Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

WSTĘP

Analiza ekonomiczna jest to metoda badania zjawisk związanych z gospodarowaniem w rozbiorze na czynniki i cząstki elementarne we wzajemnym powiązaniu ze sobą, oraz ich wpływie na efekt końcowy, którym może być: dochód, zysk, rentowność[1].

Podstawowym zadaniem analizy ekonomicznej jest ocena poziomu efektywności gospodarowania, oraz stanu ekonomicznego jednostki gospodarczej i przygotowanie na jej podstawie informacji służących do podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych przez zarządzających firmą. Spełnia ona bardzo ważne funkcje jako jeden z instrumentów zarządzania firmą, pełni funkcje: poznawcze, kontrolne, informacyjne i oceniające. Wyróżniamy wiele rodzajów analizy ekonomicznej:

-         Według kryterium czasowego: roczną, kwartalną, okresową itp.

-         Według podziału funkcjonalnego: bieżąca, problemowa, wycinkowa, kompleksowa

-         Według podziału przedmiotowego: gospodarcza, techniczno ekonomiczna,

-         Dynamiczna: w pewnym przedziale czasowym, porównując dane kilku podobnych okresów.

Wydzieloną częścią analizy ekonomicznej jest analiza finansowa, która zajmuje się badaniem sytuacji finansowej firmy, bilansu, rachunku wyników, kosztów i strat, rozliczeń z budżetem oraz efektywności wykorzystania majątku.

ŚRODKI TRWAŁE

Ogół dóbr rzeczowych i finansowych, a także wartości niematerialnych i prawnych, którymi dysponuje przedsiębiorstwo w czasie swojej działalności nazywa się majątkiem przedsiębiorstwa. W jego skład z reguły wchodzą dwa podstawowe składniki: majątek trwały i majątek obrotowy. Cechą majątku trwałego jest to, że jest on względnie trwale związany z działalnością przedsiębiorstwa, zużywa się stopniowo, przekazując swoją wartość na wytworzone za jego pomocą produkty i nie wchodzi w swojej naturalnej /materialnej/ postaci w wytworzony produkt lub usługę.

Majątek trwały dzieli się na:

-         Wartości niematerialne i prawne

-         Rzeczowy majątek trwały

-         Finansowy majątek trwały

-         Należności długoterminowe

Za podstawowy składnik majątku trwałego przedsiębiorstwa produkcyjnego należy uznać środki trwałe, które są elementem rzeczowego majątku trwałego.

Środki trwałe określają w dużej mierze oblicze firmy, wpływając na jej możliwości i poziom nowoczesności produkowanych wyrobów, jak również na wydajność i warunki pracy. Decydują też o poziomie ryzyka działania firmy i wpływają na poziom kosztów działalności.

Do środków trwałych zalicza się następujące składniki majątku: nieruchomości (grunty, budynki – w tym także będące odrębną własnością lokale, budowle i inwestycje w obcych obiektach), maszyny i urządzenia, środki transportu, inne przedmioty, inwentarz żywy.

Aby wymienione składniki majątku  mogły być zaliczone do środków trwałych muszą spełniać cztery następujące warunki[2]:

1.    Stanowią własność lub współwłasność jednostki

2.    Są kompletne i zdatne do użytku w momencie przyjęcia do eksploatacji

3.    Są przeznaczone na własne potrzeby jednostki, bądź do oddania w używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze.

4.    Przewidywany okres ich użytkowania jest dłuższy niż rok.

Omawiając pojęcie środków trwałych nie można pominąć pojęcia amortyzacji środków trwałych.  Wraz z czasem użytkowania wyczerpuje się potencjał ekonomiczny i techniczny środka trwałego. Pojęcie amortyzacji odnosi się do zmiany pierwotnego potencjału ekonomicznego. Przenoszenie wartości środka trwałego na produkty, które ma miejsce przy jego wykorzystaniu, dokonywane mniej lub bardziej systematycznie nazywa się amortyzowaniem. Amortyzacja wiąże się z miarą powstającego kosztu, tej przejściowej wartości, której celem finalnym jest produkt.

Do potrzeb analizy i oceny gospodarowania środkami trwałymi sporządzane są różne ich klasyfikacje. Umożliwiają one przeprowadzenie analizy strukturalnej, ustalenie wysokości amortyzacji, obliczenie zdolności produkcyjnej itp. Podział środków trwałych według podstawowych kryteriów przedstawiam w poniższej tabeli[3]:

Klasyfikacja środków trwałych według różnych kryteriów.

Ogólne zasady prowadzenia analizy

Warunkiem należytego spełnienia zadań stawianych analizie ekonomicznej jest przede wszystkim dysponowanie właściwymi i pełnymi informacjami o przedmiocie badań, oraz odpowiedni poziom organizacji prac analitycznych.

Informacje wykorzystywane do analizy środków trwałych pozyskiwane są z bilansu, z rachunku wyników, sprawozdania o ruchu środków trwałych, z danych z kont analitycznych i syntetycznych, z bazy danych o gospodarce środkami trwałymi prowadzonej z zastosowaniem elektronicznej techniki obliczeniowej /np. ewidencja stanu, zmian środków aktualizacji/, z dokumentów opracowanych przez firmę dla odbiorców zewnętrznych /banków, udziałowców, akcjonariuszy/, materiałów wewnętrznych przygotowywanych na potrzeby operatywnego i strategicznego planowania, oraz z innych materiałów takich jak informacje naukowo-badawcze, dane prasowe, wywiady.

Istotnym elementem organizacji prac analitycznych jest podział ich na etapy. Pierwszy z nich polegać powinien na czynnościach przygotowawczych do których zaliczamy: określenie zagadnień podlegających analizie, określenie zakresu i celu badania, zgromadzenie niezbędnych do analizy danych, oraz określenie metod analizy i sposobu przedstawienia jej  wyników. Drugi etap obejmuje czynności związane z opracowaniem właściwej analizy, do których należą badania ogólne i szczegółowe. W analizie ogólnej ustala się wyniki podstawowych dziedzinach działalności firmy, które mogą pozwolić na określenie dziedziny działalności, które wymagają badania w ramach analizy szczegółowej. Celem badań szczegółowych  jest poznanie przyczyn i wpływu poszczególnych zjawisk na inne odcinki działalności jednostki, oraz na kształtowanie wyników działalności. Powyższe badania powinny być zilustrowane wskaźnikami liczbowymi i relacjami pomiędzy badanymi informacjami. Trzeci etap powinien polegać na opracowaniu wniosków, które mają na celu ustalenie rozpoznanie analizowanego problemu i ustalenie konkretnych wniosków.

ANALIZA ŚRODKÓW TRWAŁYCH W PRZEDSIĘBIORSTWIE

Analiza środków trwałych w przedsiębiorstwie polega na ocenie stanu, przyczyn i określaniu kierunków poprawy zjawisk i procesów występujących w zakresie gospodarki środkami trwałymi. Jednym z zasadniczych jej celów jest ustalenie łącznej efektywności czynników wytwórczych – analiza koncentruje się na łącznym badaniu czynników wytwórczych, a nie badaniu czynników w izolacji. Zakres analizy środków trwałych w nowoczesnym przedsiębiorstwie podporządkowany jest przyjętej strategii rozwojowej przedsiębiorstwa, a nad analizą aspektów rzeczowych dominuje analiza w miernikach pieniężnych tzw. analiza finansowa.

Analiza  koncentruje się na następujących głównych problemach[4]:

-          związkach standardowej analizy finansowej z analizą środków trwałych

-          analizie produktywności w różnych przekrojach /całego przedsiębiorstwa, zakładów, działów, wydziałów/

-          kosztów utrzymania środków trwałych, a zwłaszcza wysokości kosztów amortyzacji, zużycia fizycznego i ekonomicznego środków trwałych

-          metodach ciągłej i wyrywkowej wyceny środków trwałych.

Wycena środków trwałych

W przeprowadzaniu analizy środków trwałych największe znaczenie ma wycena poszczególnych składników środków trwałych i całego zasobu. Wycena środków trwałych obejmuje ciąg działań, które prowadzą do ustalenia wartości konkretnych obiektów w jednostkach pieniężnych, na dany dzień i w danych warunkach techniczno-ekonomicznych według przyjętej jednolitej metodyki[5]. Dane o aktualnej wartości środków trwałych potrzebne są między innymi do wielkości posiadanego potencjału produkcyjnego, określania potrzeb inwestycyjnych, badania efektywności wykorzystania środków trwałych, oraz do wyceny wartości zabezpieczenia kredytów i pożyczek.

Do najbardziej znanych metod wyceny środków trwałych należą:

§       Metoda zdyskontowanych przepływów pieniężnych – stosowana zwykle przy ustalaniu wartości tych maszyn, urządzeń i budynków, których zastosowanie wpływa bezpośrednio na wytworzenie określonych wyrobów lub usług generujących dochody z ich sprzedaży. W tej metodzie konieczne jest ustalenie przyszłych wielkości: sprzedaży, zysku netto związanych tylko z danym obiektem i zdyskontowanie ich w okresie przewidywanej eksploatacji wycenianego obiektu według z góry przyjętej stopy dyskontowej na moment przeprowadzenia wyceny. Dokładność tej wyceny uzależniona jest od trafności przyjętych założeń o przyszłości.

§       Metoda księgowa – polega na przyjęciu wartości obiektu  zgodnie z informacjami pochodzącymi z ewidencji księgowej. Jest to wartość nabycia pomniejszona o dotychczasowe umorzenie środka trwałego.

§       Metoda odtworzeniowa – określa wartość danego składnika środków trwałych w aktualnych warunkach produkcji i z uwzględnieniem dotychczasowego stopnia zużycia fizycznego i ekonomicznego obiektu. Metodę tą stosuje się przy wycenie wartości budynków, maszyn i urządzeń, które są produkowane w niezmienionej lub zmodyfikowanej postaci.

§       Metoda likwidacyjna – wyznacza wartość obiektu, bazując na metodzie odtworzeniowej skorygowanej o wskaźnik szybkości sprzedaży, który uwzględnia uzyskanie możliwie najlepszej ceny w określonym z góry terminie.

Analiza przebiegu procesów odtworzenia środków trwałych.

Podmioty gospodarcze przywiązują dużą wagę do analizowania przebiegu procesów odtworzenia środków trwałych. Analizy te przeprowadza się na szczeblach całego przedsiębiorstwa, jak również w przekroju prowadzonych działalności gospodarczych.

Przedsiębiorstwa dążące do rozwoju lub utrzymania udziału na rynku są zmuszone do prowadzenia działalności inwestycyjnej co najmniej na poziomie gwarantującym zachowanie substancji majątkowej traconej na skutek procesów likwidacji. W tym celu niezbędne jest badanie relacji:

Zużycie środków trwałych  ð              likwidacja  ð              odnowa środków trwałych

Kształtowanie się powyższych relacji ilustrują wskaźniki:

1. Współczynnik udziału amortyzacji w całkowitym zużyciu, który jest stosunkiem rocznej amortyzacji do wartości rocznej likwidacji.

2. Stopa likwidacji, która jest stosunkiem wartości likwidacji środków trwałych do wartości środków trwałych na początku roku * 100%

3. Stopa odnowy, która jest stosunkiem wartości środków trwałych przekazanych z inwestycji do wartości środków trwałych na początku roku * 100%  

Wartość współczynnika udziału amortyzacji w całkowitym zużyciu zależy od stawek odpisów amortyzacyjnych, struktury rodzajowej środków trwałych, tempa przyrostu środków trwałych i intensywności likwidacji w pełni zużytych środków trwałych. Im wyższa jest wartość tego współczynnika, tym szybciej następuje proces likwidacji środków trwałych i w małym zakresie przeznacza się środki finansowe na remonty i konserwacje.

Wzrost stopy likwidacji może wskazywać na starzenie się posiadanego zasobu, bowiem przy danym średnim okresie eksploatacji zasobu wycofuje się te generacje środków trwałych, które osiągają lub przekraczają ten wiek. Przy świadomym utrzymywaniu przestarzałych środków trwałych niski poziom stopy likwidacji oznacza ponoszenie niepotrzebnych wydatków na remonty i konserwacje.

Wzrost wskaźnika odnowy znamionuje odmładzanie i unowocześnianie się zasobu środków trwałych, którymi gospodaruje przedsiębiorstwo.

Analiza wymienionych powyżej wskaźników w okresie powyżej 5 lat pozwala ustalić, czy w przedsiębiorstwie ma miejsce reprodukcja prosta. /w tym przypadku stopy odnowy będą wyższe od stóp likwidacji/

Analiza procesów odtworzenia środków trwałych pozwala również na uzyskanie informacji, czy skala prowadzonej działalności inwestycyjnej nie prowadzi do dekapitalizacji majątku. Do pomiaru zjawiska dekapitalizacji można stosować różnego rodzaju mierniki, między innymi:

1. Miernik dekapitalizacji brutto – wskazuje na zmniejszenie się wartości środków trwałych na skutek wycofania części zużytego aparatu wytwórczego z procesu produkcji, który przewyższa efekty rzeczowe procesów inwestycyjnych dokonanych w danym roku i w latach poprzednich.

2. Miernik dekapitalizacji netto – wskazuje na to, że środki finansowe przeznaczane na nakłady inwestycyjne są niższe od kwoty gwarantującej odtworzenie całkowicie zużytych środków trwałych.

Analiza ruchu środków trwałych

Badanie procesów odtwarzania środków trwałych nie może być prowadzone w oderwaniu od analizy zmian stanu środków trwałych i obserwowania przyczyn powodujących przyrosty i spadki wartości środków trwałych w ciągu roku. Badanie zmian stanu środków trwałych wymaga wyboru odpowiednich cen, w których byłyby wyrażone wszystkie składniki zmieniające wartość środków trwałych.

Na zwiększenie wartości środków trwałych mają wpływ efekty rzeczowe uzyskiwane z prowadzonej działalności inwestycyjnej, przeprowadzane okresowe aktualizacje zgodnie z obowiązującymi przepisami Ministerstwa Finansów, nadwyżki środków wynikające z inwentaryzacji, a także nieodpłatne otrzymanie środków trwałych.

Wpływ na zmniejszenie wartości mogą mieć zdarzenia gospodarcze takie jak: sprzedaż środków trwałych, likwidacja środków trwałych, nieodpłatne przekazanie środków trwałych, niedobory środków trwałych.

Analiza efektywności środków trwałych

Podstawowe znaczenie dla analizy środków trwałych ma ich efektywność. Mierzy się ją za pomocą trzech zasadniczych wskaźników:

1.    Produktywności środków trwałych – która jest stosunkiem miernika sprzedaży /produkcji/ do wartości środków trwałych. Wskaźnik ten określa osiąganą wartość /wielkość/ sprzedaży na jednostkę posiadanych środków trwałych.

2.    Zyskowności środków trwałych – który wyraża stosunek zysku /przed lub po opodatkowaniu/ do wartości środków trwałych.. Wskaźnik ten określa i uzasadnia efektywność ekonomiczną posiadania i wykorzystywania środków trwałych.

3.    Rotacji środków trwałych – określa on jaka jest przeciętna długość cyklu obrotu zasobu środków trwałych konieczna do osiągnięcia danego poziomu sprzedaży. Im krótszy jest cykl rotacji zasobu środków trwałych, tym większa jest produktywność czynnika majątkowego.

Jednostronny typ analizy efektywności wykorzystania środków trwałych przemawia za podejściem uwzględniający badanie produktywności i jednocześnie badanie oddziaływania czynników produkcji na osiągane efekty produkcyjne. W koncepcji ogólnej produktywności czynników produkcji bada się stosunek uzyskanych łącznych wyników /efektów/ produkcyjnych do łącznych nakładów czynników produkcji[6].

Analiza badania wpływu środków trwałych na wyniki ekonomiczno finansowe

Punktem wyjścia analizy wpływu środków trwałych na wyniki ekonomiczno finansowe jest obliczenie rentowności zaangażowanego majątku /środków trwałych/ według wzoru:

Wskaźnik rentowności r(M) =  ...