Układ pokarmowy:
Jama ustna: składa się z
1.Przedsionka jamy ustnej
2.Jamy ustnej właściwej
Przedsionek jamy ustnej:
OGRANICZENIA PRZEDSIONKA JAMY USTNEJ:
*od góry- wargi
*od boku- policzki
*od tyłu- łuki zębodołowe z zębami
-do przedsionka jamy ustnej uchodzi przewód wyprowadzający ślinianki przyusznej, który uchodzi na brodawce przyusznej znajdującej się na wysokości drugiego zęba trzonowego górnego
Zęby:
a)mleczne[ 20]: 2 siekacze, 1 kieł, 0 przedtrzonowych, 2 trzonowe
b)stałe [32, ósemki nie muszą się wykształcić]: 2 siekacze, 1 kieł, 2 przedtrzonowe, 3 trzonowe
zęby trzonowe w szczęce mają 3 korzenie a w żuchwie mają 2 korzenie
Uzębienie jest heterodontyczne (różne zęby) i difiodontyczne (dwupokoleniowe)
Budowa zęba:
*korona zęba- pokryta szkliwem (zbudowanym z hydroksyapatytu)
*szyjka zęba- pokryta cementem
*korzeń zęba- pokryty cementem
W obrębie korony zęba jest jama zęba wypełniona miazgą zęba. Od komory zęba w kierunku korzenia biegnie kanał korzenia zęba (kanałów jest tyle ile korzeni w zębie), kanał uchodzi na wierzchołku korzenia zęba; wypełniony jest miazgą oraz nerwami i naczyniami.
Jama ustna właściwa:
OGRANICZENIA JAMY USTNEJ WŁAŚCIWEJ:
*góra- podniebienie twarde (zbudowane z wyrostka podniebiennego szczęki i blaszki poziomej kości podniebiennej) i podniebienie miękkie zakończone języczkiem
*bok- wyrostek zębodołowy szczęki i zęby żuchwy
*dół- przepona jamy ustnej (zbudowana z m.żuchwowo-gnykowego, wzmocnionego od góry przez m.bródkowo-gnykowy, a od dołu brzuścem przednim m.dwubrzuścowego
Mięśnie podniebienia miękkiego:
-napinacz podniebienia, dźwigacz podniebienia, dźwigacz języczka
[na podniebieniu tkanka śluzowa z gruczołami podniebiennymi- wydzielanie śluzowe]
W obrębie jamy ustnej właściwej znajduje się język
Mięśnie języka:
a)zewnętrzne: rylcowo-językowy, gnykowo-językowy
b)właściwe (wewnętrzne): podłużny górny i dolny, pionowy języka, poprzeczny języka
-powierzchnia języka jest pokryta błoną śluzową, nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym
-w obrębie języka wyróżniamy: wierzchołek, trzon i nasadę języka
-na powierzchni górnej języka są brodawki języka (tylko na grzbiecie trzonu, na nasadzie brak)
rodzaje brodawek:
a)bez kubków smakowych: nitkowate, stożkowate
b)z kubkami: liściaste, grzybowate, okolone
-brodawki pełnią różne funkcje; większość to nitkowate i stożkowate (rozcieranie pokarmu o podniebienie twarde); brodawki stożkowate są odmianą nitkowatych
-brodawki liściaste leżą na bocznej części języka w obrębie trzonu
-w brodawkach grzybowatych kubki smakowe występują na powierzchniach brodawek
-brodawki okolone- występują na granicy trzonu i nasady języka, 7-12sztuk, układają się jedna obok drugiej w literę V przed tzw. bruzdą graniczną; nad wierzchołkiem V (w miejscu połączenia bruzdy granicznej jest otwór ślepy języka- pozostałość po przegrodzie językowo-tarczowej)
-kubki smakowe na brodawkach okolonych są bardzo duże, nie znajdują się na powierzchni brodawek, wokół brodawek jest fosa (rowek) i kubki są na ścianach bocznych rowka
-na nasadzie języka są mieszki językowe- migdałek językowy należący do pierścienia gardłowego chłonnego
-powierzchnia górna języka może być bardzo różna
-na powierzchni górnej jest bruzda języka- dzieli język na 2 symetryczne połowy
-na powierzchni dolnej języka wędzidełko- od tego zależy wysuwanie języka do przodu (na zewnątrz)
Odczuwanie smaku:
*smak słodki- koniec (wierzchołek) języka
*smak słony- wierzchołek i boki języka
*smak kwaśny- boki języka
*smak gorzki- tył (nasada) języka
[im dłużej „jemy” dany smak tym mniej go odczuwamy; smak ;pikantny odbierany przez mózg jako ból]
Jama ustna właściwa ku tyłowi otwiera się cieśnią gardzieli do części ustnej gardła
OGRANICZENIA CIEŚNI GARDZIELI:
*góra- podniebienie twarde i miękkie z języczkiem
*dół- nasada języka
*bok- 2 łuki: łuk podniebienno-językowy i podniebienno-gardłowy(między łukami jest migdałek podniebienny)
Migdałek podniebienny
-nad migdałkiem jest dół migdałkowy
-migdałek należy do pierścienia gardłowego chłonnego, ale leży w jamie ustnej
-bardzo dobrze unaczyniony
-posiada zatoki migdałkowe (krypty)- w przypadku infekcji w obrębie zatok zatrzymują się bakterie, złuszczony nabłonek- wytwarza się czop ropny
Gruczoły ślinowe:
a)wielkie: ślinianki (przyuszna o wydzielaniu surowiczym, podżuchwowa o wydzielaniu surowiczo-śluzowym, podjęzykowa większa- wydzielanie śluzowo-surowicze, podjęzykowe mniejsze o wydzielaniu śluzowym)
b)małe: podniebienne, wargowe, policzkowe, językowe (przednie, środkowe, tylne- wszystkie są mieszane ale w tylnych są gruczoły ślinowe Ednera- czysto surowicze!!)
Wydzielanie śliny: 2 etapy – wydzielanie podstawowe i wydzielanie robocze
Przełyk:
-rura mięśniowa, transport kęsów do żołądka
-położony blisko kręgosłupa, długość ok.25cm (od zębów do wpustu żołądka ok. 40cm)
-to struktura mięśniowa
-na części górnej w przekroju ma kształt okrągły, w części środkowej spłaszczony (od przodu do tyłu)
-w 1/3 górnej zbudowany z mięśnia poprzecznie prążkowanego- zależne od naszej woli (akt połykania)
-w 2/3 dolnych zbudowany z mięśnia gładkiego- niezależne od naszej woli
-w przejściu gardła w przełyk jest pierwsze zwężenie przełyku (najwęższe); później mięśniówka gładka i w jej obrębie występuje fala perystaltyczna, która przepływa przez przełyk z częstotliwością 2/min w pozycji stojącej
-warstwa okrężna jest kontynuacją warstwy okrężnej gardła a warstwa podłużna rozpoczyna się 2 pasmami, między którymi jest warstwa okrężna (na płytce chrząstki pierścieniowatej krtani)
-na powierzchni tylnej przełyku mogą być uchyłki Zinpera- grubość małego palca, idą do śródpiersia tylnego. Pokarm może dostać się do uchyłka, zalega tam tworząc stan zapalny (pokarm gnije)
-w innych miejscach ściana jest dwuwarstwowa więc uchyłków nie ma
W obrębie przełyku występują zwężenia i rozszerzenia:
a)zwężenia
1)na granicy przełyku i gardła 17-20mm- anatomiczne (związane z budową)
2)od przodu tchawica dzieli się na oskrzela i od boku jest zwężona- zwężenie czynnościowe (związane z przylegającymi naczyniami i ich wypełnieniem)
3)w rozworze przełykowym przepony- przejście przełyku przez przeponę (czynnościowe)
b)rozszerzenia
1)górne- w klatce piersiowej- wypełnione powietrzem, podcisnienie w klatce
2)dolne- szerokie, wytwarza bańkę przełyku- pokarm oddziałuje z błoną śluzową przełyku
-przełyk wyścielony błoną śluzową, która wytwarza fałdy podłużne- światło ścian w kształcie gwiazd
-w ścianie przełyku gruczoły śluzowe- ślina zmniejsza tarcie kęsu
-granica między błoną przełyku (nabłonek wielowarstwowy płaski) a żołądka (nabłonek gruczołowy) jest bardzo wyraźna, zębiasta
-nadżerka części dolnej przełyku, wrzody Bareta- gdy nabłonek żołądka wrośnie w nabłonek przełyku pojawi się kwas solny, który działa litycznie i trawi błonę śluzową przełyku- objawy zgagi
Żołądek:
-położony w lewym podżebrzu i nadpępczu
Części składowe:
*wpust, wcięcie wpustowe, dno, trzon żołądka, w obrębie trzonu krzywizna żołądkowa mniejsza i większa, wcięcie kątowe, okolica przedodźwiernikowa, odźwiernik
-żołądek jest położony wewnątrz otrzewnowo
-wpust- łączy się z przełykiem
-wcięcie- od niego zależy czy ma ktoś zdolności do ruchów perystaltycznych
-dno- najwyżej położone miejsce żołądka- w niej bańka powietrza lub gazu (powstaje we wstępnej hydrolizie)
-trzon- krzywizna mniejsza w prawo, większa w lewo i skierowana do przodu
Krzywizna mniejsza:
*do niej dochodzi sieć mniejsza. Sieć mniejsza składa się z 3 więzadeł: wątrobowo-przełykowe, wątrobowo- żołądkowe, wątrobowo-dwunastnicze. W obrębie jest część wiotka (górna) i zbita (dolna). Przez część wiotką prześwieca płat ogoniasty wątroby, w części zbitej (w obrębie więzadła dwunastniczego) przebiegają: od strony prawej do lewej przewód żółciowy wspólny, żyła wrotna i tętnica wątrobowa właściwa
Krzywizna większa:
*sieć większa: ma charakter fartuszka, który schodzi do spojenia łonowego i więzadeł pachwinowych. W jej obrębie tkanka tłuszczowa i występują plamki mleczne- skupiska tkanki chłonnej. Sieć większa nazywana popularnie otrzewną (ale to nieprawda). Sieć ma zdolność do migracji w miejscach stanu zapalnego, przemieszcza się, obkleja to miejsce, proces się nie rozprzestrzenia po całej jamie otrzewnej
*od krzywizny lewej odchodzą więzadła: przeponowo-żołądkowe (łączą przeponę z dnem żołądka- przechodzą tętnice krótkie od tętnicy śledzionowej), żołądkowo-śledzionowe (łączy krzywiznę większą z wnęką śledziony i tu przebiega tętnica żołądkowo-sieciowa lewa od tętnicy śledzionowej), żołądkowo-okrężnicze (łączy żołądek z okrężnicą poprzeczną, nic nie przebiega)
Mięśniówka żołądka: 3 warstwy (całość to mięśniówka gładka)
-m.podłużna: biegnie wzdłuż krzywizn żołądka
-m.okrężna: najlepiej rozwinięta w trzonie i odźwierniku
-m.skośna: najlepiej rozwinięta w dnie żołądka
Błona śluzowa żołądka: pofałdowana, w jej obrębie
-fałdy podłużne- skupione wzdłuż krzywizny żołądkowej mniejszej- wyznaczają uprzywilejowaną drogę pokarmów płynnych
-pulka żołądkowa: otoczone dołeczkami żołądkowymi, w obrębie których uchodzą gruczoły żołądkowe produkujące sok żołądkowy
Gruczoły żołądkowe dzielimy na:
1)wpustowe, odźwiernikowe- często śluzowe
2)właściwe żołądka- wydzielają kwas solny (kom główne) i pepsynogen (kom okładzinowe)
Sok żołądkowy:
-z 0,5% kwasu solnego, z pepsynogenu, mukopolisacharydów (śluzów)
-funkcja: wstępna hydroliza białek, działanie bakteriobójcze. Efekt- jałowa papka
Czynnik wew:
-warunkuje wchłanianie witaminy B12 (wchłanianie jest dopiero w końcowym odcinku jelita krętego, w żołądku tworzy kompleks)
-w obrębie żołądka wchłaniane są używki
-jest perystaltyka- uzależniona od skurczów błony śluzowej
-perystolika- zaczyna się w żołądku, uzależniona od blaszki mięśniowej błony śluzowej
Unaczynienie:
-krzywiznę mniejszą unaczyniają: od góry tętnica żołądkowa lewa od pnia trzewnego, od dołu tętnica żołądkowa prawa (tętnica łączy się z tętnica a nie naczyniami, biegnie dokładnie wzdłuż krzywizny)
-dno: tętnice żołądkowe krótkie od tętnicy śledzionowej
-krzywiznę większą: tętnica żołądkowo-sieciowa lewa (od tętnicy śledzionowej) i prawa [biegną z odstępem od żołądka, bo żołądek się rozszerza i może być martwica od ucisku]
Jelito cienkie:
-7-12m, uzależnione od diety przodków
a)dwunastnica
b)jelito czcze- 2/3 długości całego jelita cienkiego
c)jelito kręte- 1/3 długości jelita
unaczynienie: tętnica kreskowa górna (całość)+ kręte częściowo przez tętnicę krętniczo kątniczą
unerwienie: nerw błędny
DWUNASTNICA składa się z:
1)opuszka dwunastnicy położona wewnątrz otrzewnowo
2)części zstępującej dwunastnicy
3)części poziomej dwunastnicy
-oprócz opuszki dwunastnica położona jest zewnątrz otrzewnowo
-do opuszki dochodzi więzadło wątrobowo-dwunastnicze (w nim przewód wątrobowy wspólny)
-pozostała część zrasta się z tylną częścią brzucha i jest zewnątrz otrzewnowa i nie jest ruchoma
Części dwunastnicy:
1)opuszka
2)zgięcie górne
3)dwunastnica zstępująca
4)część poprzeczna
5)zgięcie dolne
6)część wstępująca
7)zgięcie dwunastniczo-czcze
-opuszka to najszerszy element, w część zstępującej są 2 brodawki (brodawka dwunastnicza większa- na niej uchodzi przewód żółciowy wspólny i przewód trzustkowy i brodawka mniejsza- na niej przewód trzustkowy dodatkowy, który zbiera sok trzustkowy tylko z głowy trzustki)
-dwunastnica obejmuje głowę trzustki, kształt podkowiasty
-przewód trzustkowy zbiera sok z całej trzustki
Cechy budowy dwunastnicy: (wszystkie cechy jelita cienkiego)
-fałdy półksiężycowate wyścielone kosmkami jelitowymi (upakowanie kosmków bardzo gęste, na 1mm2 kilka tysięcy)
-ma konsystencję grudkowatą, są wypukłości (zakończenia kosmków)
-występuje bardzo duża ilość gruczołów Brunera- gruczoły dwunastnicze, charakter śluzowy
-ściana składa się z 2 warstw: wewnętrznej okrężnej i zewnętrznej podłużnej (obie gładkie)
Dwunastnica odpowiedzialna za trawienie- do światła wlewa się sok i żółć (emulguje tłuszcze, hydroliza)
-enzymy + żółć- rozkład składników pokarmowych w dwunastnicy
-w świetle dwunastnicy pH lekko zasadowe- sok trzustkowy bogaty w węglowodany (neutralizują kwaśną treść soku żołądkowego, aktywują enzymy trawienne)
-w obrębie dwunastnicy występuje perystaltyka i perystolika
-jelito w górnym lewym kwadracie tylko czcze, w prawym dolnym tylko kręte
Cechy odróżniające jelito czcze i kręte:
*czcze dłuższe, węższe, lepiej ukrwione- jasno różowe
*kręte szersze, blade, głównie położone w prawym dole biodrowym, krótsze
*w krętym fałdów coraz mniej, mniej kosmków, błona gładka i na niej grudka chłonna skupiona
*w czczym grudki chłonne rozproszone (samotne)
-w obrębie jelita cienkiego- wchłanianie składników pokarmowych. Tu są masy pokarmowe (papka), która jest jałowa. Funkcja- przemieszczanie papki do jelita grubego, odbywa się to dzięki ruchom perystaltycznym [ruchy wahadłowe, robaczkowe, odcinkowe, segmentowe]. Zwiększa to kontakt papki ze ścianą jelita (na ścianie enzymy trawienne, czynniki wiążące składniki pokarmowe)
-jelito cienkie unaczynione przez tętnicę kreskową górną i dolną (z gałęziami; gałęzie wytwarzają kilka rzędów arkad, są tętnice końcowe)
Jelito grube:
-wypełnione masami kałowymi, coraz więcej bakterii
-na granicy krętego i grubego jest zastawka krętniczo-kątnicza (składa się z wargi górnej i dolnej; stoi na straży przechodzenia mas kałowych do jelita cienkiego)
-ruchy antyperystaltyczne (cofanie), np. u kobiet ciężarnych i przy guzaku mózgu mogą być wymioty kałowe
-całe jelito czcze i kręte jest położone wewnątrz otrzewnowo
Unaczynienie: tętnica kreskowa górna i dolna Unerwienie: nerw błędny do 2/3 okrężnicy poprzecznej, poniżej nerwy trzewne miedniczne ze splotu podbrzusznego dolnego
Części jelita grubego:
1)kątnica
2)okrężnica wstępująca, która zgięciem okrężniczym prawym przechodzi w okrężnicę poprzeczną
3)okrężnica poprzeczna zgięciem lewym przechodzi w okrężnicę zstępującą, która przechodzi w esicę, a ta w odbytnicę zakończoną odbytem
Stosunek jelita grubego do otrzewnej:
*kątnica- wewnątrz otrzewnowo (choć nie ma kreski)
*okrężnica wstępująca- zewnątrz otrzewnowo
*okrężnica poprzeczna- wewnątrz otrzewnowo (posiada kreskę)
*okrężnica zstępująca- zewnątrz otrzewnowo
*esica- wewnątrz otrzewnowo (z kreską)
*odbytnica- podotrzewnowo (zewnątrz)
Cechy jelita grubego:
-wypuklenia okrężnicze, między nimi wcięcia okrężnicze, któremu na powierzchni wewnętrznej jelita odpowiadają fałdy półksiężycowate
-przyczepki sieciowe (są we wcięciach, wypełnione tłuszczem, zmniejszają tarcie między pętlami jelita)
-występowanie grudek chłonnych skupionych
-brak typowych kosmków
-taśmy jelita grubego rozpoczynają się od nasady wyrostka robaczkowego, są 3: wolna, sieciowa i kreskowa; taśmy te zbudowane są z mięśniówki podłużnej, która nie jest rozłożona równomiernie, a skupia się tylko w obrębie taśmy
Wyrostek robaczkowy:
-pozostałość odzwierzęca, ma wielkość małego palca do 5-7 cm; może być długi
-leży wewnątrz otrzewnowo i posiada wejście od strony kątnicy i zamknięte zastawką wyrostka
-może mieć różne położenie
-wyrostek często nazywany migdałkiem brzusznym (w jego ścianie dużo grudek chłonnych)
-ma bardzo grubą ścianę, światło jest włosowate
-uchyłek Meckela- pozostałość po przewodzie pępkowo-żółtkowym (jeżeli przewód ten się nie zrośnie to przez pępek wychodzi wydzielina
Kątnica:
-ma 7-8cm długości, w prawym dole biodrowym, położona wewnątrz otrzewnowo
-do niej uchodzi jelito kręte; od kątnicy odchodzi wyrostek robaczkowy
Odbytnica i wyrostek robaczkowy nie mają typowych cech jelita grubego. Mają gładką ścianę, 2 warstwy mięśniowe, zewnętrzna warstwa nie tworzy taśm, nie ma wypukleń, wcięć, przyczepów itd.
Funkcje jelita grubego:
-zagęszczanie mas kałowych
-resorpcja H2O
-trawienie i rozkładanie poprzez fermentację składników niestrawionych
Wielki ruch defekacyjny- na lewym zgięciu okrężnicy odłamuje się słup kałowy, słup transportowany w kierunku odbytu
Odbytnica: wypełnia się kałem tylko w trakcie aktu defekacji
-to przedłużenie okrężnicy esowatej a kończy odbytem
-górny odcinek to część miedniczna (zgięcie krzyżowe), dolny to kanał odbytowy (zgięcie kroczowe)
-dolny, rozdęty odcinek górnej części stanowi bańkę odbytnicy
-granica między częścią górną a kanałem odbytowym to miejsce gdzie odbytnica przebija przeponę miednicy
-mięśniówka gładka, fałdy poprzeczne, słupy odbytu
Trzustka:
-składa się z głowy, trzonu i ogona
...
namida