Gajewski Mirosław - Nasze podwilenskie ojczyzny.pdf - BIOGRAFIE 143 szt - mykolas.uodas

Mirosþaw Gajewski

NASZE PODWILEİSKIE OJCZYZNY

Wersja internetowa bez licznych zdjħę, mapek i planw, ktre znalazþy siħ w wydaniu ksiĢŇkowym)

ISBN 9955-9423-1-2 UDK 947.45 Ga-189

Od autora

nn n n

n nn n

n n n

nnnnn

nnnnnn

n nn

nn n n n nn

n n n n

nnnn

nnn n n n n

nnnnn

n n nn n nn

nnn

n n n n

n n nn

nn n n

nnnnn

n nn n

nnn

Dzieje ziemi bujwidzkiej

Piħę wiekw historii Bujwidz

Otwrzmy wielkĢ ksiħgħ historii i zapoznajmy siħ z przeszþoĻciĢ miasteczka Bujwidze.

"Kiedy przejechali strumieı, peþen wijĢcych siħ jak piskorze wodorostw, droga znowu

wspiħþa siħ na piaszczysty pagr, las rozstĢpiþ siħ ukazujĢc tuŇ przed sobĢ zaczajone

miasteczko Bujwidze. Zobaczyli koĻciþ Ļrd drzew na wzgrzu okolony murkiem z

kamieni polnych, pochyþy plac przed koĻcioþem, na ktrym staþy bryczki, powoziki i

zwykþe chþopskie wozy, parħ kramw z obwarzankami i piernikami, a to wszystko

otoczone kilkoma domami, co stanowiþo sedno tego zagubionego w borach miasteczka."

Taki widok mieli przed oczyma bohaterowie ksiĢŇki T. Konwickiego pt. "Bohiı". ZresztĢ

w utworach Konwickiego Bujwidze sĢ wspominane doĻę czħsto. TeraŅniejsze osiedle

Bujwidze to nieduŇa miejscowoĻę na pþn. - wsch. kraıcu rejonu wileıskiego, tuŇ przy

granicy paıstwowej. MieĻci siħ tu takŇe centrum gminy i parafii bujwidzkiej. Gmina

bujwidzka jest zamieszkana w zdecydowanej wiħkszoĻci przez Polakw (wedþug danych z

roku 1990 w gminie byþo 1367 mieszkaıcw, z czego 1297 stanowiĢ Polacy, 13 - Litwini,

30 - Rosjanie oraz 27 - inne narodowoĻci).Osiedle nie ma teraz Ňadnych znaczniejszych

zabytkw architektonicznych ani historycznych, kompensujĢ to jednak walory

przyrodnicze - zakola Wilii, þagodne wzgrza morenowe, sosnowe bory. Jest to zresztĢ

teren charakterystyczny dla okolic Wilna. ChociaŇ oficjalna nazwa osiedla brzmi

BuivydŇiai, jednak miejscowi mieszkaıcy uŇywajĢ starej, przedwojennej nazwy -

Bujwidze. W najstarszych dokumentach archiwalnych z XVI wieku nazwa osady brzmi

trochħ inaczej - Bujwidy bĢdŅ Bojwidy. Pochodzenie nazwy osiedla jest trudne do

objaĻnienia. Sami mieszkaıcy Bujwidz tak oto tþumaczĢ pochodzenie nazwy swego

osiedla:

- Pewnego razu Napoleon staþ na grze i zobaczyþ, Ňe w dolinie toczy siħ walka pomiħdzy

Francuzami a Rosjanami. Zobaczyþ i powiedziaþ - "Bj widzħ". StĢd jakoby nazwa

miasteczka - Bujwidze. Prawdopodobnie opowieĻę tħ moŇna zaliczyę do legend, majĢcĢ

nieduŇo wsplnego z prawdĢ. Nazwħ raczej trzeba wywodzię od doĻę pospolitego

niegdyĻ imienia bĢdŅ nazwiska "Bujwid". Nazwa mogþa powstaę od mieszkajĢcej tu

niegdyĻ rodziny, noszĢcej nazwisko Bujwid, chociaŇ opisy z XVI wieku nie wymieniajĢ

juŇ tu mieszkajĢcych ludzi o tak brzmiĢcym nazwisku.

Osada zaþoŇona byþa na lewym brzegu Wilii, przy ujĻciu dwch nieduŇych strumieni.

Wiħkszy z nich, zwany teraz BujwidkĢ, w dokumentach archiwalnych ma, co najmniej

trzy wersje nazwy. Spotkaþem nastħpujĢce -Mejþupis, Montka, Munduę. SĢ to nazwy

oryginalne i majĢce na pewno bardzo stare pochodzenie. Miejsce dawnej osady jest

trudne do zlokalizowania, nie przeprowadzano, bowiem w okolicach Bujwidz badaı

archeologicznych. Ludzie mieszkajĢ tu od dawna, o czym ĻwiadczĢ poþoŇone w lasach

przy zaĻcianku Weseþucha kurhany ciaþopalne (VIII - XII wiek). ZresztĢ okolice tych

kurhanw mogþy teŇ mieę dawniej inne przeznaczenie. Jeszcze w XIX wieku i dawniej

istniaþ tu zaĻcianek ĺwiħty (czasami nazywany ĺwiateþka). SĢdzĢc z nazwy, ktra

pochodzi zapewne z czasw pogaıskich, mogþo tu istnieę jakieĻ centrum kultu

religijnego. Nasuwa siħ zatem wniosek, Ňe ziemia kryje w sobie wiele tajemnic, potrzebne

sĢ tu jednak gruntowne badania archeologiczne.

W czasach pŅniejszych Bujwidze i okolice miaþy naleŇeę do lokalnego ksiħstwa Nalszcza

(pŅniej staþo siħ ono dzielnicĢ Ksiħstwa Litewskiego). Kilka kilometrw na wschd

prawdopodobnie przechodziþa granica ogromnego majĢtku ksiĢŇĢt ĺwirskich z centrum

w ĺwirze (mwiĢ o tym niedalekie ĺwirany, ĺwiranki itp. blisko Kiemieliszek). Osada

byþa prawdopodobnie poþoŇona na pograniczu, gdyŇ niedaleki Niemenczyn miaþ byę

grodem granicznym ksiħstwa Dziawoþtwa - Deltuwa. Opisane wyŇej ksiħstwo Nalszcza

stanowiþo olbrzymie terytorium obejmujĢce wschodniĢ czħĻę teraŅniejszej Litwy oraz

zachodniĢ czħĻę Biaþorusi. Z czasem tereny te staþy siħ wþasnoĻciĢ wielkiego ksiħcia.

Bujwidze, bħdĢce wwczas ziemiĢ ksiĢŇħcĢ, nastħpnie krlewskĢ, w roku 1537 nadane

zostaþy przez krla Zygmunta Augusta szlachcicowi Andrzejowi Dþuskiemu (herbu

Trzaska i Pþkozic). ìw Dþuski byþ prawdopodobnie zwiĢzany z wojskiem, gdyŇ w spisie

wojska litewskiego z roku 1567 napisane, Ňe Andrzej Dþuski z dworu swego Bujwidz

wystawiþ zbrojnego jeŅdŅca z koniem, zaĻ sam sþuŇy pani Kiszczynej. WþaĻciciel Bujwidz

zmarþ w roku 1584 i zostaþ pogrzebany przy koĻciele parafialnym w Bystrzycy w

obrzħdzie rzymskokatolickim. Zgodnie ze sporzĢdzonym testamentem majĢtek miaþ byę

podzielony miħdzy synami: Janem, Mikoþajem, Jerzym, Piotrem, Hieronimem i

Aleksandrem (do Dþuskich naleŇaþy wwczas majħtnoĻci w powiatach lidzkim, miıskim,

orszaıskim i wileıskim). Dwr bujwidzki otrzymaþ Jan Dþuski. Z tekstu testamentu

dowiadujemy siħ, Ňe istniaþ wtedy dworek nad WiliĢ, takŇe dziesiħę gospodarstw

chþopskich. Podane sĢ takŇe nazwiska wieĻniakw, a mianowicie - Mundutis, Stanisþawie

lis, Stakun Jeninowicz, Janul Jekiterewicz, Jurgiel Jekiterewicz, ýukasz Joderg. W 1598

roku Dþuscy nabywajĢ takŇe sĢsiednie Pilwiszki od sekretarza krlewskiego J. ýowejki.

W ciĢgu nastħpnych kilkunastu lat Bujwidze przechodziþy z rĢk do rĢk pomiħdzy

przedstawicieli rodu Dþuskich. W koıcu, w 1620 roku Jan Januszewicz Dþuski odsprzedaþ

Bujwidze dla niejakiego Urbanowicza, jednak z niewiadomej przyczyny majĢtek zostaþ

od Urbanowicza zabrany i stajĢc siħ paıstwowym (lennym) nadany przez krla w 1621

roku Eliaszowi Skokowskiemu. Nastħpnym wþaĻcicielem Bujwidz byþ Cyprian Paweþ

Brzostowski, wczesny stolnik wileıski i pisarz dekretowy. Akt nadania byþ podpisany

przez krla Jana Kazimierza w roku 1655 dnia 12 lutego. Rodzina magnacka

Brzostowskich (herbu przelħknieni nieprzyjacielskimi krokami, otwarcie przez biskupa

inflanckiego rozpoczħtymi, a nieznajĢcy jeszcze tajnych zamiarw Brzostowskiego, z caþĢ

ufnoĻciĢ zþoŇyli mu w depozyt bogate koĻcielne srebra i summħ klasztornĢ znajdujĢcĢ siħ

w gotowiŅnie, na co Brzostowski zakonnikw zarewersowaþ. - Brzostowski i

Radziszewski wsplnie z biskupem inflanckim, podstħpnie przeciw zakonnikom w

Rzymie dziaþaę musieli, kiedy obaj pod jednĢ datĢ tj. 1782 r. Septembra 6 dnia uzyskali

od Stolicy Apostolskiej bulle: Biskup Kossakowski na zwrot sobie majĢtku Widziniszki -

dwaj drudzy zaĻ na odjħcie zakonnikom Miþaszun i Bujwidz. Wskutek buli papieskich, sub

dole uzyskanych, obaj zajħli rzeczone dobra. Biskup majĢcy przy tym wþadzħ duchownĢ

w swych rħcach, w 1783 roku caþĢ ruchomoĻę i sprzħt tak koĻcielny, jako teŇ i klasztorny

zabraþ, wolħ fundatora zniszczyþ, osoby zakonne wypħdziþ i bez sposobu do Ňycia

zostawiþ, plebaniħ zaĻ i probostwo Ļwieckie na miejscu XX. Kanonikw ustanowiþ. Na

jakowĢ krzyw de wyrzĢdzonĢ zakonowi przez biskupa inflackiego, wczesny infuþat

widziniski ks. Kazimierz Widmont manifest zapisaþ. WszczĢþ siħ proces zawziħty.

Kanonicy Regularni widzĢc siħ wyzutymi z funduszw, w 1784 roku zapozwali przed sĢd

ziemski trocki tak biskupa Kossakowskiego, jako Brzostowskiego i Radziszewskiego o

niesþuszny zabr majĢtkw, Brzostowskiego zaĻ raz jeszcze zapozwali o zþoŇone u niego

srebra i summy koĻcielne. Lubo sĢd ziemski bullħ papieskĢ, z tytuþu, iŇ ona nadaı

krlewskich uniewaŇniaę nie moŇe, dekretem swoim podnisþ i jej skutki uchyliþ, lubo o

nieprawny zabr majĢtkw Brzostowskiego i Radziszewskiego obwiniþ - dobra te

zakonnikom wrconymi nie zostaþy. Pieniano siħ czas dþugi o owe dobra i jeszcze w 1806

roku prokurator generalny zakonu ks. Teofil de Bþock wchodziþ z nowymi proĻbami na

Michaþa Brzostowskiego i Michaþa Radziszewskiego o majĢtki przez nich zabrane (...).

Wszystkie zakonnikw usiþowania i zabiegi okazaþy siħ bezskutecznymi albowiem

ostatecznie majĢtek Miþaszuny pozostaþ przy Brzostowskim, Bujwidze zaĻ dostaþ

Radziszewski" (herbu Radwan).

Mogħ tu jeszcze dodaę, Ňe Michaþ Radziszewski biorĢc za Ňonħ siostrħ Brzostowskiego

Ludwikħ, dwr bujwidzki dostaþ w posagu. Od tej pory Bujwidze staþy siħ majĢtkiem

dziedzicznym Radziszewskich. WþaĻciciel zaþoŇyþ tu swojĢ rezydencjħ, budujĢc piħkny

paþac, podobno wedþug projektu Wawrzyıca Gucewicza. Dokþadna data rozpoczħcia

budowy nie jest znana. Pierwszy opis paþacu, jaki udaþo siħ znaleŅę, pochodzi z 1820

roku. Z niego wynika, Ňe wwczas budynek nie byþ do koıca urzĢdzony, przy tym

zniszczeı dokonaþy wypadki wojenne roku 1812. Wiħc czytamy: "WjeŇdŇajĢc do dworu

linia prosta od koĻcioþa wierzbami i jarzħbinĢ wysadzona, ani bramy, ani ogrodzenia nie

masz. Budynek mieszkalny - dwupiħtrowy z cegþy murowany, frontem do koĻcioþa a

przeciwnĢ stronĢ na wyniosþym brzegu do rzeki Wilii obrcony. Dom ten przez Michaþa

Radziszewskiego postawiony, w czasie ostatniej wojny przez wojska nieprzyjaciela

zrujnowany, dotĢd niezupeþnie wyreparowany, po wielu miejscach tynk poodpadaþ,

Ļciany popħkaþy, daszek sþomĢ kryty zacieka. Wewnħtrzne rozporzĢdzenie nastħpne: na

dole sutereny, reszta zaĻ na dole nieskoıczona, nieotynkowana, bez podþogi, bez piecw i

okien, niezamieszkaþe stoi. Na pierwsze piħtro wchodzi siħ po wysypanym ziemiĢ,

zamiast gradusow, wejĻciu - od sieni i prosto do salonu, wzdþuŇ na dwie duŇe czħĻci caþy

dom przedzielajĢcych. - Po obu stronach sieni i salonu znajdujĢ siħ, po lewej piħę, a po

prawej cztery niewielkie pokoje, po wojnie odnowione i naleŇycie opatrzone. Na samej

grze nad salonem duŇy skþad." Obok paþacu staþa takŇe nieduŇa murowana parterowa

oficyna oraz stajnia i wozownia. Dalszy teren wokþ paþacu wyglĢdaþ nastħpujĢco: "Te

trzy budynki oddzielone od zabudowaı folwarcznych wĢskim a gþħbokim parowem,

opasane w koþo ogrodami warzywnymi w kwatery podzielonymi. Na dole przy Wilii, dla

osuszenia dolnego ogrodu maþa okrĢgþa sadzawka, oprcz kilkunastu sztuk wisien,

innych drzew fruktowych nie znajduje siħ."

Po Michale Radziszewskim objĢþ dziedzictwo w Bujwidzach syn jego, Stanisþaw.

Stanisþaw Radziszewski sþuŇyþ w wojsku francuskim i otrzymaþ stopieı puþkownika. W

1813 r. byþ podszefem sztabu w korpusie marszaþka ks. Belluno. W bitwie pod Lipskiem

dostaþ siħ do niewoli. Po skoıczonej wojnie opuĻciþ sþuŇbħ, pojĢþ za Ňonħ Klarħ

Abramowiczwnħ z Biennicy, osiadþ na wsi, w majĢtku swoim liii, Bujwidze zaĻ oddano

w dzierŇawħ. Przez dþugi czas sprawowaþ urzĢd marszaþka powiatowego, najpierw w

Wilnie, potem w Wilejce. W 1831 roku byþ naczelnikiem siþ zbrojnych powiatu wilejskiego,

nastħpnie w korpusie Gieþguda dowodziþ 26. puþkiem liniowym. Po zdobyciu przez

wojska rosyjskie Warszawy, emigrowaþ i zmarþ w ParyŇu. BħdĢc uczestnikiem

powstania listopadowego, byþ uwaŇany przez rzĢd rosyjski za niebezpiecznego

przestħpcħ. MajĢtki takich osb miaþy byę poddane konfiskacie na rzecz skarbu paıstwa.

Tak teŇ siħ staþo z majĢtkiem Bujwidze w 1835 roku. Przed przejħciem Bujwidz pod

administracjħ paıstwa, przeprowadzono dokþadnĢ lustracjħ majħtnoĻci. Dokument ten

podaje bardzo dokþadny opis wyglĢdu wczesnego dworu, takŇe oglny stan ziem

majĢtkowych. Z opisu paþacu widzimy, Ňe od roku 1820 zaszþy tu pewne zmiany. OtŇ

paþac miaþ nastħpujĢce rozmiary - dþugoĻę ok. 21 m, szerokoĻę ok. 19 metrw. Dach

budynku czħĻciowo byþ kryty dachwkĢ, czħĻciowo - sþomĢ. Parter paþacu skþadaþ siħ z

kuchni (z szarym kaflowym piecem oraz ceglanĢ podþogĢ) oraz siedmiu rŇnej wielkoĻci

pokoi. Pierwsze piħtro - to 14 nieduŇych pomieszczeı z 2 piecami. Wszystko tu solidnie

urzĢdzone - parkietowe podþogi, tynkowane biaþe sufity. Na poddaszu urzĢdzona byþa

spiŇarnia. Nie opodal stojĢca oficyna - murowana, parterowa, skþadaþa siħ z 6 pokoi oraz

2 korytarzy. Przy oficynie, z poþudniowej strony, dobudowana byþa oranŇeria. Do

zabudowaı folwarcznych naleŇaþy - lodownia, piħtrowa syrnica, spiŇarnia, browar,

mþyn na rzeczce Bujwidce. Obory oraz gumno byþy porzĢdnie pobudowane - na

kamiennych fundamentach, drewniane Ļciany zakþadane do kamiennych sþupw.

Dookoþa budynkw dworskich urzĢdzony byþ park angielski (ok. 2 ha) wysadzany

dzikimi drzewami. W parku staþy dwie drewniane altanki. Oglne rozmieszczenie

budynkw widoczne jest na planie majĢtku (l 829). Na ziemiach majĢtkowych byþy

wwczas 4 karczmy - w Bulbwce, Szaþnojciach, Brzegwce oraz w miasteczku Bujwidzħ.

WieĻ liczyþa wtedy 13 siedzib, miasteczko zaĻ, prcz koĻcioþa, 4 domy. Do majĢtku

naleŇaþy takŇe zaĻcianki - Porudzina albo Cegielnia (l siedziba), Polepie (1), Wilkiıce (1),

Szaþnojcie (2), Rakiszki (3).

DawnĢ historiħ ma dziaþajĢcy niegdyĻ w Bujwidzach szpital. Schronisko dla ubogich,

zwane "szpitalem", istniaþo przy koĻciele bujwidzkim juŇ w 1790 roku. Miszkaþo tu piħciu

ubogich, utrzymujĢcych siħ z jaþmuŇny otrzymywanej pod koĻcioþem. Kilka lat pŅniej,

ksiĢdz Dzierdziewicz testamentem zaþoŇyþ fundusz na wybudowanie szpitala i domu dla

lekarza w miasteczku. Radziszewscy, wedþug naþoŇonego na nich obowiĢzku wypeþnienia

woli zapisodawcy, wybudowali szpital z czterema þŇkami i dom dla felczera. Lekarz na

etacie pojawiþ siħ juŇ w 1817 roku. Co roku zakupywano w Wilnie potrzebne leki i

specjalne sprzħty. Leczono tu doĻę skutecznie, gdyŇ na przykþad w roku 1839 wyleczono

47 osb. Miejscowy felczer piastowaþ takŇe urzĢd weterynarza. Trzeba dodaę, Ňe wszelkie

usþugi lekarskie byþy bezpþatne. Zwþaszcza trudnymi dla miejscowego lekarza byþy lata

1839 - 40, kiedy to w okolicy grasowaþa epidemia gorĢczki (najwiħcej ucierpiaþa wieĻ

Koniuchy, w ktrej zmarþo okoþo 300 osb). Szpital dziaþaþ prawdopodobnie do

powstania styczniowego, pŅniej wolħ ksiħdza Dzierdziewicza zaczħto zaniedbywaę.

Przez bujwidzki szpital "przewinħþo siħ" sporo felczerw, lekarzy, jak na przykþad

Michaþowski, Meklenburg, ņabski, Dobrowolski, Franceson, Popþawski i inni.

Prawdopodobnie, wedþug tegoŇ zapisu Dzierdziewicza, w koıcu XIX wieku rozpoczħto

budowħ murowanego budynku szpitala w Bujwidzach, ktry niedokoıczony jeszcze byþ i

w okresie miħdzywojennym, zaĻ w latach nastħpnych urzĢdzono tu miejscowĢ szkoþħ.

Wręmy jednak do Bujwidz czasw popowstaniowych. Po skonfiskowaniu majĢtku,

urzħdnicy postanowili oddaę go w dzierŇawħ dla " swoich" ludzi. W 1836 roku Bujwidze

byþy oddane na 6 - lat dzierŇawħ dla generaþa majora Jukiczewa. Po kilku latach

postanowiono powiħkszyę majĢtek bujwidzki, doþĢczajĢc do mego wieĻ Koniuchy z

kilkoma zaĻciankami. Dawniej naleŇaþa ta wieĻ do starostwa þawaryskiego. W 1842 roku

starostwo takŇe przejĢþ skarb paıstwa. WieĻ Koniuchy liczyþa wwczas 7 gospodarstw, a

jej mieszkaıcy to: Romanowski, Girdziewicz, Maciejkianiec, Grabowski i inni. We wsi

byþa nowo zbudowana karczma, bo stara "zupeþnie rozwalona, dach na niej zapadþ i na

ziemi leŇy, pustkami stoi." NaleŇĢce do wsi zaĻcianki to - Horbaciszki, Kunicki oraz

Sanowo. Po przyþĢczeniu do Bujwidz czħĻci starostwa þawaryskiego, majĢtek liczyþ ok.

1600 ha gruntw. W latach piħędziesiĢtych murowane budynki paþacowe oddane byþy

pod administracjħ wojskowĢ, jednak faktycznie nikt z nich nie korzystaþ, wiħc staþy i

marniaþy. Podczas swego pobytu w Bujwidzach w 1857 roku, K. hr Tyszkiewicz tak opisaþ

byþy dwr: "Niewiele lat temu, pamiħę nasza jeszcze tej epoki siħga, kiedy ten paþac caþy i

Ļwietny, dzisiaj odarty ze swych ozdb, bez okien, drzwi i dachu, w zupeþnĢ ruinħ jest

zamieniony, nietoperze i dzikie kuny w nim siħ legnĢ (...). MajĢtek ten juŇ od dwudziestu

kilku lat jest wþasnoĻciĢ rzĢdowĢ. Terytorium dworne i wszelkie budowy gospodarskie

za ogrodem bħdĢce, drewniane, lecz porzĢdnie wmurowane sþupy zarzucane i w dosyę

dobrym jeszcze stanie znajdujĢce siħ, w tej chwili oddanemi zostaþy rzĢdowemu

wþoĻcianinowi. Ten na czynszu w tym miejscu osadzony, na pole i ogrody obrciþ dworne

dziedziıce, zaoraþ piħkne paþacowe trawniki, obojħtnie rĢbie dzisiaj na drwa wspaniaþe

w ogrodzie topole, sadzone niegdyĻ i pielħgnowane z trudem i pracĢ rħkĢ kilku pokoleı

dziedzicw tego piħknego miejsca, i z obojħtnoĻciĢ najwiħkszĢ czerpie wodħ ze strumyka,

ktren biegnĢc po starannie uþoŇonych z kamienia kaskadach, swoim szmerem oŇywiaþ

ten wspaniaþy ogrd."

Mury paþacu zostaþy rozebrane prawdopodobnie w drugiej poþowie XIX wieku. WyglĢd

paþacu Radziszewskich moŇemy zobaczyę jedynie na rysunku, ktry jest zamieszczony w

wyŇej cytowanej ksiĢŇce, a wykonany przez towarzyszy K. hr Tyszkiewicza w czasie jego

podrŇy WiliĢ. PowstajĢ wĢtpliwoĻci co do autentycznoĻci paþacu, porwnujĢc budynek

z ryciny z budynkiem z opisw inwentarzowych. Na rycinie widzimy jedynie parterowĢ

budowlħ i chyba nie mogĢcĢ pomieĻcię w sobie aŇ 20 pokoi, a wiħc malarz przedstawiþ

wczesny paþac w jakiejĻ zminimalizowanej formie, bĢdŅ zostaþ tu przedstawiony jakiĻ

inny budynek (moŇe oficyna?).

Budynki dworskie oraz nieduŇy kawaþ ziemi, znw nazwany majĢtkiem bujwidzkim, w

koıcu XIX wieku byþy sprzedane osobie prywatnej. W " Sþowniku geograficznym

Krlestwa Polskiego" mwi siħ, Ňe w roku 1880 Bujwidze naleŇaþy do niejakiego

Jukiewicza, pŅniej wþaĻcicielkĢ dworu byþa Wilhelmina Ludwika Wojtkiewiczowa,

ktra testamentem z 1897 Bujwidze zapisaþa dla Leonarda ýojko. Za ýojkw przy Wilii

zostaþ wybudowany nowy drewniany paþacyk, ktry przetrwaþ do II wojny Ļwiatowej.

W okresie przedwojennym Bujwidze byþy wþasnoĻciĢ Wacþawa Makowskiego, byþego

posþa na Sejm Rzeczypospolitej. Za Ňonħ miaþ Mariħ z domu ýojko.

Od dawnych czasw miejscowoĻę Bujwidze skþadaþa siħ z trzech "elementw" - wsi,

miasteczka i dworu. Tym ciekawym i mniej znanym "elementem" jest miasteczko

bujwidzkie. Miasteczkiem zwano terytorium obejmujĢce koĻciþ z budynkami plebami,

karczmħ oraz kilka domw, gþwnie sklepw, wokþ placu koĻcielnego. Prawdopodobnie

juŇ od XIX wieku mieszkali tu gþwnie ņydzi, trzymajĢc pod swojĢ kontrolĢ karczmħ

oraz handel sklepowy. W 1927 roku w parafii bujwidzkiej byþo 24 ņydw, z czego

zdecydowana wiħkszoĻę mieszkaþa w Bujwidzach. Na ogþ wspþŇycie ich z miejscowĢ

ludnoĻciĢ ukþadaþo siħ doĻę dobrze, dochodziþo jednak czasami do ekscesw na tle

narodowoĻciowym. JakiĻ zatarg byþ w 1908 roku, jednak dokþadniejszych wiadomoĻci o

nim nie udaþo siħ znaleŅę. Lepiej sĢ udokumentowane szczegþy wypadku, ktry zdarzyþ

siħ w 1921 roku. OtŇ pewna 18 - letnia dziewczyna z okolicznej wioski, poszþa doBujwidz,

by kupię igþħ do maszyny do szycia. Najpierw poszþa do sklepu Kogana, pŅniej do

Szapiry, nic nie kupiþa, jednak do domu nie wrciþa. Matka i bracia dziewczyny

oĻwiadczyli, Ňe zostaþa ona zabita przez ņydw w celach rytualnych i chodzĢc po domach

namawiali mieszkaıcw, by zemĻcili siħ na ņydach. W sklepie i mieszkaniu Kogana brat

dziewczyny z ŇandarmeriĢ polowĢ przeprowadzili rewizjħ, tym samym caþkiem je

dewastujĢc. Nic nie znaleŅli, jednak oĻwiadczyli, Ňe Kogan chowa ciaþo w tajnym lochu.

Wypadek ten oburzyþ bujwidzkĢ spoþecznoĻę ŇydowskĢ. Napisana zostaþa skarga do

biskupa i proszono o nagþoĻnienie tego wypadku w prasie. DziaþalnoĻę niektrych

parafian byþa publicznie potħpiona przez proboszcza z ambony. Z dokumentw,

Gajewski Mirosław - Nasze podwilenskie ojczyzny.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: