Janusz Krzy�owski BAJKI MONGOLSKIE Ilustracje Surmaajav Chimeddorj Opracowanie graficzne i projekt ok�adki: Korekta: �amanie komputerowe: Surmaajav Chimeddorj Danuta Wdowczyk Marek Jarosik Wydanie I 2005 Ka�da cz�oe� tej ksi��ki mo�e by� reprodukowana lub przenoszona w jakiejkolwiek formie na wszelkie nooeniki elektroniczne, mechaniczne lub inne stworzone teraz lub w przysz�ooeci, w��czaj�c kserokopiowanie, nagrywanie i wszelkie inne systemy magazynowania i odzyskiwania informacji, bez wczeoeniejszej pisemnej zgody autora. Wydawca: Zwi�zek Mongo��w w Polsce i subamarus Spis treoeci 6 Sk�d si� wzi�y bajki w Mongolii 8 Erkhaii Mergen, jego ko� i jask�ka 10 Zarozumia�y chan 11 Jak ostro�nie nale�y sk�ada� obietnice 13 Mysie dziecko 14 Historia morin-khura 16 Jask�ka i osa 17 Dlaczego go��bie lamentuj� ,,szug, szug", a wr�ble �wierkaj� 18 Trzy nieznane jajka 20 Szczur i wielb��d 21 Jask�ka i woda �ycia 22 Zaczarowany ko� i magik 24 Chytre psisko 25 Ma�y wr�bel 28 Lis, je� i wilk 30 Mysz, zaj�c, wilk i klejnot 32 S�o� i mysz 35 Wielb��d i jele� 38 Bajka o dw�ch dobrych koniach, wilku i zaj�cu ISBN: 83-914731-6-3 Sk�d si� wzi�y bajki w Mongolii Ozdob� g�r s� drzewa, ozdob� narodu � m�drcy Powiadano przed wiekami, �e swego czasy nawiedzi�a Mongoli� straszna epidemia. Ludzie umierali tysi�cami. Ci, co pozostawali jeszcze przy zdrowiu, uciekali w odleg�e zak�tki kraju, kryj�c si� przed zaraz�. Ci, co nie opuoecili dom�w, m�wili: czy b�dziemy �y�, czy umrzemy, zale�y wy��cznie od przeznaczenia. Nie ma wi�c co ucieka�. Jednym z biedak�w, kt�rych dotkn�a choroba, by� pi�tnastoletni pasterz o imieniu Tarwa. A trzeba doda�, �e by� z niego nie lada gagatek i mimo �e by� oelepy, psoci� jak ma�o kto. Kiedy le�a� w gor�czce, straci� nagle przytomnooe�. Jego duch opuoeci� cia�o i uda� si� do piek�a na spotkanie z chanem tego podziemnego kr�lestwa. Chan jednak groYnie zapyta� owego ducha: � Dlaczego nieopacznie opuoeci�eoe swoje cia�o, podczas gdy ono, tam na ziemi, stale jeszcze �yje? � Panie, by�em pewien, �e ono ju� nie �yje, i dlatego czym pr�dzej pospieszy�em przed Twoje oblicze. Szczera odpowiedY ducha Tarwy spodoba�a si� chanowi. Powiedzia� jednak z przestrog�: � Nie nadszed� jeszcze tw�j czas. Musisz wr�ci� do swego cia�a na ziemi. Poniewa� jednak, ch�opcze, jesteoe rezolutny, mo�esz st�d wzi��, co ci si� spodoba. Na tym chan zako�czy� audiencj�, a Tarwa zosta� zaprowadzony do kr�lewskich piwnic. By�o tam wiele pi�knych skarb�w: bogactwo, szcz�oeliwy los, przyjemnooeci, spe�nienie, radooe�, muzyka, oepiew, ta�ce i bajki. Duch Tarwy wybra� w�aoenie bajki, aby zabra� je ze sob� na ziemi�. Bez oci�gania wr�ci� do Mongolii, do swego omdla�ego cia�a. P�Yniej �y� jeszcze d�ugo, podr�owa� wiele po ca�ym kraju i wszystkich obdarza� opowiadaniem bajek, dawnych legend, historii o dzielnych chanach, pi�knych wr�kach i dobrych ludziach. 6 Erkhaii Mergen, jego ko� i jask�ka W�asn� pomoc daj pierwszy, pomoc przyjaciela przyjmij na ko�cu Dawni Mongo�owie opowiadali o swym praprzodku, s�ynnym �uczniku, kt�ry nazywa� si� Erkhaii Mergen. Dzia�o si� to w czasach, kiedy na niebie oewieci�o siedem s�o�c. By� to czas naprawd� bardzo trudny dla ca�ej ziemi. Wysycha�y jeziora i strumienie. Drzewa marnia�y i gubi�y lioecie z powodu nadmiernego upa�u. Zwierz�ta nie mia�y si� czym po�ywia�. Ludzie byli tak os�abieni, �e nie mogli usta� na nogach. T�umy Mongo��w przychodzi�y do Erkhaiia, prosz�c, aby zestrzeli� z nieba wszystkie s�o�ca, gdy� wkr�tce na ziemi nie pozostanie nic �ywego. Wtedy to dzielny �ucznik obieca� spe�ni� prooeb� swych rodak�w i z�o�y� przysi�g�, �e gdyby nie uda�o mu si� zestrzeli� wszystkich z�owieszczych s�o�c, to obetnie sobie kciuki i nie b�dzie ju� wi�cej cz�owiekiem. B�dzie si� natomiast �ywi� ostr� traw� i mieszka� w jamie w ziemi. Zabra� si� szybko do swego dzie�a. Napina� wielki �uk i po chwili zacz�y spada� z nieba kolejne s�o�ca. Tak zestrzeli� ich szeoe�. Szykowa� si� zestrzeli� si�dme, ostatnie. Napi�� �uk, wycelowa�, wypuoeci� strza��. Ta polecia�a w niebo z furkotem lotek. W tym w�aoenie momencie jask�ka przelecia�a przez niebo i przys�oni�a ostatnie s�o�ce. Strza�a trafi�a j� w ogon i rozci�a go na dwie cz�oeci. S�o�ce w tym czasie, wystraszone, skry�o si� za wysokimi g�rami. Od tej pory jask�ki maj� ogon rozdzielony na dwie cz�oeci. Strza�a nie dolecia�a ju� do s�o�ca. Wtedy Erkhaii w z�ooeci zacz�� goni� jask�k� na swym srokatym koniu. Ko� te� by� rozz�oszczony na ptaka, kt�ry przeszkodzi� jego panu w wype�nieniu obietnicy. Dzielny rumak przysi�g�, �e jeoeli nie z�api� ptaka do wieczora, to on sam powinien zosta� p�ochym, ma�ym pustynnym skoczkiem. Niestety, jask�ki s� bardzo zwinne i potrafi� kluczy� w powietrzu. Do wieczora nie z�apali ptaka. Wtedy, zgodnie z przysi�g�, srokaty ko� zamieni� si� w pustynnego skoczka, a Erkhaii w oewistaka. S�o�ce jednak codziennie boi si�, �e dzielny �ucznik mo�e powr�ci� do swej dawnej postaci, i co dzie� o zachodzie skrywa si� pospiesznie za g�rami. 8 Zarozumia�y chan Brzydki zapach z�ej s�awy trwa dziesi�� tysi�cy lat Dawno, bardzo dawno temu w Mongolii �y� chan, kt�ry by� bardzo zarozumia�y. Uwa�a�si�zanajm�drzejszegocz�owiekanaziemi,zanajsilniejszegow�adc�wszystkich kr�lestw, za r�wnego bogom. W pewien deszczowy dzie� jakioe w�drowiec przyby� do jego pa�acu i prosi� o pos�uchanie. Kiedy dopuszczono go przed oblicze w�adcy, rzuci� si� na kolana i zapyta�: � Panie, tam sk�d przybywam, m�wi si�, �e bogini wojny Tsu-Tsi jest silniejsza od ciebie. Czy to mo�e by� prawd�? � Silniejsza ode mnie? Ta szczurza c�rka. Kto tak oemie m�wi�? Ja j� naucz�. Si�gn�� po bardzo star�, zniszczon� ksi�g� z tajemniczymi zakl�ciami. Przewr�ci� kilka kart i znalaz� to, czego szuka�. Wzywam was tu: wiatr, ziemie, ogie�, morze Niech przyb�d� do mnie cho�by przez morze. Zagrzmia�owpa�acu,zajaoenia�yb�yskawice,zatrz�s�asi�ziemia,aspodniejukaza�o si� siedmiu m�drc�w czarodziei. Stan�li przed chanem i zapytali: � C� rozka�esz nam, panie? � Ten tu w�drowiec � m�wi� chan, wskazuj�c ze z�ooeci� na przyby�ego � m�wi, �e w odleg�ych kr�lestwach w�tpi� w moj� si��. Jak mam ich przekona�? � Zapal, panie, morze, nasy� wod� ogie�, spraw, aby spad� z�oty deszcz, niech obudz� si� potwory. �Zrobi�tak�rzek�chan�ponadtorozkazuj�,�ejeoeliodterazktooezmoichpoddanych przerwie prac�, potwory maj� go natychmiast po�re�. Wieoeniacy pracowali wi�c bez przerwy, ale ju� po kilku dniach opadli z si� i zacz�li by� po�erani przez bestie, kt�re fruwa�y po ca�ym kr�lestwie. Dowiedzia�a si� o tym bogini wojny Tsu-Tsi. Rozgniewa�a si� srogo. Powiedzia�a: � Tak by� nie mo�e. Rozkaza�a s�o�cu spali� pa�ac chana, a jego samego zamieni�a w os�a, aby do ko�ca swych dni ci�ko pracowa� dla ludzi. 10 Jak ostro�nie nale�y sk�ada� obietnice Jeoeli dawa�eoe, nie wypominaj! Je�eli masz wypomina�, nie dawaj Dawno temu �y� w Mongolii pewien bardzo pewny siebie chan. By� on przekonany, �e jest najsprytniejszym z ludzi i nikt nie potrafi go przechytrzy�. Aby to udowodni� swoim poddanym, og�osi�: � Kto potrafi wymyoeli� takie k�amstwo, od kt�rego a� wstanie siedz�cy cz�owiek i obudzi ono oepi�cego, temu oddam m�j tron. K�amc�w wtedy w Mongolii by�o, jak wsz�dzie, bardzo wielu. Dlatego od razu zg�osi� si� pewien krawiec s�yn�cy ze swego kr�tactwa. � Panie � zacz�� � kilka dni temu w moim miasteczku spad� tak wielki deszcz, �e przerwa� a� niebo na zachodzie. Strugi wody wylewa�y si� na pola i niebawem nast�pi�aby straszna pow�dY. Wtedy u�ywaj�c wielkiej ig�y i bardzo grubej nici, szybko zaszy�em dziur� w niebie i przesta�o pada�. � Krawcze, wykona�eoe jednak marnie swoj� robot�, bo jak widzisz, od wczoraj zn�w pada. Mistrz ig�y uciek� z pa�acu jak niepyszny. Wkr�tce jednak potem znalaz� si� nast�pny oemia�ek, aby opowiedzie� kolejn� nieprawdopodobn� histori�. By� nim biedny pasterz � znany gaw�dziarz. � Panie, ojciec m�j mia� fajk�. Jak zacz�� z niej puszcza� dym w niebo, to a� gwiazdy pospada�y. � Biedny cz�owieku, czy�byoe nie wiedzia� � odpowiedzia� na to chan � �e m�j ojciec te� mia� fajk� i dym z tej fajki ponownie poprzykleja� wszystkie gwiazdy na powr�t do nieba? Tym sposobem s� one tam wszystkie nadal. Wydawa�o si� ju�, �e nikt nie zg�osi si� na dw�r, aby opowiedzie� jak�oe nieprawdopodobn� histori�. Nadszed� jednak skromny badarcin � w�druj�cy mnich z misk� i powiedzia�, �e ma spraw� do chana. � Czeg� chcesz, cz�owieku? � zapyta� w�adca. 11 � Czy nie poznajesz mnie, panie? � pyta� mnich. � Wszak przed trzema miesi�cami po�yczy�eoe ode mnie tak� misk� z�otych monet. Teraz prosz�, oddaj mi d�ug. Chan ze z�ooeci a� podskoczy�. Wsta� i zacz�� krzycze� do s�ug tak g�ooeno, a� obudzi� wezyra, kt�ry zazwyczaj o tej porze drzema� obok tronu. � �apcie tego k�amc�! Ja mia�bym po�ycza� od ciebie z�oto, n�dzarzu?! � Jeoeli ja k�ami�, panie, a� musia�eoe powsta� i obudzi� si� drzemi�cy wezyr, to teraz, zgodnie z obietnic�, oddaj mi sw�j tron � powiedzia� mnich. �Chwileczk�zawo�a�chan�przypomnia�emsobie,�em�wiszprawd�.Rzeczywioecie po�ycza�em od ciebie misk� z�ota � oznajmi� chan, kt�ry nie chcia� odda� tronu. � Wobec tego, panie, oddaj mi misk� z�ota � powiedzia� mnich. � Oddajcie mu to z�oto � powiedzia� chan ze z�ooeci�, niezadowolony, �e ktooe znalaz� fortel, aby go wykpi�. Mysie dziecko G�upia g�owa jest nieprzyjacielem n�g Dawno, dawno temu na p�nocy Mongolii �y�a bezdzietna para. M�� zwyk� bija� sw� �on� co jakioe czas, krzycz�c: � Dlaczego nie urodzi�aoe mi syna? Pokilkulatachkobietamia�adooe�takiego�ycia.Pewnegodniaz�apa�amysz,owin�a j� w barani� sk�r� i po�o�y�a do ��ka. Kiedy m�� wr�ci� do domu, spostrzeg� zawini�tko i zapyta�: � A c� tam le�y? � Kiedy ciebie nie by�o, urodzi�am ci syna. To on teraz tam oepi. � Poka� mi go � za��da� m�czyzna. Obejrzawszy myszk�, zapyta�:...
NAJPIEKNIEJSZE_BAJKI_I_BASNIE_DLA_DZIECI