KOMMISYA HADIACKA W Imie Pa�skie Amen. Ku wieczney pami�ci teraz y na potym b�d�cym zaw�dy. Kommisya mi�dzy Stanami Korony Polskiey, y W. X. Lit. z iedney, a Wielmo�nym Hetmanem y woyskiem Zaporowskim, z drugiey strony; przez Wielmo�nych, Stanis�awa Kazimierza Bieniewskiego Wo�y�skiego. Kazimierza Ludwika Iew�aszewskiego Smole�skiego, Kasztellanow, z Seymu od Nayia�nieyszego Iana Kazimierza z Bo�ey �aski Krola Polskiego, y Szwedzkiego, Wielkiego Xi���cia Litewskiego, Ruskiego, Pruskiego, Mazowieckiego, �mudzkiego, Inflantskiego, Smole�skiego, a Gotskiego, Wandalskiego dziedzicznego Krola, y wszystkich Stanow Koronnych, y W. X. Lit. naznaczonych Kommissarzow, z Wielmo�nym Ianem Wychowskim Hetmanem, y wszystkim Woyskiem Zaporoskiem w obozie pod Hadiaczem, dnia 16 Septembris roku Pa�skiego 1658 day Bo�e szcz�liwie, y wiecznie trwale sko�czona. Na kt�rym mieyscu Wielmo�ny Hetman Zaporoski, z woyskiem swym Nas Kommissarzow, iako nale�y przystoynie y wdzi�cznie przyi�wszy, y moc zupe�n� Kommissarsk�, Nam od Iego Krolewskiey Mci Pana naszego Mi�o�ciwego, y mow� dan� uwa�ywszy deklarowa� si� ze wszystkim woyskiem. I� iako nie po dobrey woli, ale z musu woysko Zaporoskie przyci�nione ro�nymi opressyami do obrony swoiey przyst�pi�o. Tak gdy Iego Krolewska M�. P. N. Mi�o�ciwy Oycowskim sercem przepominai�c wszystkiego, co si� w zamieszaniu sta�o, wzywa do iedno�ci, nie pogardzaj�c �ask� Iego Krolewsk. M�ci. Pa�sk�, dobrotliwego Pana klemency� pokornie przyimui�c do tey kommissyi przyst�pui�, potym do spolney namowy postanowienia zgody, szczyro�ci, y zobopolney mi�o�ci, bior�c na �wiadectwo strasznych Zast�pow Boga, to, co si� stanowi szczerze, prawdziwie, y wiecznie ma byd� trzymano. Pokoy wieczny, y nigdy nie rozerwany, zastanowili�my tym sposobem. Religia Grecka staro�ytna, ta y taka z iak� staro�ytna Ru� do Korony Polskiey przyst�pi�a, aby przy swoich praerogatywach y wolnym u�ywaniu nabo�e�stwa zostawa�a, poki i�zyk narodu Ruskiego zasi�ga, we wszystkich miastach y miasteczkach, wsiach, tak w Koronie Polskiey, iako y w W. X. Lit. tak�e na Seymach woyskach, Trybuna�ach, nie tylko w cerkwiach, ale publicznie w processyach, w wizytowaniu chorych, cum Sacra Synaxi, chowaniu umar�ych: y we wszystkim zgo�a, tak iako nabo�e�stwa swego, libere et publice za�ywa ritus Romanus. Tey�e religii Greckiey, daie si� moc wolnego erygowania cerkwi zakonow, monastyrow nowych, iako y starych ponawiania, y naprawienia. Co si� tknie cerkiew y dobr, z dawna na cerkwie religii Greckiey, staro�ytney fundowanych, przy tych zostawa� mai� Grecy staro�ytni, prawos�awni, kt�re cerkwie, post praestitum publicum iuramentum fidelitatis, przez Pu�kownikow y inn� starszyzn� woyska Zaporoskiego in spatio dimidii anni podane b�d� przez Kommissarzow ab utrinque naznaczonych. Tey zasie wiary, kt�ra iest przeciwko wierze Greckiey Prawos�awney, y kt�ra dyssensy� mi�dzy Rzymskim, y Staro � Greckim narodem mno�y, �aden z duchownego, y �wieckiego, Senatorskiego, y szlacheckiego stanow, cerkwi, monastyrow funduszow fundowa�, erygowa�, y pomna�a�, tak w dobrach duchownych, iako Iego Krolew. Mci, y w�asnych dziedzicznych iakim kolwiek sposobem nie ma, y vigore tey kommissyi nie b�dzie powinien, wiecznymi czasy. Romanae zasie fidei, w Woiewodztwach, Kiiowskim, Bras�awskim, Czerniechowskim, liberum exercitium conceditur. Panowie za� �wietcy, tak dziedziczni, iako y Urz�dnicy Iego Krolew: Mci religii Rzymskiey �adney iurysdykcyi mie� nie b�d� nad duchownymi �wieckiemi, y zakonnikami religii Greckiey, procz nale�ytego pasterza. A �e w spolney oyczyznie spolne praerogatywy, y ozdoby wzaiemnie nale�e� utrique ritui mai�. Tedy Ociec Metropolita Kiiowski, teraz y na potym b�d�cy, ze czteroma W�adykami, �uckim, Lwowskim, Przemys�kim, Che�mskim, y pi�tym z W. X. Lit. M�cis�awskim, wed�ug ich porz�dku w�asnego w Senacie zasiada� ma: z tak� praerogatyw� y liberae vocis usu, iako w Senacie zasiadai� Ia�nie Wielebni Ich MM. duchowni ritus Romani. Mieysce iednak Imci Oycu Metropolicie po Imci X. Arcy � Biskupie Lwowskim, a W�adykom po Biskupach Powiatow swych naznacza si�. W Woiewodztwie Kiiowskim dygnitarstwa Senatorskie nie mai� byd� dawane tylko szlachcie ritus Graeci, ma succedere Senator ritus Romani, we wszystkich iednak trzech tych Woiewodztwach, natis, et bene possessionatis urz�dy konferowane byd� mai�, salvo jure tera�nieyszych possesorow. Wi�c te� aby mi�o�� zobopolna krzewi�a si�, w miastach Koronnych y W. X. L. gdziekolwiek cerkwie ritus Graeci zasi�g�y, zar�wno mieszczanie tak Rzymscy, iako y religii Greckiey, spolnych wolno�ci, swobod, za�ywa� mai�, y �adnemu religia Grecka do Magistratu przeszkod� byd� nie ma. Akademii� w Kiiowie pozwala Iego Krolew: M� y Stany Koronne erygowa�, kt�ra takiemi praerogatywami y wolno�ciami ma gaudere, iako Akademia Krakowska, t� iednak kondycy�, aby w tey Akademii, �adnych sekt Arya�skiey, Kalwi�skiey, Luterskiey, Professorow, mistrzow y studentow nie by�o. Wi�c aby mi�dzy studentami y �akami, �adney okazyi do zwady nie by�o, wszystkie insze szko�y, kt�re przedtym w Kiiowie by�y, gdzie indziey Iego Krolew: M� przenie�� roska�e. Drug� tak�e Akademi� pozwala Iego Krolew: M� Pan nasz M�ciwy, y Stany Koronne, y W. X. L. tam gdzie iey mieysce sposobne upatrz�, kt�ra takich iako y Kiiowska za�ywa� b�dzie praw y wolno�ci, lecz tak� iak� y w Kiiowie ma byd� erygowana kondycy�, aby w niey sekty Arya�skiey, Kalwi�skiey y Luterskiey Professorow, Mistrzow, y studentow nie by�o. A gdziekolwiek ta Akademia stanie, iu� tam �adne insze szko�y wiecznemi czasy erygowane nie b�d�. Gymnazya, Kollegia, szko�y y drukarnie, ile ich potrzebowa� b�d�, bez trudno�ci stawi� b�dzie wolno, y libere nauki odprawowa�, y ksi�gi drukowa� wszelakie in controversijs religionum, sine laesione tamen Majestatis Regiae et absque scomalibus na Krola Im�ci. A poniewa� Wielmo�: Hetman z woyskiem Zaporoskim od Rzeczyposp: oderwanym z mi�o�ci przeciwko Iego Krolew: Mci Panu swemu M�ciwemu y W. X. Lit. to cokolwiek Pan Bog na obie strony dopu�ci�, Maiestatowi iego S. Za grzechy spolne ofiarowawszy, wieczn� amnisty�, to iest, zapomnieniem wiecznym pokrywa, assekurui�c wszelkiey kondycyi ludzie od naymnieyszego do naywi�kszego, nikogo nie wyimui�c, tak z po�rzodku woyska Zaporoskiego, iako y prywatnych ludzi b�d�cych, tych zgo�a wszystkich, ktorzykolwiek iakim sposobem, przy Wielm: Hetmanach tak zesz�ym, iako y tera�nieyszym zostawali, y zostai�, �adney zemsty, ani Maiestat Pa�ski, ani Senat, ani wszystka Rzeczposp: naostatek ani �aden z prywatnych przeciwko nim, y ka�demu z osobna od naywi�kszych do naymnieyszych, nie b�dzie pretendowa�, y owszem wszystkie niesmaki y to wszystko cokolwiek, pod czas woien dzia�o si� cale sercem Crze�cia�skim, pod �wiadectwem strasznego Boga zobopolnie, bona fide sobie podarowawszy, �adney ieden na drugiego, ani iawney, ani potaiemney nie ma knowa� pomsty, y praktyki: nie dai�c si� uwodzi�, ani �adney absolucyi, ie�liby chcieli czyni� dowcipy skr�tne uwalniai�c z przysi�gi. Nad to kaduki wszystkie, tak pod tymi kt�rzy s� e corpore woyska Zaporoskiego, iako pod szlacht�, kt�ra przy Wielm: Hetmanie y woysku Zaporoskim, y przy Szwedach wi�za�a si�: od kogokolwiek uproszone, y od zacz�cia woyny dane, nic penitus nie excypui�c og�em wszystkie, y ka�dy z osobna cassantur, y lege publica cassabuntur: tak aby one niczyiemu, ani honorowi, ani w�asno�ci dobr nie szkodzi�y, kt�re gdziebykolwiek znaydowa�y si� pro cussatis, y z xi�g eliminatis habentur, y tych dobr w�asnym possessorom wolna conceditur apprehensio, ani iey kadukami broni� mai�, sub poena infamiae. A iako rzecz sama tak y imi� samey amnistyi powinno byd� sanctum y iako in pristinum statum res et personae wszelkiey kondycyi ludzi restiuuntur, y do tey�e iedno�ci, y zgody, mi�o�ci, prawa, pana, iako by�o przed woyn� powracai�. Tak praecavetur, i� ktobykolwiek rwa� to �wi�tobliwe ziednoczenie wa�y� si�, publice lubo privatim, w posiedzeniu komu perduellionem exprobrare �mia�, takowy iako violator pactorum, poenis ma subjacere. W czym ie�liby si� iaka trafi�a okazya dla uchronienia potwarzy, pilna czyniona ma byd� inquizycya z obu r�k. Wszystka Rzeczposp: narodu Polskiego y W. X. L. y Ruskiego, y Prowincyi do nich nale��cych restituatur in integrum, yak iako by�a przed woyn�, to iest, aby te narody w granicach swoich, y swobodach zostawa�y nie naruszone, iako by�y przed woyn�, y wedle praw opisanych, w radach, w s�dach y wolney elekcyi Panow swoich Krolow Polskich, y Wielkich X. Lit: y Ruskich. A ie�li necessitate belli, z postronnemi Pany na uym� granic, abo wolno�ci tych narodow stan�o co, to pro irrito et inani byd� ma, a przy swobodach swoich narody wy�ey pomienione stawa� mai�, bona fide iako iedno cia�o, iedney y nierozdzielney Rzeczyposp: nie czyni�c mi�dzy sob� ro�nice o wiary, ale iako kto profitebatur et profitetur religionem Christianam, Romanam et Grecam, wszystkich, przy pokoiu, wolno�ci zostawui�. Luboby iakie prawa abo dekreta, tak z oczywistey kontrowersyi, iako in contumaciam przewody prawne by�y ferowane przed woyn�, y tempore belli. Woyska Zaporoskiego liczba trzydzie�ci tysi�cy by� ma, abo iako Wielmo�ny Hetman Zaporoski na regestrze poda. Zaci�gowego zasi� woyska dziesi�� tysi�cy, kt�re tak�e iako y Zaporoskie pod w�adz� tego Hetmana zostawa� ma, y z podatkow na Seymie uchwalonych, w Woiewodztwach, Kiiowskim, Brac�awskim, y Czerniechowskim y innych od Rzeczyposp: mai� si� na tego� �o�nierza obraca�. Konsistencya woysku Zaporoskiemu, w tych Woiewodztwach y dobrach naznacza si�, w kt�rych przed woyn� zostawali, kt�remu to woysku wszelakie wolno�ci przywileiami Nayia�nieyszych Krolow Polskich nadane konfirmuie: zachowui�c ich przy starodawnych wolno�ciach, y zwyczaiach ich: y ony...
mykolas.uodas