zagadnienia polski (2).docx

1. Cele i treści nauczania języka polskiego w klasach I-III

Nadrzędnym celem edukacji dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest wielostronny, harmonijny rozwój osobowości oraz przygotowanie do dalszej nauki, a także udziału w życiu społecznym i kulturalnym. Efektywne nauczanie języka polskiego powinno odpowiadać potrzebom, zainteresowaniom i możliwościom dzieci. Bardzo dużo zależy od przygotowania, postawy, stosowanych metod i prezentowanych wartości nauczyciela.

Cele dotyczą trzech pól: początkowej nauki czytania i pisania, kształcenia językowego wraz z redagowaniem wypowiedzi pisemnych a także kształcenia literackiego i kulturalnego

Cele
- zdobywanie wiedzy rzeczowej
- kształtowanie określonych umiejętności pozwalających na sprawne posługiwanie się językiem ojczystym w mowie i piśmie, wrażliwości estetycznej i pożądanych społecznie postaw.
- osiągnięcie biegłości w czytaniu i pisaniu
- doskonalenie umiejętności pracy z tekstem
- umiejętności interpretacji tekstu

Jadwiga Hanisz wyznacza następujące cele:
- kształtowanie kompetencji komunikowania się z ludźmi w języku ojczystym poprzez mówienie, słuchanie, czytanie i pisanie
- przygotowanie dziecka do odbioru dzieła literackiego oraz innych wytworów sztuki
- rozbudzanie wrażliwości estetycznej, zachęcenie do twórczej ekspresji werbalnej, ruchowej, plastycznej i muzycznej, rozwijanie uzdolnień indywidualnych dziecka.

TREŚCI
Treści określają zakres wiedzy, umiejętności i postaw, które uczniowie powinni opanować.
Treści obejmują następujące działy programowe
1.Czytanie i praca z tekstem
2. Mówienie, słuchanie i pisanie
3. Gramatyka i ortografia
4. Słownictwo, frazeologia i wiadomości ze składni
5. Tematyka i lektura

Podstawowe treści nauczania
1.Nabywanie umiejętności
-czyta głośno, płynnie, wyraziście słowa, wyrazy,
-fragmenty tekstu, czyta cicho ze zrozumieniem
- relacjonuje przeczytają treść
- chętnie sięga po książki i czasopisma
- ujawnia zainteresowanie czytelnicze

2.Niezbędna wiedza
-ćwiczenia w analizie i syntezie słuchowej i wzrokowej wyrazów
- różne techniki czytania
- wzory pięknego mówienia i czytania
- bogacenie słownictwa
- znajomość części mowy, rodzajów zdań i wypowiedzi
- znajomość podstawowych zasad gramatycznych i ortograficznych

3.Kreowane cechy osobowości
- radość z samodzielnego czytania różnych tekstów
- ciekawość poznawcza
- świadomość że tekst jest ich jednym ze źródeł informacji
- koncentracja uwagi
- rozwijanie procesów myślenia, analizy, porównywania, wnioskowania, uogólniania
- odpowiedzialność za słowo pisane, krytyczny stosunek do wytworu

2. Nabywanie i doskonalenie umiejętności czytania w klasach I-III
 

3. Nabywanie i doskonalenie umiejętności pisania w klasach I-III

4. Metody nauki czytania.

1. Syntetyczna – jej istotą jest przechodzenia od elementu do całości. Elementem może być dźwięk lub znak graficzny a całością wyraz lub zdanie. Kładzie nacisk na rozpoznawanie elementów kosztem ujmowania całości – wyrazów lub zdań. Zwraca uwagę tylko na techniczny aspekt czytania, przy lekceważeniu logicznej strony tekstu.

2. Analityczna – eksponuje znaczeniową funkcję czytania opierając się na rozumieniu czytanego tekstu. Jednostką podstawową w nauce czytania są wyrazy lub zdania. Istotą metody analitycznej jest połączenie analizy słuchowej we wzrokową. Metoda analityczna wymaga zapamiętywania obrazów graficznych 1000 słów i nie pozwala na odczytywanie nowych wyrazów lub zdań na podstawie uprzednio poznanych liter. Nie jest to metoda odpowiednia do nauki czytania w języku, w którym nie ma poważniejszych różnic między pisownią a wymową (język polski).

3. Globalna – w metodzie globalnej wyraz, część zdania lub zdanie są poznawane jako całościowy obraz graficzny. Wynika to z odniesienia przede wszystkim od strony znaczeniowej tekstu. Szeroko stosowany w nauce czytania w językach pozycyjnych, w których jest duża rozbieżność między wymową a pisownią ( język angielski). Podstawową funkcją metody globalnej w początkowej nauce jest rozszerzenia pola czytania.

4. Analityczno – syntetyczna – uważana jest za najskuteczniejszą w nauce czytania w językach fleksyjnych (język polski). Charakteryzuje się względną równowagą pomiędzy technicznym aspektem czytania a jego funkcją znaczeniową. Metoda analityczno – syntetyczna w nauce czytania wykorzystuje proces analizy czyli wyodrębnienia elementów składowych oraz proces syntezy rozumiany jako tworzenie nowych wyrazów z poznanych liter.

5. Aspekty gotowości do nauki czytania i pisania.

Funkcje poznawcze i ruchowe leżące i podstaw czytania i pisania:

1.       Percepcja – wzrokowa, słuchowa, kinestetyczna;

2.       Pamięć, uwaga, mowa, myślenie;

3.       Czynności ruchowe narządów mowy;

4.       Motoryka rąk;

5.       Procesy emocjonalno – motywacyjne.

Gotowość do nauki czytania i pisania to taki stan w rozwoju dziecka, który jest rezultatem dojrzewania oraz dotychczasowego treningu wychowawczego w domu i  w przedszkolu, który czyni go wrażliwym na znaki, ich istotę i znaczenie w procesie komunikowania się, a jednocześnie gotowym do odnoszenia korzyści ze wskazówek otoczenia dotyczących opanowania umiejętności pisania i czytania.

Warunki podjęcia przez dziecko nauki czytania i pisania:

-        prawidłowa wymowa;

-        określona lateralizacja;

-        sprawność ręki dominującej zarówno względem szybkości jak i precyzji ruchu;

-        prawidłowy poziom percepcji wzrokowej i słuchowej;

-        właściwa koordynacja wzrokowo – słuchowo – ruchowej;

-        zdolność koncentracji uwagi przez dłuższy czas ;

-        odpowiednia pojemność tzw pamięci świeżej;

-        odpowiedni zasób słownictwa.

DOJRZAŁOŚĆ DO UCZENIA PISANIA I CZYTANIA:

1.       umie dokonać analizy oraz syntezy wzrokowej i  słuchowej niezbędnej w procesie zróżnicowania kształtów i dźwięków ich rozpoznawania, nazywania i odtwarzania.

2.       posiada orientację przestrzenną, która umożliwia mu rozpoznawanie i odtwarzanie kierunków położenia, proporcji, wymiarów odwzorowanych form graficznych.

3.       ma pamięć ruchową, czyli umiejętność przetworzenia obrazu graficznego na obraz ruchu.

4.       posiada umiejętność kontrolowania wzrokiem własnych ruchów pozwalając mu świadomie nimi kierować.

6.Etapy nauki czytania.

-        wyrabianie gotowości do nauki czytania;

-        elementarna nauka czytania;

-        właściwa nauka czytania;

-        rozwijanie umiejętności czytania.

Etapy elementarnej nauki czytania:

1.       głoskowanie (litera i odpowiednia głoska);

2.       czytanie sylabowe (związek pomiędzy obrazkiem a sylabą) dzielenie wyrazów na sylaby a potem składanie tych wyrazów z sylab lub komponowanie z tych sylab nowe wyrazy, np.: lo – ko- mo- ty- wa  ->  ko- ty, mo- wa, wa- ty itp. domysły te są uwarunkowane treścią poprzednich słów- rozumie treść czytanych wyrazów.

3.       bezpośrednie czytanie wyrazów – podstawową jednostką jest wyraz – czytanie jednostkami wyrazowymi.  Niezwracanie uwagi na sylaby, głoski; czytanie jedno aktowe:  Mama – idzie – do – sklepu.

7. Etapy nauki pisania:
1. Piso elementarne – jest ono typowe dla ucznia klasy I , uwaga dziecka skoncentrowana jest na elementach pisma, łączeniu liter z kolejnymi w obrębie wyrazu.
2. Pismo swobodne – II klasa
3. Pismo płynne – III klasa (indywidualne) uczeń słuchając może płynnie zapisywać usłyszane wyrazy, zdania.
 

8. Cechy dobrego czytania:
1. Poprawne –opiera się na percepcji i starannym wymawianiu wszystkich głosek. Uczeń nie powinien przekręcać, ani opuszczać liter, sylab czy wyrazów, nie powinien zmieniać końcówek ani dodawać. Ćwiczenia: ortograficzne, polegające na zapisywaniu trudniejszych słów przez wybranych uczniów np. na tablicy.
2. Płynne- dziecko czyta wolno ale tempo jest takie samo, bez dłuższego zatrzymywania się, nie zacina się, nie ma sylabizowania, właściwie gospodaruje oddechem, czyta tekst całymi wyrazami. Systematyczne utrwalanie poznawanych wyrazów, ścisłe wiązanie nauki czytania z techniką pisania. Pomocne mogą się okazać wcześniejsze ćwiczenia w odczytywaniu trudniejszych wyrazów z tekstu i marginesu podręcznika, ich objaśnienie oraz zapisywanie
3. Biegłe- szybkie, poprawne rozpoznawanie wyrazów oraz zdań z jednoczesnym ich rozumieniem. Biegłość w czytaniu jest potrzebna w celu szybkiego zrozumienia tekstu. Czytać biegle można tylko wtedy kiedy się rozumie dany tekst, czyli kiedy jest on dostosowany do poziomu umysłowego dziecka. Ćwiczenia: ocena i charakterystyka sposobu czytania podczas konkursów czytania.
4. Wyraziste- polega na uwzględnieniu w tekście odpowiednich pauz gramatycznych, logicznych i psychologicznych, na właściwej intonacji, tempie i modulowaniu głosu. Powinno budzić emocje

9. Cechy  dobrego pisania
- czytelność – starannie napisane, zachowanie proporcji miedzy literami, odległość pomiędzy wyrazami, odpowiednia wysokość liter, pochylenie pisma
- kryterium pisemności  (pisanie płynne/ łączne)– w jaki sposób łączymy litery, polega na pisaniu jednym ruchem pisarskim kilku elementów litery
- estetyka – wiąże się z naruszeniem kształtu liter i proporcji

10. Błędy w czytaniu             
 

11. Błędy w pisaniu:
1. Błędy konstrukcyjne – naruszenie kształtu danej litery w konfrontacji ze wzorcem
              - niedopasowanie kształtu litery
              - nieproporcjonalny układ elementów litery
              - zniekształcenie linii
2. Błędy w łączeniach liter
3. Błędy w proporcjonalności kreślonych liter, w 4 odmianach:
              - niewłaściwe zagęszczenie liter
              - zachwiania proporcji liter w wyrazach
              - nierównomierne ułożenie pod względem wysokości
              - niewłasciwe odstępy między wyrazami
4. Błędy niejednolitego pochylenia – dotyczą zmiany kierunku pochylenia liter w wyrazie oraz wyrazów w zdaniu

12. Ćwiczenia kształtujące umiejętność czytania ze zrozumieniem
 

13. Podstawowe formy czytania

Dwie formy występujące od początku nauki szkolnej:

·                     czytanie głośne i ciche oraz forma pośrednia – czytanie szeptem.

Wzorowe czytanie tekstu przez nauczyciela – stosowane głównie w celu zainteresowania uczniów treścią tekstu, czynnością czytania oraz ułatwienia jej. Czytany tekst przez nauczyciela powinien stanowić wzór poprawnego, wyrazistego czytania, który uwzględnia takie elementy jak: zmiana siły i tonu głosu, tempo, intonacja, respektowanie znaków przestankowych.. Z taką formą mamy do czynienia w początkowej fazie nauki, późniejszej fazie nauki stosowana jest coraz rzadziej ( nauczyciela może zastąpić dobrze czytający uczeń).

Czytanie głośne indywidualne i zbiorowe – służy głównie, zwłaszcza w pierwszych dwóch latach nauki, do ukształtowania techniki czytania oraz kontrolowania tej umiejętności. Uczniowie podczas czytania doskonalą słuch fonematyczny, ćwiczą narządy mowy i uczą się poprawnej wymowy. Ćwiczenia pozwalają na bieżąco korygować błędy językowe, wyrównywać braki w zakresie mówienia i czytania. Od początku nauki należy dbać o przestrzegania znaków przestankowych ( przerwy na przecinki, podniesienie głosu tak gdzie wykrzyknik itp. ).

Czytanie zbiorowe lub chóralne – powinno być zawsze poprzedzone czytaniem głośnym indywidualnym. Stosuje się je głównie w celu poprawienia akcentów wyrazowych, intonacji, pauz, tempa głosu lub przygotowania do czytania z podziałem na rolę.

Czytanie z podziałem na rolę – stosuje się teksty z dialogami, żywą akcją, wyraźnie zarysowanymi postaciami oraz komentarzem odautorskim. Powinno ono być wykorzystane po opracowaniu tekstu utworu, odczytaniu głośnym indywidualnym i wyodrębnieniu przydzielonych ról.

Czytanie szeptem – forma pośrednia między czytaniem cichym a głośnym. Wskazane, szczególnie na pierwszym etapie kształcenia, ponieważ umożliwia osiągnięcie techniki czytania i rozumienie tekstu. Czytanie ciche jest wielokrotnie szybsze, nie tylko dlatego że hamuje go zaangażowanie narządów mowy w ten proces, lecz także ze względu na sprawność wzroku, obejmującego swym zasięgiem większe zespoły liter.

14. Metody kształcenia sprawności językowej ( wg Anny Dyduchowej ):

Metoda analizy i twórczego wykorzystania wzorów – polega na stosowaniu przez n-la i uczniów w kształceniu językowych utworów literackich lub specjalnie przygotowanych tekstów.

Metoda norm i instrukcji – wykorzystuje świadomie zdobytą wiedzę z zakresie konstruowania wypowiedzi. Podstawę stanowi instruktaż, za pomocą którego przekazuje się uczniom wiedzę wykorzystaną później w praktycznej kompozycji wypracowania. Nauczyciel przekazując zasady, informuje o cechach gatunkowych danej formy i regułach jej konstrukcji.

Metoda intersemiotycznego przekładu dotyczy zamiany jednego systemu znaków na inny np. tekstu literackiego na rysunek, obraz, melodię, gest i rytm. Może być odwrotnie – można obraz artystyczny lub inne dzieło sztuki opracowywać werbalnie.  Często inny system kodu ułatwia werbalizację myśli i syntezę wniosków powstałych w trakcie działań przekładowych. Dla wielu uczniów myślenie symboliczne w tym także rozumienie metafor jest na tym etapie edukacji zbyt trudne. Jedną z form  intersemiotycznego przekładu jest metoda dramy która aktywizuje emocjonalnie uczniów oraz umożliwia udoskonalanie języka mówionego. Drama rozwija wyobraźnię. Poprzez techniki dramowe typu: wchodzenie w rolę, pantomimę, stop-klatkę, uczniowie ćwiczą umiejętność wyrażania swych emocji i wyobrażeń za pomocą gestów  oraz środków dydaktycznych

Metoda praktyki pisarskiej polega na swobodnym pisaniu tekstów przez uczniów na wybrane, ulubione tematy.  Podczas zajęć ze swobodnym tekstem nie należy narzucać tematyki ani formy wypowiedzi. Najważniejszym etapem zajęć są ćwiczenia językowe : słownikowo- frazeologiczne, syntaktyczne i kompozycyjne. Oprócz wybranego tekstu nauczyciel powinien przeczytać oraz wnikliwie zrecenzować wszystkie prace.

15. Ćwiczenia językowe w klasach I-III

16. Dłuższe formy wypowiedzi ustnych i pisemnych

Umiejętność konstruowania kilkuzdaniowej, logicznej wypowiedzi wymaga wielu ćwiczeń i zabiegów

Etapy pracy

1. Budowa poprawnych zdań pojedynczych i złożonych
2.Krótkie wypowiedzi w formie dwóch, trzech logicznie powiązanych zdań
3. Wspólne konstruowanie dłuższej wypowiedzi poprzez łączenie w sensowną całość

Dłuższe wypowiedzi kształcą sprawność myślową i językową, umożliwiają werbalizację przeżyć i spostrzeżeń, oraz kształtują indywidualny styl pracy dzieci. Umiejętność ta wprowadzana jest już w pierwszej klasie. Rozwija się ja poprzez
- omawianie etapów własnego działania
- opowiadanie treści wysłuchanych lub przeczytanych utworów
- samorzutne i swobodne wypowiedzi na tematy bliskie dzieciom
- zbiorowe układanie i zapisywanie kilkuzdaniowej wypowiedzi (3-4 zdania)

Formy wypowiedzi
1. Swobodne wypowiedzi
2. Samorzutne

Bardzo ważny jest odpowiedni zasób leksykalny który jest tak ważny do konstruowania zdań i całej wypowiedzi!!

17. Ćwiczenia kompozycyjne (po naszemu Tworzenie planów wydarzeń)

Celem ćwiczeń kompozycyjnych jest przygotowanie uczniów do lepszego uświadomienia sobie oraz zrozumienia treści i formy tekstów literackich lub własnych wypracowań.

Rodzaje ćwiczeń
- ilustrowanie czytanek rysunkami i podpisywanie ich
- nadawanie tytułów obrazkom i ich cyklom
- ustalanie liczby kolejności obrazów w celu zrealizowania treści czytanki
- podział tekstu na wyodrębniające się części logiczne i nadawanie im tytułów
- wspólne i samodzielne układanie i zapisywanie planu czytanek

W klasach młodszych stosuje się tylko PLANY OGÓŁNE. Do takich planów nie nadają się teksty ubogie w akcje, bez wyodrębniających się części!

Układane plany powinny być krótkie i zwięzłe.

Formułowane zdania mogą być zdania oznajmujące lub równoważnikami zdań.

Praca umysłowa uczniów podczas tworzenia kompozycji prowadzi do syntetycznego ujmowania dłuższych całości treściowych, oraz uczy myślenia uogólniającego i abstrakcyjnego.

Początkowo plany układają wszyscy razem, następnie nauczyciel może zdać ułożenie planu dzieciom na lekcji bądź w domu, a potem uczniowie mogą wspólnie opracować jeden wspólny poprzez wybranie i uzasadnienie najlepszych kompozycji.

Można również rozdać dzieciom rozsypani zdaniowe, a następnie dzieci starają się ułożyć je w poprawnej kolejności (ciekawe ćwiczenie do pracy w grupach, oraz w klasach których uczniowie mają problem z u umiejętnością tworzenia planów).

Znaczną trudność sprawiają dzieciom wypowiedzi form pisemnych, ponieważ bardzo często uczeń zapomina o ważnych faktach przez co wypowiedź bywa uproszczona i mało szczegółowa, w przeciwieństwie do wypowiedzi ustnej.

18. Nauczanie ortografii w klasach I-III (treści, zasady, metody)

TREŚCI

Treści kształcenia w programach nauczania są zgodne z takimi uwarunkowaniami jak: możliwości poznawcze dzieci zgodne z ich wiekiem i poziomem umysłowym, stopień trudności określonych zadań. (niestety jest tego dużo, nie da się krócej)

Klasa I
- wielka litera na początku zdania, w pisowni imion, nazwisk oraz znanych dzieciom ulic, miast, miejscowości, gór, rzek
- kropka, pytajnik, wykrzyknik, przecinek przy wyliczaniu
- wielka litera w korespondencji
- pisownia wyrazów ze spółgłoskami miękkimi w różnych pozycjach
- pisownia częściej spotykanych wyrazów z RZ, Ó wymiennymi, niewymiennymi, H
- pisownia używanych skrótów: ulica – ul, numer-nr. Dnia-dn itp.
- pisownia częściej używanych wyrazów z zanikiem dźwięczności typu, staw, chleb itp.
- przenoszenie części wyrazów (z podziałem na sylaby)
- ...