Konstytucja.pdf

Tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej ogłoszono w Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483 KONSTYTUCJA

RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

z dnia 2 kwietnia 1997 r.

PREAMBUŁA

W trosce o byt i przyszłość naszej Ojczyzny, odzyskawszy w 1989 roku możliwość suwerennego i

demokratycznego stanowienia o Jej losie, my, Naród Polski - wszyscy obywatele Rzeczypospolitej,

zarówno wierzący w Boga będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jakinie podzielający

tej wiary, a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł, równi w prawach i w powinnościach

wobec dobra wspólnego - Polski, wdzięczni naszym przodkom za ich pracę, za walkę o niepodległość

okupioną ogromnymi ofiarami, za kulturę zakorzenioną w chrześcijańskim dziedzictwie Narodu i

ogólnoludzkich wartościach, nawiązując do najlepszych tradycji Pierwszej i Drugiej Rzeczypospolitej,

zobowiązani, by przekazać przyszłym pokoleniom wszystko, co cenne z ponad tysiącletniego dorobku,

złączeni więzami wspólnoty z naszymi rodakami rozsianymi po świecie, świadomi potrzeby współpracy ze

wszystkimi krajami dla dobra Rodziny Ludzkiej, pomni gorzkich doświadczeń z czasów, gdy podstawowe

wolności i prawa człowieka były w naszej Ojczyźnie łamane, pragnąc na zawsze zagwarantować prawa

obywatelskie, a działaniu instytucji publicznychzapewnić rzetelność i sprawność, w poczuciu

odpowiedzialności przed Bogiem lub przed własnym sumieniem, ustanawiamy Konstytucję

Rzeczypospolitej Polskiej jako prawa podstawowe dla państwa oparte na poszanowaniu wolności i

sprawiedliwości, współdziałaniu władz,dialogu społecznym oraz na zasadzie pomocniczości umacniającej

uprawnienia obywateli i ich wspólnot. Wszystkich, którzy dla dobra Trzeciej Rzeczypospolitej tę

Konstytucję będą stosowali, wzywamy,aby czynili to, dbając o zachowanie przyrodzonej godności

człowieka, jego prawa do wolności i obowiązku solidarności z innymi, aposzanowanie tych zasad mieli za

niewzruszoną podstawę Rzeczypospolitej Polskiej.

Rozdział I - RZECZPOSPOLITA

Art. 1.

Rzeczpospolita Polska jest dobrem wspólnym wszystkich obywateli.

Art. 2.

Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady

sprawiedliwości społecznej.

Art. 3.

Rzeczpospolita Polska jest państwem jednolitym.

Art. 4.

1. Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu.

2. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio.

Art. 5.

RzeczpospolitaPolska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium,zapewnia wolności i

prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwoobywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz

zapewnia ochronęśrodowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.

Art. 6.

1.Rzeczpospolita Polska stwarza warunki upowszechniania i równego dostępudo dóbr kultury, będącej

źródłem tożsamości narodu polskiego, jegotrwania i rozwoju.

2. Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakomzamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z

narodowymdziedzictwem kulturalnym.

Art. 7.

Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.

Art. 8.

1.Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.

2.Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi inaczej.

Art. 9.

Rzeczpospolita Polska przestrzega wiążącego ją prawa międzynarodowego.

Art. 10.

1.Ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na podziale i równowadzewładzy ustawodawczej, władzy

wykonawczej i władzy sądowniczej.

2.Władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat, władzę wykonawczą PrezydentRzeczypospolitej Polskiej i

Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy itrybunały.

Art. 11.

1.Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania partiipolitycznych. Partie polityczne

zrzeszają na zasadach dobrowolności irówności obywateli polskich w celu wpływania metodami

demokratycznymina kształtowanie polityki państwa.

2. Finansowanie partii politycznych jest jawne.

Art. 12.

RzeczpospolitaPolska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych,organizacji

społeczno-zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchówobywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń

oraz fundacji.

Art. 13.

Zakazanejest istnienie partii politycznych i innych organizacji odwołującychsię w swoich programach do

totalitarnych metod i praktyk działanianazizmu, faszyzmu i komunizmu, a także tych, których program

lubdziałalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i narodowościową,stosowanie przemocy w celu

zdobycia władzy lub wpływu na politykępaństwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

Art. 14.

Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność prasy i innych środków społecznego przekazu.

Art. 15.

1. Ustrój terytorialny Rzeczypospolitej Polskiej zapewnia decentralizację władzy publicznej.

2.Zasadniczy podział terytorialny państwa uwzględniający więzi społeczne,gospodarcze lub kulturowe i

zapewniający jednostkom terytorialnymzdolność wykonywania zadań publicznych określa ustawa.

Art. 16.

1. Ogół mieszkańców jednostek zasadniczego podziału terytorialnego stanowi z mocy prawa wspólnotę

samorządową.

2.Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej.Przysługującą mu w ramach ustaw

istotną część zadań publicznychsamorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Art. 17.

1.W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osobywykonujące zawody

zaufania publicznego i sprawujące pieczę nadnależytym wykonywaniem tych zawodów w granicach

interesu publicznego idla jego ochrony.

2. W drodze ustawy można tworzyć również innerodzaje samorządu. Samorządy te nie mogą naruszać

wolności wykonywaniazawodu ani ograniczać wolności podejmowania działalności gospodarczej.

Art. 18.

Małżeństwojako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo irodzicielstwo znajdują się pod

ochroną i opieką RzeczypospolitejPolskiej.

Art. 19.

Rzeczpospolita Polska specjalną opieką otacza weteranów walk o niepodległość, zwłaszcza inwalidów

wojennych.

Art. 20.

Społecznagospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,własności prywatnej oraz

solidarności, dialogu i współpracy partnerówspołecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego

RzeczypospolitejPolskiej.

Art. 21.

1. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia.

2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za

słusznym odszkodowaniem.

Art. 22.

Ograniczeniewolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodzeustawy i tylko ze

względu na ważny interes publiczny.

Art. 23.

Podstawą ustroju rolnego państwa jest gospodarstwo rodzinne.Zasada ta nie narusza postanowień art. 21

i art. 22.

Art. 24.

Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje nadzór nad warunkami

wykonywania pracy.

Art. 25.

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2.Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność wsprawach przekonań

religijnych, światopoglądowych i filozoficznych,zapewniając swobodę ich wyrażania w życiu publicznym.

3. Stosunkimiędzy państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi sąkształtowane na zasadach

poszanowania ich autonomii oraz wzajemnejniezależności każdego w swoim zakresie, jak również

współdziałania dladobra człowieka i dobra wspólnego.

4. Stosunki międzyRzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowamiędzynarodowa

zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.

5. Stosunkimiędzy Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkamiwyznaniowymi określają

ustawy uchwalone na podstawie umów zawartychprzez Radę Ministrów z ich właściwymi

przedstawicielami.

Art. 26.

1.Siły Zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej służą ochronie niepodległościpaństwa i niepodzielności jego

terytorium oraz zapewnieniubezpieczeństwa i nienaruszalności jego granic.

2. Siły Zbrojne zachowują neutralność w sprawach politycznych oraz podlegają cywilnej i demokratycznej

kontroli.

Art. 27.

WRzeczypospolitej Polskiej językiem urzędowym jest język polski. Przepisten nie narusza praw

mniejszości narodowych wynikających zratyfikowanych umów międzynarodowych.

Art. 28.

1. Godłem Rzeczypospolitej Polskiej jest wizerunek orła białego w koronie w czerwonym polu.

2. Barwami Rzeczypospolitej Polskiej są kolory biały i czerwony.

3. Hymnem Rzeczypospolitej Polskiej jest Mazurek Dąbrowskiego.

4. Godło, barwy i hymn Rzeczypospolitej Polskiej podlegają ochronie prawnej.

5. Szczegóły dotyczące godła, barw i hymnu określa ustawa.

Art. 29.

Stolicą Rzeczypospolitej Polskiej jest Warszawa.

Rozdział II - WOLNOŚCI, PRAWA I OBOWIĄZKI CZŁOWIEKA I OBYWATELA

ZASADY OGÓLNE

Art. 30.

Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest

ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych.

Art. 31.

1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.

2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do czynienia

tego, czego prawo mu nie nakazuje.

3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w

ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub

porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw

innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 32.

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez władze publiczne.

2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek

przyczyny.

Art. 33.

1. Kobieta i mężczyzna w Rzeczypospolitej Polskiej mają równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym,

społecznym i gospodarczym.

2. Kobieta i mężczyzna mają w szczególności równe prawo do kształcenia, zatrudnienia i awansów, do

jednakowego wynagradzania za pracę jednakowej wartości, do zabezpieczenia społecznego oraz do

zajmowania stanowisk, pełnienia funkcji oraz uzyskiwania godności publicznych i odznaczeń.

Art. 34.

1. Obywatelstwo polskie nabywa się przez urodzenie z rodziców będących obywatelami polskimi. Inne

przypadki nabycia obywatelstwa polskiego określa ustawa.

2. Obywatel polski nie może utracić obywatelstwa polskiego, chyba że sam się go zrzeknie.

Art. 35.

1. Rzeczpospolita Polska zapewnia obywatelom polskim należącym do mniejszości narodowych i

etnicznych wolność zachowania i rozwoju własnego języka, zachowania obyczajów i tradycji oraz rozwoju

własnej kultury.

2. Mniejszości narodowe i etniczne mają prawo do tworzenia własnych instytucji edukacyjnych,

kulturalnych i instytucji służących ochronie tożsamości religijnej oraz do uczestnictwa w rozstrzyganiu

spraw dotyczących ich tożsamości kulturowej.

Art. 36.

Podczas pobytu za granicą obywatel polski ma prawo do opieki ze strony Rzeczypospolitej Polskiej.

Art. 37.

1. Kto znajduje się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych w

Konstytucji.

2. Wyjątki od tej zasady, odnoszące się do cudzoziemców, określa ustawa.

WOLNOŚCI I PRAWA OSOBISTE

Art. 38.

Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia.

Art. 39.

Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez dobrowolnie wyrażonej

zgody.

Art. 40.

Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i

karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Art. 41.

1. Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą. Pozbawienie lub ograniczenie wolności

może nastąpić tylko na zasadach i w trybie określonych w ustawie.

2. Każdy pozbawiony wolności nie na podstawie wyroku sądowego ma prawo odwołania się do sądu w

celu niezwłocznego ustalenia legalności tego pozbawienia. O pozbawieniu wolności powiadamia się

niezwłocznie rodzinę lub osobę wskazaną przez pozbawionego wolności.

3. Każdy zatrzymany powinien być niezwłocznie i w sposób zrozumiały dla niego poinformowany o

przyczynach zatrzymania. Powinien on być w ciągu 48 godzin od chwili zatrzymania przekazany do

dyspozycji sądu. Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania do dyspozycji

sądu nie zostanie mu doręczone postanowienie sądu o tymczasowym aresztowaniu wraz z

przedstawionymi zarzutami.

4. Każdy pozbawiony wolności powinien być traktowany w sposób humanitarny.

5. Każdy bezprawnie pozbawiony wolności ma prawo do odszkodowania.

Art. 42.

1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto dopuścił się czynu zabronionego pod groźbą kary

przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Zasada ta nie stoi na przeszkodzie ukaraniu za

czyn, który w czasie jego popełnienia stanowił przestępstwo w myśl prawa międzynarodowego.

2. Każdy, przeciw komu prowadzone jest postępowanie karne, ma prawo do obrony we wszystkich

stadiach postępowania. Może on w szczególności wybrać obrońcę lub na zasadach określonych w ustawie

korzystać z obrońcy z urzędu.

3. Każdego uważa się za niewinnego, dopóki jego wina nie zostanie stwierdzona prawomocnym wyrokiem

sądu.

Art. 43.

Zbrodnie wojenne i zbrodnie przeciwko ludzkości nie podlegają przedawnieniu.

Art. 44.

Bieg przedawnienia w stosunku do przestępstw, nie ściganych z przyczyn politycznych, popełnionych

przez funkcjonariuszy publicznych lub na ich zlecenie, ulega zawieszeniu do czasu ustania tych przyczyn.

Art. 45.

1. Każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez

właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.

2. Wyłączenie jawności rozprawy może nastąpić ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i

porządek publiczny oraz ze względu na ochronę życia prywatnego stron lub inny ważny interes prywatny.

Wyrok ogłaszany jest publicznie.

Art. 46.

Przepadek rzeczy może nastąpić tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie

prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 47.

Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do

decydowania o swoim życiu osobistym.

Art. 48.

1. Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno

uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność jego sumienia i wyznania oraz jego przekonania.

2. Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich może nastąpić tylko w przypadkach określonych w

ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu.

Art. 49.

Zapewnia się wolność i ochronę tajemnicy komunikowania się. Ich ograniczenie może nastąpić jedynie w

przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 50.

Zapewnia się nienaruszalność mieszkania. Przeszukanie mieszkania, pomieszczenia lub pojazdu może

nastąpić jedynie w przypadkach określonych w ustawie i w sposób w niej określony.

Art. 51.

1. Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji dotyczących

jego osoby.

2. Władze publiczne nie mogą pozyskiwać, gromadzić i udostępniać innych informacji o obywatelach niż

niezbędne w demokratycznym państwie prawnym.

3. Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych. Ograniczenie

tego prawa może określić ustawa.

4. Każdy ma prawo do żądania sprostowania oraz usunięcia informacji nieprawdziwych, niepełnych lub

zebranych w sposób sprzeczny z ustawą.

5. Zasady i tryb gromadzenia oraz udostępniania informacji określa ustawa.

Art. 52.

1. Każdemu zapewnia się wolność poruszania się po terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyboru

miejsca zamieszkania i pobytu.

2. Każdy może swobodnie opuścić terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

3. Wolności, o których mowa w ust. 1 i 2, mogą podlegać ograniczeniom określonym w ustawie.

4. Obywatela polskiego nie można wydalić z kraju ani zakazać mu powrotu do kraju.

5. Osoba, której pochodzenie polskie zostało stwierdzone zgodnie z ustawą, może osiedlić się na

terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na stałe.

Art. 53.

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego wyboru oraz

uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie

kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolność religii obejmuje także

posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do

korzystania z pomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.

3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i religijnego zgodnie

ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się odpowiednio.

4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może być

przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia i religii innych

osób.

5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i tylko wtedy, gdy jest

to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub

wolności i praw innych osób.

6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach religijnych.

7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego światopoglądu,

przekonań religijnych lub wyznania.

Art. 54.

1. Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania

informacji.

2. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa

może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub

telewizyjnej.

Art. 55.

1. Ekstradycja obywatela polskiego jest zakazana.

2. Zakazana jest ekstradycja osoby podejrzanej o popełnienie bez użycia przemocy przestępstwa z

przyczyn politycznych.

3. W sprawie dopuszczalności ekstradycji orzeka sąd.

Art. 56.

1. Cudzoziemcy mogą korzystać z prawa azylu w Rzeczypospolitej Polskiej na zasadach określonych w

ustawie.

2. Cudzoziemcowi, który w Rzeczypospolitej Polskiej poszukuje ochrony przed prześladowaniem, może

być przyznany status uchodźcy zgodnie z wiążącymi Rzeczpospolitą Polską umowami międzynarodowymi.

WOLNOŚCI I PRAWA POLITYCZNE

Art. 57.

Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich.

Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Art. 58.

1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.

2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub ustawą. O odmowie

rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.

3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji oraz formy

nadzoru nad tymi zrzeszeniami.

Art. 59.

1. Zapewnia się wolność zrzeszania się w związkach zawodowych, organizacjach społeczno-zawodowych

rolników oraz w organizacjach pracodawców.

2. Związki zawodowe oraz pracodawcy i ich organizacje mają prawo do rokowań, w szczególności w celu

rozwiązywania sporów zbiorowych, oraz do zawierania układów zbiorowych pracy i innych porozumień.

3. Związkom zawodowym przysługuje prawo do organizowania strajków pracowniczych i innych form

protestu w granicach określonych w ustawie. Ze względu na dobro publiczne ustawa może ograniczyć

prowadzenie strajku lub zakazać go w odniesieniu do określonych kategorii pracowników lub w

określonych dziedzinach.

4. Zakres wolności zrzeszania się w związkach zawodowych i organizacjach pracodawców oraz innych

wolności związkowych może podlegać tylko takim ograniczeniom ustawowym, jakie są dopuszczalne

przez wiążące Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowe.

Art. 60.

Obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych mają prawo dostępu do służby publicznej na

jednakowych zasadach.

Art. 61.

1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób

pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów

samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie,

w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem

Skarbu Państwa.

2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia

kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością

rejestracji dźwięku lub obrazu.

3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w

ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku

publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: