Kmita J - Wykłady z logiki i metodologi nauk. Dla studentów wydziałów humanistycznych, str 23-33, 198- 219.pdf - Metodologia badań humanistycznych - Syjka

§ 2. INTERPRETACJA

HUMANISTYCZNA

Stawiajac pytanie: "Dlaczego dana czynnosc racjonalna zostala pod-

jeta ?", albo: "Dlaczego dany wytwór czynnosci racjonalnej posiada takie

a takie cechy?" - domagamy sie wyjasnienia stanów rzeczy wymienia-

nych w tych pytaniach. Ogólnie wyjasnieniem nazywac bedziemy czynnosc

formulowania odpowiedzi na pytanie ksztaltu "Dlaczego p?", gdzie "p"

symbolizuje dowolne zdanie (np. "Dlaczego Staff w wierszu Prawda kon-

struuje zdania z czlonów kontrastowych" ?), przy czym odpowiedz ta

spelniac musi w kazdym razie ten warunek, ze wynika z niej zdanie p.

Pojecia wyjasnienia oraz wynikania beda przedmiotem pózniejszych

analiz, obecnie zas zapoznamy sie wylacznie z odmiana wyjasniania,

która okreslimy jako interpretacje humanistyczna.

!nterpretacje humanistyczna okreslic mozna w pierwszym przybliz~iu

jako czynnosc formulowania odpowiedzi na Eytanie typu: "Dlaczego X

podjal taka a taka czynnosc?", albo: "Dlaczego X nadal wytworowi swej

"cq~~os~i takie a takie cechy?"; 2dpowiedz ta skladalaby sie z: (l) zaloze-

nia o racjonalnosci,. (2) opisu wiedzy X-a WJodrebniajacejm.Qzliwe do :R0d-

.~ia przez nie;; c;y~n~~ro~heslajaceE~J? ~lta!J, (3) opis~h~

kterystycznego dla X-a porzadku wartosci utworzonego z -owychrezultatów,

takiego, ze rezultat czynnosci rozwazanej jest wartoscia preferowana< ....

e Latwo zauwazyc,ze-oane, na których opiera sie interpretacja humani-

styczna, okreslaja m. in. sens podjetej przez dana osobe czynnosci, czy tef"-":':.

sens przyslugiwania wytworowi podjetej czyn;o§ci odnosnych cech?

Ponadto - co jest szczególnie wazne - z danych tych wynika, ze X po-

dejmuje taka wlasnie czynnosc, dla której pytanie domaga sie wyjasiiienIa

(albo - ze wytwór czynnÓ§~i X-a bedzie posiadac te wlasnie cechy, ze

wzgledu na które domagamy sie wyjasnienia).

Przykladem tak okreslonej interpretacji humanistycznej moze byc,

~ 1 6 W pewnych przypadkach interpretacji poddaje sie nie jedna z czynnosci Cl>

, , ... , Cn, lecz alternatywe dwu- lub wiecejczlonowa tych czynnosci.

7 W dalszym ciagu bedziemy mówili krótko o sensie wytworu.

'----:-_--~-~---..:..-_..,.-.::....._....::..--,-----:--:'---"'--:----':-.

powiedZl1!Y, odpowiedz na m~tanie np.stelli1jace: "Dlaczego Antygona

pogrzebala cialo brata?"; odpowiedz ta bedzie zawierac..;. 1. zalozenie o racjo-

nalnosci (odniesione do Antygony), 2. stwierdzenie, iz Antygona roz-

poznawala dwie czynnos12!mozli}Ye:~pogrze1lac·cialobrat;-( Cl)' p~zostawic

je swojemu losowi (ez) oraz stwierdzenie, iz dla Antygony rezultatem

'zynnosci Cl byla realizacja nakazów boskich, zas rezultatem czynnosci

Cz byla realizacja nakazów ludzkiej wladzy panstwowej, 3. stwierdzenie,

~e Antygona w;,;:zej stawiala realizacje nakazów boskich niz realizacje

nakazów ludzkiej wladzy panstwowej. Z tych wszystkich danych (1. -3.)

wynika, rzecz jasna, ze Antygona podejmie czynnosc CI'

!g,terpretacja humanistyczna stosowana jest bardzo czesto w naukach

humanistycznych oraz w zyciu potocznym, natomiast w naukach przy-

I.:..0dniczych albo w naukach matematycznych nie wystepuJe nigdy. Trzeoa

jednak zauwazyc, ze w praktyce interpretacja

humanistyczna

p03iada

daley psiarnia cieka rozpuszczona». Kolejne wydania zbiorowe z Jat /806,

18 l 9 i 1822 przeksztalcaja tekst zmieniajac «cieka» na «czeka» " (czynnosc

interpretowana). Otóz ,,[ ... ] na zmiane wyrazu «cieka» wplynela jego

archaicznosc i wynikajaca z niej niezrozumialosc fragmentu" 9. Tutaj

równiez dana jest tylko charakterystyka wiedzy wydawców bajki Trem-

beckiego (wyraz "cieka" jest archaiczny, wiec tekst bedzie niezrozumialy).

Sens natomiast czynnosci interpretowanej jest latwo domyslny; jest nim

uzyskanie powszechnej zrozumialosci tekstu.

Nastepny przyklad:

- ---..:-. ,----~-~- - ~

lub wytworu, niekiedy zas tylko opisw1eCIzy, jaka posiada podmiot czyn-

~kresla sposób reafuacji (aomyslnego) sensu. Tak np.~a

~zednio wypowiedz: "Staff w symboliCZi'1Yffiwitlrszu 'Prawda posluguje

sie kontrastowymi czlonami zdania dla wyrazenia skomplikowanego stanu

wewnetrznego wywolanego niemozliwoscia odnalezienia prawdy" jest

przykladem interpretacji fragmentarycznej, w ramach której wystepuj,e

,.!}'lko opis sensu ("wyrazenie skomplikowanego

cz~sto wystepuje w jej ramaCh-tylko cliarakte-ry-

W wierszu Norwida ,,[ ... ] tok intonacyjny jest odmienny od toku

prozy" (cecha interpretowanego wytworu). Jest tak, poniewaz ,,[ ... ] Nor-

wid posiadal teoretyczna swiadomosc faktu, ze szczególne przestankowanie

intonacyjne zmienia proze w wiersz"lo. Mamy tutaj charakterystyke wiedzy

podmiotu czynnosci (Norwida), której to czynnosci wytwór jest inter-

pretowany; w charakterystyce tej wystepuje takze opis sensu odnosnej

cechy wytworu, sensem tym jest: "zamienic proze w wiersz".

Interpretacja humanistyczna, która bedziemy dalej nazywali krótkQ

inter retac . z ocz wisty s osób z tym, co We Wstepie zostalo

okreslone jako racjonalizacja. Mianowicie racjona izacja danej czynnosci

to' - jak podano we s ePJe - ta Je ujecie rzy tórym tra (tujemy te

~nosc jako wynik daznosci do realizacji okreslonego celu oraz )vie z

(podmiotu czynnosci) o sposobie realizacji tego celu. Wobec tego racjo-

naiiUcja danej cz nnosci 'est o prostu ujecie tej czynnosci jako czynn~

~onalnej badz tez - racjonalnej w przxblizen::§ (tzn. spe niajacej w przy-

blizeniu zalozenie o racjonalnosci).

stanu wewnetrznego wy-

wolanego niemozliwoscia

odnalezienia

prawdy") interpretowanej

czyn-

pOsci.A"poslugiwanie sie kontrastowymi czlonami ~dania").

Oto zas inne przyklady praktyki interpretacyjnej - mniej typowe, bo

pomijajace domyslne sensy interpretowanych

czynnosci czy wytworów,

szkicujace natomiast wiedze podmiotów.

,,[ ... ] Karpillski [... ] sprawom regul gatunkowych nie poswieca wiecej

uwagi" (czynnosc interpretowana). ,,«Przepisy, jaka byc powinna mowa

proza, jakie poema heroiczne, tragedia, elegia, oda, i tam dalej, na kilku

kartach nauczyciel uczniom dla nieobciazania pamieci ich poswiecic moze.

Chociaz Edward Young, w Nocach swoich zadnej nie zachowujac reguly,

równie pójdzie do niesmiertelnosci, jak pilniejszy wzgledem przepisów

Wolter w Henriadzie» - pisze autor Tesknosci na Wiosne8". Autorka

cytowanej interpretacji charakteryzuje wylacznie wiedze podmiotu czyn-

nosci interpretowanej (Karpinskiego), cytujac jego opinie. Sens natomiast

tej czynnosci - jako oczywisty - pomija. Jest nim, rzecz jasna, unikniecie

zbytecznego obciazania pamieci niepotrzebnymi

!! pelni racjonalna,;. Odnotujemy_ tutaj na razie tylko tyle, ze nalezy od~

róznic konkretna czynnosc wykonana od idealnej czynnosci podif:tf!.!. W przy-

;;aaru, gdy wIedza i'i: podmIOtu czynnosci wykonanej jest dostatecznie

regulami.

Dalszy przyklad:

"W pierwodruku

9 A. Krupianka, Normy stylistyczne polskiego klasycyzmu, w: Z teorii i historii ...

wycI. cyt., s. 28.

(bajki Trembeckiego)

czytamy: «[ ... ] Nie bardzo

10 A. Oko pien-Slawinska, Wiersze nieregularne w poezii romantycznej, w: Z teorii

1d,I,tori... , wyd. cyt., s. 95.

8 T. Kostkiewkzowa, Liryka i gatunki poetyckie liryczne w poetykach polskiego

oswiecefda, w: Z teorii i historii literatury. Z dziej6w lorm artystycznych w literaturze

polskiej, Wroclaw 1963, t. I, s. 22.

I I Wiedza danej osoby jest zbiorem przekonan, o których nie zaklada sie, ze sa

1"'IIWd,iwc,

~-----"'---'--~'-----'''---~--''---'''''---=--_::'''::'----''::--- --'>

styka sensu (wartosci najbardziej preferowanej) intef1~retowanej czynnosci

postac fragmentaryczna:

W gruncie rzecz u' . . .. iek cz nnosci konkretnej jako czyn-

nosci racjonalnej jest, jak juz byla o tym IDowa,...a ac l. Z po-

wodów, na które jeszcze zwrócimy uwage w drugiej, metodologicznej

czesci niniejszej ksiazki, zadna konkretna czynnosc ludzka nie jest nigdy

zblizona do wiedzy, jaka przypisujemy mu traktujac go idealizujaco jako

podmiot w pelni racjonalny, gdy ponadto wiedza ta jest dostatecznie

adekwatna, dostatecznie zgodna z faktycznym stanem rzeczy, odpowiednia

róznica miedzy idealna czynnoscia podjeta a czynnoscia wykonana jest

na tyle niewielka, ze - z praktycznego punktu widzenia - mozna ja

pominac oraz interpretowac czynnosc wykonana w sposób zgodny z po-

danym wyzej okresleniem interpretacji. J1 przypadku, gdy odnosne róznice

rzybieraja wieksze rozmiary, interpretacja czynnosci wykonanej komph-

k'UJesie, rozpadajac sie na dwie fazy: faze idealizujaca, w ramach JaQfej

~eKonstruuje sie idealna czynnosc podjeta, oraz faze konkretyza~

m~.s1Lktórej-;yjasn1Tsie róznicemie'dzy idealna c}y1l!!Q§siapoclj~

konkretna czynnoscia 3ykonana. Komplikacji tej nie bedziemy tutaj

na raz'fe omawiac szerzej, zaklad~jac dla prostoty, tak jak to dotychczas

milczaco czynilismy, ze rozwazane przez nas czynnosci (oraz - odpo-

wiednio _ ich wytwory) charakteryzuja sie dostateczna zbieznoscia swych

aspektów idealnych oraz konkretnych: nie bedziemy zatem odrózniali

(idealnego) podjecia czynnosci od jej (realnego) wykonania. Praktyka

interpretacyjna nauk humanistycznych opiera sie zreszta nader czesto

na zalozeniu tego typu, co uwidacznia sie chocby w przytoczonych wyzej

'przykladach. Postepuje sie wtedy tak, jak wówczas, gdy dokonujac po-

miaru powierzchni jakiegos, powiedzmy, placu miejskiego, zaklada sie,

zc jcst on kwadratem; faktycznie nie jest on kwadratem, jednakze róznica

jest _ z punktu widzenia danych potrzeb praktycznych - na tyle nie-

wielka, ze mozna nie brac jej w rachube·

Dodajmy, ze metodolog, który ujmuje odpowiednie wypowiedzi ba-

daczy humanistycznych jako fragmentaryczne interpretacje, tzn. jako

ustalenia badawcze, które dopiero po uzupelnieniu przez pominiete, a do-

myslne skladniki staja sie interpretacjami w scislym (zdefiniowanym po-

wyzej) tego slowa znaczeniu - sam przeprowadza interpretacje oparta

na racjonalizacji analizowanych przez niego czynnosci badawczych.

tutaj wygloszenie zwrotu "Dzien dobry", sensem tej czynnosci jest po-

witanie przelozonego.

A teraz - druga czynnosc racjonalna: X ujmuje w jedna reke gwózdz,

w druga mlotek i przylozywszy gwózdz ostrzem do sciany, uderza mlotkiem

w lepek gwozdzia. Sensem tej czynnosci jest wbicie gwozdzia w sciane.

Jedna z istotnych róznic miedzy obydwiema czynnosciami mozna

by ~charakteryzowac w sI?2§ób)!~step-.0acy. Podmiot czynnosci pierwsze]

wie, ze sens.JiL(p.Qwitanie przelozonego) nie moze byc zrealizowany"

jesli adresat tej czynnosci (przelozony) nie dostrzeze jej, nie rozpozna jej

sensu - nie zinterpretuje; nie mozna powitac, pozdrowic kogos, jesli

ten ktos w ogóle nie zauwazy tej czynnosci i nie przypisze jej odpowied-

niego sensu. Natomiast gwózdz bedzie wbity w sciane niezaleznie od

tego, czy ktokolwiek czynnosc wbijania g}VJ)zdziadostrzeze i czy zinter-

pretuje ja, ustali jej sens.

Otóz cz nnosc c alna której sens realizuje sie - z punktu widzenia

podmiotu tej czynnosci - pod tym tylko warunkiem, ze istmeje <los

(y1niej lub bardziej okreSlou.l1 kto czynnosc te trafnie zmterpretuje, nazywa

sie czynnoscia racjonalna nastawiona na interpretacje.

- Szynnosc powitam a jest czynnoscia nastawiona na interpret~je, zas

czynnosc wbijania gwozdzIa w SCIane nie jest czynnoscia nastawiona

na interpretacje.

Czynnosc racjonalna nastawiona na interpretacje charakteryzuje sie

wiec tym, ze prujmjQt czynnosci mniema, iz sens jego czynnosci bedzie

zrealizowany pod tym tylko warunkiem, ze ktos trafnie ja zinterpretuje.

Poniewaz zas - z drugiej strony - jest to czynnosC wlasnie racjonalna~

wiec podejmujac ja podmiot czynnosci sadzi, iz odpowiednia interpre-

tacja bedzie miala miejsce. Jest rzecza jasna, ze niekiedy podmiot czynnosci

moze byc pod tym wzgledem w bledzie. Tak na przyklad gracz w pilke

nozna, który umiescil pilke w bramce druzyny przeciwnej, nie zrealizuje

sensu swej czynnosci, jesli czynnosci tej zostanie przypisany przez sedziego

"nieprawidlowy" charakter (i w zwiazku z tym nie zostanie ona zinter-

pretowana przez niego jako czynnosc "wbicie gola"). W podobnej sytuacji

bedzie znajdowala sie osoba, która w obcym sobie srodowisku kulturo-

wym spróbuje stosowac "formy" zachowania sie wlasciwe dla jej wlas-

nego srodowiska, nie znane natomiast w owym srodowisku obcym; czynnosc,

której sensem, zamierzonym przez podmiot, jest na przyklad powitanie,

1110z byc wówczas zinterpretowana calkowicie inaczej, albo moze nawet

pozostac bez interpretacji.

§ 3. CZYNNOSC NASTAWIONA NA INTERPRETACJE,

CZYNNOSC KULTUROWA, ZNAK

Rozwazmy dwie nastepujace czynnosci racjonalne.

Oto X spotyka po raz pierwszy w danym dniu swego przelozonego

kieruje do niego formule powitalna: "Dzien dobry". Czynnoscia jest

- --- - -- ~-~--~---

l1rl',yporzadkowuja _czynnosci faktyczni~o~anej p~ ~podJ~

lego zaplano~anego sensu; reguly gry w pilke nozna nie przyporzadkowuja

nieprawidlowe;;u ~;graniu naszego futbolisty ~u: "wbicie gola", reguly

obyczajowe danego srodowiska nie przyporzadkowuja czynnosci naszego

cudzozicmca sensu: powitanie.

Ogólna postac takich przepisów czy regul przedstawic mozna przy

pomocy nastepujacego schematu: czynnosc o takim a takim sensie (np.

"wbicie gola", powitanie) winna byc wykonana w taki a taki sposób.

Otóz blad naszego futbolisty czy obcokrajowca polegal na tym, ze

spodziewali sie oni interpretacji swych czynnosci przypisujacej tym czyn-

nosciom planowany przez nich sens (co z kolei umozliwiloby realizacje

tego sensu), podczas gdy adresaci owych czynnosci operowali regulami,

które takiego sensu czynnosciom wykonanym (przez futboliste czy obco-

krajowca) nie przypisaly.

Niech bedzie dlwy jakis zespól regul S tego rodzaju oraz grupa ludzi G,

':!!. ramach której (aTpowszechnie przyjete sareguly S, 16'[ akceptowane

sa takic porzaa1<i-wartosCl, ±esta;Y rzeczy, których ~osób realizacji

oJ<rc~lonyjest przez regufy S, sa sensami czynnosci poszCiególnych jed-

!10Slc1< nalczacych dO grupy G;pc;wLem wówczas, ze grupa G jest grupa

kul/urowa ze wzgledu na reguly S. Reguly S nazwiemy w tej sytuacii re-

gulami kulturowymi (grupy G).

JaKlatwo zauwazyc, warunek (b) sprawia, ze reguly kulturowe sa w da-

nej grupie wciaz aktualizowane, tzn. wciaz podejmowane sa czynnosci

o prze-pIS;nym przez te reguly ksztalcie.

W róznimy teraz dwa rodzaje regul kulturow ch 12. l re u :to-

logiczno-uzytkowe, (2) reguly interpretacji kulturowe'. Czynnosci podejmo-

wane wedlu re ul technolo iczno-uzytkowych nie w magaja - dla rea-

.}Varunkiem uzyskuja realizacje swego sensu, ze zostana zinterpretowa~e-

rzez okreslone oSDby- rózne od iclLP9~miotów - na podstawie znajo-

mosci tych wlasnie regul. Przykladem czynnosci kierowan:x:ch reg!ll;Lmi

teeJi:iioIoglczno-uzytkowymi mogf!_ byi-1la_QgÓJ--f?ynnosci zawodO\ye-

rzemieslnika,_robotnika czy rolnika; .]2rzykladem czynnosci kierowanyc,h

r~liiiiiUiterpretacji ~auE9weLIDoga.....wC akty'~~~eg2... ~ko-

wania sie, np. jezykowego, róznego rodzaju czynnosci obrzedowe, zwy-

""""""-

czajowe Itp.

Czynnosciom okreslonym przez reguly technologiczno-uzytkowe na-~

damy nazwe czynnosci techniczno-uzytkowych, natomiast czynnosciom

okreslonym przez reguly interpretacji kulturowej nadamy nazwe czynnosci

~ymboliczn~-kulturowych. Zauwazmy, ze zwiazek miedzy czynnoscia a zre--

alizowanym przez nia sensem jest calkowicie inny w PIZ',Y-]larlkczynnosci

techniczno-uzy~kowY5h, inny zas w przypadku czynnosci symboliczn~.

-kulturowych. W-tym pierwszym mianowicie przypadku jest on naturalny,

tzn. zachodzi niez~leznie od tego, czy iSfi'iiejegrupa kulturowa z;;:jaca

regule laczaca czynnosc techniczno-uzytkowa z jej (zrealizowanym) sen-

sem; to, by ktos zdolal rozpalic ogien lub uruchomic odpowiednie urza-

dzenie ogrzewajace w celu nadania wodzie temperatury wrzenia - nie

wymaga upowszechnienia sie w swiadomosci spolecznej regul okresla-

jacych, w jaki sposób cele te winny byc realizowane. Natomiast zwiazek

miedzy czynnoscia symboliczno-kulturowa a jej (zrealizowanym) sensem.

posiada charakter kulturowy: nie moznapoillformowackogos o okreslo-·

nym stame rzeczy (sens) za p~sreailiawem wygloszenia wypowiedzi (czyn--

lloSC), jeslC1en ktos nie zna odpowiednich regul jezykowych; nie mozna

oddac komus honorówwojskowychw sr~dowisku nie znajacym regul-

przyporzadkowujacych odpowiednim gestom zolnierzy (czynnosci) stosow-

nych sensów. Na to wiec, aby czynnosci symboliczno-kulturowe realizo-

w~ly sw~~nsy, niezb~sine jest,~ aby okT!.sl0!la grupaosÓb _pr:xjela do

~domosci reguly wiazace owe~~zynnosci z ich sen~ami; m~iac lapi--

~ odpowiedni zwiazek miedzy czynnosciami symboliczno-kulturo-

wymi a ich (zrealizowanymi) sensami zachodzi o tyle tylko, o ile jest uswia-

.Iami;;y spole~ie. - .------

atwo mozna za;wazyc, ze za pomoca rozróznienia: reguly techno--

logiczno-uzytkowe - reglliY-iut'erp~mtuw.wej,::IDQilla wyrazic

(radycyjne rozróznienie miedzy tzw. kultur!! "materialna" a kultura "du-

.lllowa". Kultura "materialna" danej grupy kulturowej - to zbiór wszy--

IIlkJch upowszeClinionych"WIiiej regurteeIiiiO'l<5glcZi1o.:uzytkowychoraz'

~izacji swego sensu _ interpretacji ze strony osób inn ch. Jak to su eruje

nazwa tych regul, sterowane nimi cz nnosci pole a'a glównie na w~

rz.aniu okreslonych produktów, narzedzi lub na uzytkowaniu ich. Natomiast

ulv internre.tadU<i1liuI:oliej steruj1rCzynfio'sCiaiiU:k'tóre:eod tym tylko

12 Rozróznianie to postulowane jest w artykule A. Palubickiej O dlVóch pojeciach

kultury, "Nurt", 1972, nr S.

29'

Obydwa przypadki {gracza i obcokrajowca) maja pewna ceche wspól-

1Il!: czynnosc nastawiona na interpretacje zostala wykonana w taki s~-

sób, ze funkcjonujace w da~m--irodQwisku 12r~pisy czy reguly wyko-

nywania czynnosci o sensie planowanym przez Ilodmiot czynnosci me

- -- - --=-~--_....::--- - - -- -----

kulture w znaczeniu szerszym lub po prostu kulture (bez dalszych kwa:-

lifikacji); otóz to drugie pojecie mozna wyeksplikowac jako odnoszace

:sie _ lacznie - do kultury symbolicznej oraz "materialnej" danej grupy

kulturowej.

Poniewaz w dalszym ciagu interesowac sie bedziemy wylacznie zjawi-

skami z zakresu kultllY symboliczne1 p~zeto -- dla zwie~lo§ct_::::J.omijac

bedziemy-te kwalifikacJe, stosujac termin: "kultura" w znaczeniu: "kultura

:symboliczna", oraz termin: "czynn~c kulturowa" - w ~n-

nosc symboliczno-kulturowa". -'. '- -

Szczególny przypadek czynnosci kulturowej stanowi aktualna czynnosc

kulturowa; jest to taka czynn~c kulturowa, która zostala poCfjeta z nasta-

wieniem na lllterpret~j0" przy..Jym sens przyporzad~y jej przez

entyczny z sensem okreslonym dla niej przez reguly inter-

, p're~ kUitur~ej, lub przynajmniej stanowi on pewna spegaln-ajego

wersje. Innymi slowy, aktualna czynnosc kulturowa jest czynnoscia pod-

j~ta z pelna swiadomoscia jej kulturowego charakteru oraz z trafnym

rozpoznaniem sensu przyporzadkowanego jej przez reguly interpretacji

kulturowej.

Podejmowaniu czynnosci kulturowych zazwyczaj w praktyce nie to-

_wa~zyszypelna swiadomosc regul inteLpretacJi ltatt11TI5wej,.,

czynnosci poslugujac sie okresleniem jej sensu. Na przyklad czynnosc

wyglaszania wobec zgromadzonych osób danego tekstu poetyckiego na-

zywamy po prostu deklamacja wiersza (co wlasnie jest sensem tej czynnosci),

czynnosc wygloszenia danego zdania oznajmujacego nazywamy zakomu-

nikowaniem danego faktu (sens tej czynnosci), czynnosc wygloszenia

zdania rozkazujacego - wydaniem rozkazu, umieszczenie noga pilki

w bramce - "wbiciem gola" itp. Zreszta przewaznie nazwy czynnosci raciQ:.

nalnych sa w.gruncie rzeczy nazwami ich sensów.

fuk juz wiemy, ~pretacji podlegaja nie tylko czynnosci racjonalne,

ale równiez ich wytwory. Wytwór czynnosci kulturowej nazywac bedziemy

obiektem kulturowy..l1L.. obiekt kulturowy podlega analogicznie jak czynnosc

kulturowa okreslonym regulo..!!!interp!.e~i kuliiirowej. ]ak wle"czdanie-

oznajmujace, zdanie rozkazujace, dZIelo sztuki plastycznej, rozprawa

naukowa, strój wizytowy, wojskowe dystynkcje oficerskie itd. - sa przy-

kladami obiektów kulturowych.

Reguly interpretacji kulturowej, bez wzgledu na to, czy sa sformu-

low~e w sposób wY-razn••.cZ;ytez sa tylmOiiiYs1ne, me tworza Chaotyc'l-

n(;] zbieraniny, lecz skladaja sie na pewne uklady, systemy. Mamy wiec

IItl przyklad system regul gry w pilke nozna, system regul' obrzedów ka-

lolickich, system regul literackich (okreslajacych sens twórczych czynnosci

pisarzy lub sens ich wytworów - dziel literackich), system regul obycza-

lowych itp.

~y taki system regul interpretacji ukulturowej nazywac bedziemy

,l'1'.I'lememkulturowym.

szelki system kulturowy sklada sie z regul: (1) kwalifikacyjnych,

(J) /)(1.ft.ednich regul interpretacji kulturowej. Reguly kwalifikacyjne wy..

IllIcl':ajajakis ogólny rodzaj czynnosci, przyporzadkowujac im pewien

wHp<'>IIlY typ sensu, na przyklad reguly kwalifikacyjne systemu zwanego

lilII w szachy okreslaja, jak maja byc wykonane te poszczególne czynnosci,.

I II'lI'U Ha ruchami szachowymi (wspólny typ ich sensu: posuniecie szachowe) ..

Nlllontiast posrednie reguly interpretacji kulturowej dotycza poszczegól-

IIVI II podzbiorów zbioru czynnosci wyznaczonego 'przez reguly kwali-

III l10yjne i przypisuja im bardziej specjalne sensy. Na przyklad specjalnym

I 1I11('m pewnej odmiany ruchów szachowych moze byc atak, wspólnym

l IIIKlIlinnej odmiany ruchów szachowych - obrona.

WN1.ystkiereguly interpretacji kulturowej stosowane przez dana jed-

Iii Itil k ~1 przy podejmowaniu czynnoscI kulturowych lub P.nY ich inter-

l II 'illll:iT l1(lzyw~~bedziemy kompetencja kulturowa tej jednostki. Oczy-

jeste§my wszys~

w nich w chowani, co sprawia, ze stosu'em sie do nich (jako podmioty

tych czynnosci) zupelnie poprawnie w sposób calkowicie niemal zauto-

matyzowany. Podo me s osuJemy je mec amcznie jako interpretato-

rzy. W wlelu przypadkach zreszta reguly interpretacji kulturowej nigdy

nie zostaly wyrazme s ormulowane i skody owane w postaci pisanych

przepisów (niekiedY jednak takie przepisy mozna wskazac, np. przepisy

gry w pilke nozna, przepisy "poprawnego zachowania sie" itp.). Tak

wiec przypisujac pelna swiadomosc regul interpretacji kulturowej pod~

towi czynnosCi kulturowej lub jej interpretatorowi dokonujemy, rzeCZ

j~, idealizacji-

Wyuczone przez nas reguly interpretacji kulturowej wiaza ze soba

w tak scisly sposób czynnosc z jej sensem, ze zazwyczaj mówimy o danej

zbiór akceptowanych w tej grupie, zwiazanych z owymi regulami, po'

rza w wartosci. Ana oglcznie kultura "duchowa", ewentualnie tez

:unura-:5ymboliczna" danej grupy kulturowej - to zbiór wszystkich

'upowszechnionych w niej regul interpretacji kulturowej oraz zbiór akcepto-

wanych w niej, zwiazanych z owymi regulami, porzadków wartosci.

Kulturze symbolicznej ("duchowej") przeciwstawia sie tez niekiedy

Kmita J - Wykłady z logiki i metodologi nauk. Dla studentów wydziałów humanistycznych, str 23-33, 198- 219.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: