące jego

odbiciem procesy zachodzące w cza-

sie także przebiegają ruchem koli-

stym ( Platon , Timajos, 37c–38c).

Taki pogląd na czas i historię

był wspólny dla większości filozo-

fów antycznych . Odnosił się do

stworzonego wszechświata zarówno

w jego częściach, jak i całości. Mnie-

mano, że wszystko obraca się we-

dług odpowiedniej liczby i czas sam

obraca się jako pierwsza z porusza-

jących się rzeczy. Cykle powtarzają

się aż do tej chwili, kiedy cały ko-

smiczny cykl wypełni się w Wielkim

Roku, to znaczy do czasu, kiedy

wszystkie ciała niebieskie, a z nimi

reszta składowych części kosmosu,

znajdą się w tym samym wzajem-

nym stosunku, w jakim były na po-

czątku. Wtedy rozpocznie się nowy

cykl. Twierdzono, że skoro ruch nie-

bios jest ruchem periodycznym, ta-

kie też muszą być jego skutki. Od-

nosi się to zarówno do ludzkich, jak

i kosmicznych dziejów; nawet opi-

nie filozofów będą powracały w tej

samej postaci i w tym samym po-

rządku „nie raz ani dwa, ani kilka

razy, lecz w nieskończoność” ( Ary-

stoteles ). Sposób wyrażania tej świa-

domości przez stoickich i neopla-

tońskich myślicieli, takich jak na

przykład Epiktet , Seneka czy Pro-

klos , czasem przypominał chrześci-

jańskie odczucie „czekania na Bo-

ga”. Najbardziej popularną jej przed-

stawicielką była stoicka teoria „ko-

smicznej pożogi” ( ekpyrosis ), według

której na końcu każdego kosmicz-

nego cyklu świat będzie pochłonię-

ty przez ogień w wielkim pożarze.

Potem porządek kosmiczny zostanie

przywrócony, nastanie złoty wiek, na-

stępnie srebrny, miedziany i w koń-

cu żelazny – wiek upadku, w któ-

rym znajdujemy się teraz.

Rozmaite egzemplifikacje ocze-

kiwania końca mówiły często o na-

staniu nowej ery z nowym władcą.

W starożytności nie brakowało po-

staci, które odgrywały rolę bogów

lub synów bożych i uchodziły za

zbawców. Egipcjanie już w III i II

tysiącleciu p.n.e. pocieszali się wizją

mającego nadejść mesjasza i władcy

oraz nowego Eonu. Zostało to przed-

stawione na przykład w pieśni po-

wstałej z okazji intronizacji Ram-

zesa IV (egip. „zrodzony z Re”):

„Jakiż to piękny dzień! Radują się nie-

bo i ziemia, boś ty jest wielkim pa-

nem Egiptu. Ci, co uciekli, wrócili

do swych miast, a ci, co się ukrywa-

li, wyszli z kryjówek. Ci, którzy gło-

dowali, są syci i radośni, ci, których

dręczyło pragnienie, napoili się. Ci,

którzy byli nadzy, są pięknie przyodzia-

ni, ci, co byli brudni, mają na sobie

białe szaty. Ci, którzy byli w więzie-

niu, odzyskali wolność, a kto był znie-

wolony, teraz odczuwa wielką radość.

Ci, co w tym kraju wojowali ze sobą,

przemienili się w ludzi usposobionych

pokojowo” . To swoiste exposé zupeł-

nie nie znalazło odzwierciedlenia

w faktach. Czasy rządów Ramzesa

IV były okresem słabości Egiptu

i wszechobecnej korupcji. On i jego

następcy (aż do Ramzesa XI ; łącz-

nie dynastia ta panowała w latach

1166–1085 p.n.e.) nie mieli nawet tej

siły, by utrzymać egipskie posiadło-

ści w Palestynie i południowej Syrii.

Przy Egipcie pozostała tylko Nubia,

Budda Maitreja

ze złem, czas linearny i ograniczo-

ny, Ahura Mazda nadał mu sens

(eschatologiczny i soteriologiczny)

i dramatyczną strukturę. Innymi sło-

wy, stworzył czas jako historię świę-

tą. Irański wyzwoliciel i zbawca świa-

ta to Saoszjant (st.ir. „Ten, który

przyniesie dobro”), określany jako

„wysłannik par exellence”; mówio-

no o jego „przyjściu”. Według jed-

nej z możliwych dat, ma się pojawić

w 2401 r., choć między wiernymi

toczą się spory w tej kwestii. Osta-

teczna odnowa świata ma nastąpić

po eschatologicznej ofierze byka

Hatayosa, złożonej przez Saoszjan-

ta. Napój z jego tłuszczu lub szpi-

ku, zmieszany z haomą, ma uczy-

nić przywróconych życiu ludzi nie-

śmiertelnymi. Aryman (st.ir. „zły

duch”) zostanie pozbawiony mocy

albo też wepchnięty w tę samą dziu-

rę, z której dostał się na ten świat,

zaratusztrianizmu utożsamili Zaratu-

strę z Saoszjantem, który miał powró-

cić jako zbawiciel. Sądzi się, że Sa-

oszjantem ma być przybyły z ukrycia

Zaratustra lub sam Ahura Mazda.

Za dynastii Achemenidów roz-

winęła się koncepcja trzech me-

sjaszy . Będą oni stopniowo nisz-

czyć zło, a mesjaszem paruzyjnym

ma być Astwatereta.

Także dwie inne wielkie trady-

cje duchowe, hinduizm i buddyzm ,

oczekują przyjścia z niebios posłań-

ca – wybawiciela ludzkości przy

„końcu czasów”. W hinduizmie wisz-

nuickie tradycje związane zarówno

z kultem Ramy, jak i Kriszny zgod-

ne są, że nastąpi to w czasie, kiedy

świat znajdzie się na krawędzi upad-

ku. Przybyły zbawiciel i sędzia świa-

ta o imieniu Kalkin zapoczątkuje

nową epokę, zwaną Złotym Wie-

kiem, w której ludzie zaczną żyć

Okiem biblisty - Powroty Mesjaszy.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: