Bułhakow Michaił - Życie pana Moliera.pdf - Bułhakow Michaił - ssaaggaa

Michał Bułhakow

Życie Pana Moliera

Tom

Całość w tomach

Zakład Nagrań i Wydawnictw

Związku Niewidomych

Warszawa 1996

Tłumaczyli:

Irena Lewandowska,

Witold Dąbrowski

Tłoczono pismem punktowym dla

niewidomych w Drukarni Zakładu

Nagrań i Wydawnictw Związku

Niewidomych,

Warszawa, ul. Konwiktorska 9

Przedruk z Wydawnictwa

„Młodzieżowa Agencja

Wydawnicza”, Warszawa 1987

Pisała J. Andrzejewska

Korekty dokonały

Ewa Chmielewska

i Irena Stankiewicz

Prolog

Rozmawiam z akuszerką

„I cóż przeszkodzi mi, śmiejąc się, mówić prawdę?”

Horacy

„Molier był to sławny pisarz francuskich komedii za panowania Ludwika XIV.”

Antioch Kantemir

Pewna akuszerka, która wykształciła się w swej sztuce w paryskim Hotel_Dieu pod

kierownictwem sławnej Luizy Bourgeois, 13 stycznia 1622 roku przyjęła od

wielmożnej madame Poquelin, z domu Cress~e, pierwszego jej potomka, dziecię płci

męskiej, wcześniaka.

Jestem pewien, że gdyby udało mi się zakomunikować czcigodnej położnej, kogo to

mianowicie przyjmuje, nie jest wykluczone, że ze zdenerwowania uczyniłaby jakąś

krzywdę dziecku, a więc zarazem i Francji.

I oto mam na sobie kaftan o wielkich kieszeniach, a w dłoni nie obsadkę, lecz pióro

gęsie. Przede mną palą się woskowe świece, głowa mi płonie.

- Łaskawa pani - mówię - proszę ostrożniej spowijać noworodka, proszę nie

zapominać, że urodził się przedwcześnie. Śmierć tego dziecka byłaby ogromną

stratą dla waszego kraju!

- Mon Dieu! Pani Poquelin urodzi sobie inne!

- Pani Poquelin już nigdy więcej nie urodzi takiego dziecka, nie urodzi też dziecka

takiego żadna inna kobieta w ciągu kilku najbliższych stuleci.

- Zadziwia mnie pan, łaskawy panie!

- Sam także jestem zadziwiony.

Proszę zrozumieć, że po upływie trzech wieków, w dalekim kraju, będę wspominał

panią dlatego jedynie, że trzymała pani na ręku syna pana Poquelin.

- Zdarzyło mi się piastować dzieci ze znamienitszych rodzin.

- Co pani ma na myśli mówiąc „znamienity”? To niemowlę będzie sławniejsze od

obecnie panującego króla waszego, Ludwika XIII, znamienitsze niż król następny,

a będzie to, łaskawa pani, król, który przejdzie do historii jako Ludwik Wielki albo

Król Słońce! Jest taki daleki kraj, dobrodziko, nie słyszała pani o nim, kraj

Moscovia. Mieszkają tam ludzie, którzy mówią dziwnym dla waszego ucha

językiem. I do tego kraju także już wkrótce dotrą słowa tego, którego pani dziś

odbiera. Pewien Polak, błazen cara Piotra I, przełoży je na mowę barbarzyńców,

już nie z waszego języka nawet, ale z niemieckiego.

Błazen, przezwany Królem Samojedów, skrzypiąc piórem, nakreśli koślawe wiersze:

„Gorgoni: Bardzo doprawdy potrzebne wyrzucać wciąż tyle pieniędzy po to, aby

sobie gęby tak paćkać. Gadajcie, coście wy takiego zrobiły tym panom, że pożegnali

się tak ozięble?”

Tłumacz rosyjskiego cara tymi słowami przekaże słowa paninego niemowlęcia z jego

komedii „Pocieszne wykwintnisie”.

W „Opisaniu komedii, jakie tylko są w Rozporządzeniach Carskich po dzień

Trzydziesty miesiąca Maja roku Pańskiego 1709” odnotowano takie między innymi

sztuki - błazeńską „O doktorze obitym” (jest to to samo co „Doktor z musu”) i drugą -

„Ród Heraklesowy, gdzie pierwszą osobą jest Jowisz”. Poznajemy je. Pierwsza to

„Lekarz mimo woli”, komedia napisana właśnie przez to panine niemowlę. Drugą -

„Amfitriona”, napisał również on. Jest to ten sam „Amftrion”, którego monsieur

Moliere wraz z komediantami swymi odegrał w 1668 roku w Paryżu w obecności

Piotra Iwanowicza Potiomkina, wysłannika cara Aleksego Michajłowicza.

A zatem widzi pani, że

Rosjanie jeszcze w tym stuleciu usłyszą o człowieku, którego pani dziś odbiera. O,

związki czasów! O, prądy oświecenia! Słowa dziecka przełożone zostaną na język

niemiecki, przetłumaczone zostaną na angielski, włoski, hiszpański, holenderski. Na

duński, portugalski, polski, turecki, rosyjski...

- Czyż to możliwe, łaskawy panie!

- Proszę mi nie przerywać, łaskawa pani! Na grecki! Na nowogrecki oczywiście. Ale i

na starogrecki także. Na węgierski, rumuński, czeski, szwedzki, ormiański,

arabski.

- Zadziwia mnie pan, łaskawy panie!

- O, nie ma w tym, jak dotąd, nic zadziwiającego. Mógłbym wymienić pani dziesiątki

pisarzy, których dzieła przetłumaczono na języki obce, jakkolwiek nie zasługiwali

nawet na to, aby ich wydano w ich ojczystym języku. Ten jednak nie tylko

zostanie przetłumaczony, o nim samym będzie się pisać sztuki, sami tylko

szanowni rodacy pani napiszą ich dziesiątki. Sztuki takie będą pisali również

Włosi, a wśród nich i Carlo Goldoni, którego narodziny, jak mówiono, także

oklaskiwały Muzy. I Rosjanie.

Nie tylko w waszym kraju, ale i w krajach innych znajdą się jego naśladowcy, będzie

się pisywało przeróbki jego komedii. Uczeni różnych krajów napiszą szczegółowe

rozbiory jego sztuk i będą się starali krok za krokiem prześledzić całe jego tajemnicze

życie. Dowiodą, że człowiek ten, który teraz na pani rękach daje słabe zaledwie

oznaki życia, wywrze wpływ na wielu pisarzy przyszłych stuleci, w tej liczbie na

takich - nie znanych pani, ale znanych mnie - jak rodacy moi, Gribojedow, Puszkin i

Gogol.

Muszę wam podziękować: z ognia

wyjdzie cały,@ kto z wami spędzi

jeden dzień zaledwie,@ kto tym

samym powietrzem co i wy

odetchnie,@ a mimo to zachowa

rozum ocalały!@ Precz z tego

miasta! Nie wrócę! Skończone!@ Z

zamkniętymi oczyma za najdalszą

metę,@ w świat, gdzie swój kącik

znajdzie serce znieważone!@

(Z przekładu Juliana Tuwima).

To z finału sztuki mego ziomka Gribojedowa „Mądremu biada”.

Obyście w czuciach waszych,

jak tego wam życzę,@ mogli

czerpać wiek cały prawdziwe

słodycze,@ ja, z wszystkich

stron zdradzony, zdeptany

niegodnie,@ uciekam z tej

otchłani, gdzie panują

zbrodnie,@ będę szukał odległej

na świecie ustroni,@ gdzie

uczciwym człowiekiem być nikt mi

nie wzbroni.@

(Wszystkie cytaty z dzieł Moliera - z przekładów Tadeusza Boya_Żeleńskiego).

A to wiersze z finału sztuki tegoż Poquelina „Mizantrop”, sztuki, którą w mojej

ojczyźnie przełożono w roku 1816.

Czy istnieją podobieństwa między cytowanymi finałami? Ach, mój Boże! Nie jestem

znawcą, niech to rozstrzygną uczeni! Uczeni opowiedzą pani, o ile Gribojedowowski

Czacki przypomina Alcesta_Mizantropa, opowiedzą także o tym, dlaczego Carlo

Goldoni uważany jest za ucznia tego właśnie Poquelina, i o tym, jak Puszkin w latach

młodzieńczych próbował naśladować tego Poquelina, i wiele jeszcze innych mądrych

i ciekawych rzeczy. Co do mnie, nie bardzo się na tym znam.

Interesuje mnie co innego:

sztuki mojego bohatera wystawiane będą przez trzy stulecia na scenach całego świata

i nie wiadomo, kiedy przestanie się je grywać. Oto co mnie interesuje! Oto jaki

człowiek wyrośnie z tego niemowlęcia!

Prawda, chciałem wspomnieć o sztukach. Niezmiernie czcigodna dama, pani Aurora

Dudevant, bardziej zresztą znana pod nazwiskiem George Sand, będzie pośród tych,

którzy napiszą sztuki o moim bohaterze.

W finale jej dramatu Molier wstanie i powie:

„Tak, chcę umrzeć w domu... Chcę jeszcze pobłogosławić moją córkę.”

A książę Kondeusz podejdzie do niego i podrzuci mu replikę:

„Panie Moliere, proszę się wesprzeć na moim ramieniu!”

Zaś aktor Duparc, którego, nawiasem mówiąc, w chwili śmierci Moliera nie będzie

Bułhakow Michaił - Życie pana Moliera.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: