CEBULA

Pochodzi z Azji Środkowej. W Polsce była spożywana już w XIV- XV w.

Biologia

Ma dość charakterystyczny smak

Fazy:

-          kiełkowanie

-          wschody

-          faza zgiętego kolanka

-          faza flagi

-          wyprostowanego liścia

-          liścia właściwego potem 2, 3... liści

-          tworzenia cebul

-          załamywania się szczypiorów( w tedy dokonujemy zbioru gdy 3-4 liście są zielone a reszta sucha)

-          spoczynku

·         spoczynku bezwzględnego

·         spoczynku względnego ( niema wzrostu bo warunki są nie sprzyjające)

-          wyprostowanego szczypioru i liści

-          kwitnienie i zawiązywanie nasion

System korzeniowy jest stosunkowo słabo rozwinięty, płytki, ma głębokość ok. 20 cm. Korzeni jest od 20 do 30. Mają średnice około 2 mm. Najczęściej się nie rozwidlają. Łodyga jest bardzo skrócona i zwana jest piętką. To co formuje cebule to mięsiste pochwy liściowe. W środku są 4 pochwy liściowe nie zakończone blaszką liściową. Na zewnątrz znajdują się 3-4 suche łuski otaczające wnętrze. Nad cebulą znajdują się szyjka rzekoma i liście. W II roku wydaje pędy kwiatostanowe, baldach w kształcie główki. Kwiatostan jest w środku pusty, w połowie rozszczepiający się. Kwiat złożony z 6 działek kielicha, 6 pręcików w 2 działkach, 1 słupka o 3 komorowej zalążni( w każdej komorze 2 zalążki). Kwiaty są obco i owadopylne.

Masa 1000 nasion 2,7-4,4g

1 jednostka to 250tyś nasion, na 1 ha 3-4 jednostki

małe cebule są lekko wydłużone starsze kuliste. To roślina dnia długiego.

ZNACZENIE GOSPODARCZE

Zajmuje około 10% areału przeznaczonego pod uprawy.

WARTOŚĆ ODŻYWCZA

Związki działające bakterjostatycznie, zawiera alinę i alicynę

Energia – 28 kcal

Białko- 1,3g

Tłuszcze

Węglowodany

Sucha masa 12g

Witaminy: A, E,B1, B2, B6, C, niacyna, karotenoidy, beta karoten

Składniki mineralne: Na, K, Ca, P, Mg, Fe, F

WYMAGANIA KLIMATYCZNE I GLEBOWE

-          Kiełkuje w ok. 3° C, nie powinniśmy siać przy temp niższej jak 6° C

-          Optymalnie kiełkuje w 18 °C

-          Temp w początkowym okresie rozwoju 12-16° C gdyż to powoduje że liście lepiej się rozwijają

-          W okresie formowania cebul 16-22 °C

-          Gdy cebule usychają  24-26° C

-          Suma opadów około 70 mm

-          Jarowizacja w 3-12 °C

-          Temp przechowywania 0-1°C < 15mm< 18-22°C

-          Wytrzymuje przymrozki

-          Wymaga dość intensywnego naświetlania, nie nadaje się do uprawy na południowym stoku, to roślina dnia długiego

-          silnie wiatry mogą uszkadzać liście ale nie możemy jej uprawiać w miejscach całkowicie osłoniętych

-          W okresie kiełkowania 75-80 %

-          Do okresu zaschnięcia łusek 70-75%

-          Do załamywania 60-70 %

-          Intensywne nawadnianie niezbyt dobre

-          Gleby najlepsze kl I, II ,IIIa, nie lubi gleby zaskorupiającej się, pH 6,5- 7,0

-          Gdy jest sucho a potem intensywne opady to tworzą się cebule podwójne

CECHY ROZPOZNAWCZE I UŻYTKOWE

1.      Kształt

Określany jest przez wskaźnik kształtu, stosunek wysokości do średnicy poprzecznej. Ważne jest tak że określenie, czy największa średnica poprzeczna cebuli przypada w połowie jej wysokości np.

·         kształtem jajowatym określamy cebule, gdy największa średnica przypada poniżej połowy jej wysokości

·         odwrotnie jajowaty gdy największa średnica przypada powyżej środka

a)      wierzchołek cebuli może być: zbieżny, spłaszczony lub wgłębiony

b)     szyjka cebuli może być gruba lub cienka

c)      podstawka cebuli: zbieżysta , zaokrąglona lub płaska

d)     piętka w stosunku do otaczających ją łusek może być wysunięta, płaska lub zagłębiona

2.      Wielkość cebuli

Wyróżnia się odmiany o cebulach drobnych – masa ok. 50g, średniej wielkości – 60-120g, dużych- ponad 120g

Odmiany o cebulach małych charakteryzują się:

·         niższą plennością

·         długotrwałym przechowywaniem

·         wyższą zawartością suchej masy i związków siarki

·         dużą twardością cebul

·         odpornością na zgniatanie

Odmiany o cebulach bardzo dużych odznaczają się:

·         wysokim plonem

·         mniejszą trwałością w przechowywaniu

·         niższą zawartością suchej masy

·         niższą trwałością

·         kruchym i soczystym miąższem

·         łagodnym smakiem

·         podatnością na zgniatanie ( nie nadają się do składowania luzem w grubych warstwach)

Na wielkość cebuli dodatnio wpływają:

·         wczesny siew lub wczesne sadzenie do gruntu

·         zwiększona rozstawa roślin

·         usuwanie chwastów

·         ochrona roślin przed chorobami i szkodnikami

·         zapewnienie odpowiedniej wilgotności gleby

·         właściwe zmianowanie i pH

·         właściwa ilość i optymalny stosunek składników pokarmowych

3.      Łuski cebuli

-          zewnętrzne (suche)

-          wewnętrzne (mięsiste)

a)     barwa suchych łusek

·         jasnożółta , żółta, ciemnożółta

·         fioletowa i czerwona w różnych odcieniach

·         biała, srebrzystobiała, popielato- biała, biało -zielona

b)     grubość łuski suchej

·         cienka

·         średnio gruba

·         gruba

c)      liczba suchych łusek; od 2-4

d)     przechowywanie; dobre bądź złe

e)      barwa łusek mięsistych

·         biała

·         biała z nalotem fioletowym, czerwonym, zielonkawym

4.      Twardość cebuli

-          twarde

-          średnio twarde

-          miękkie

cechę tę mierzy się oporem przy zgniataniu

5.      Liczba wierzchołków wzrostu

6.      Smak cebuli- decyduje o nim ilość znajdującego się w niej olejku zawierającego siarkę. W zależności od ilości tego olejku cebula może być:

-          łagodna

-          średni ostra

-          ostra

Na smak cebuli wpływa również zawartość cukru.

7.      Liść

-          barwa liścia: jasnozielona, zielona, ciemnozielona

-          nalot woskowy na liściach. Może nie występować albo występuje w nasileniu: słabym, średnim, silnym.

8.      Długość okresu wegetacji

-          wczesne 80 dni

-          średnio wczesne 80-120 dni

-          późne ponad 120 dni

9.      Jednoczesne załamywanie się szczypioru

10.  Przechowywanie się cebuli

Cebule poszczególnych odmian mogą w ogóle :

-          nie nadawać się do długotrwałego przechowywania

-          mogą się przechowywać: średnio dobrze, dobrze, bardzo dobrze.

Do czynników zewnętrznych modyfikujących zdolność przechowywania zaliczamy:

-          dobór przedplonu, nawożenie, odczyn gleby, termin zbioru, sposoby cięcia szczypioru, dosuszanie i sortowanie.

11.  Pęd kwiatostanowy

* Liczba pędów kwiatostanowych wykształconych przez cebule nasienną może być:

-          mała 1-3

-          średnia 3-5

-          duża ponad 5

*Wysokość pędów kwiatostanowych

12.  Skłonność do tworzenia pośpiechów

Wykształcenie się pośpiechów jest charakterystyczne dla cebuli uprawianej z dymki, zwłaszcza o dużej średnicy. Dymka drobna niema na ogół skłonności do tworzenia pośpiechów. Największy wpływ na tę cechę ma temp. przechowywania.

13.  Cechy gospodarcze cebuli:

-          Plenność

-          Stabilność plonu w latach o nie korzystnych warunkach

-          Wyrównany kształt i wielkość

-          Duża liczba grubych dobrze przylegających łusek suchych o jednolitej barwie.

-          Biała barwa łusek mięsistych

-          Smak- zależnie od przeznaczenia

-          Jednoczesne dojrzewanie

-          Dobre przechowywanie

CZOSNEK

Czosnek pospolity uprawiany jest od bardzo dawna.

-          strzałkujacy wytwarzający pę kwiatostanowy

-          nie strzałkujący nie wytwarzający pędu kwiatostanowego

-          ozimy

-          jary

To bylina ale u nas uprawiana jako 1 roczna. System korzeniowy około 20 cm. Łodyga jest zredukowana, z piętki wyrastają korzenie a z górnej części liście regularne lub nieregularne.

Liście dzielimy na :

-          spichrzowe ( magazynują substancje zapasowe)

-          asymilujące składają się z blaszki i pochwy liściowej

-          ochronne

Łuski to zasychające pochwy liściowe 6-8. Barwa łusek: szara, fioletowa, różowa, biała, żółta. Pochwy liściowe zachodzą na siebie i tworzą łodygę rzekomą= głąbik, łodyga bez pędu kwiatostanowego będzie pusta i się załamie a u tych co tworzą pęd kwiatostanowy nie załamuje się.

Cebula czosnku to główka, w jej skład wchodzą ząbki 5-20 szt.

Pojedyńczy ząbek złożony jest z pączka wyrastającego z łodygi. Liść jest sucho łuską, wewnątrz przylega do następnego który jest silnie zgrubiały( 80% całej masy ząbka). Masa główki 15-70g. Intensywność zabarwienia zależy od warunków termicznych , długości dnia. Kwiatostan baldach, oprócz kwiatków mogą pojawiać się cebulki powietrzne (mogą służyć do rozmnażania)

Wartość odżywcza czosnku:

-          sucha masa do 60%

-          ...