1. W jaki sposób określa się przedmiot psychologii?
Psychologia jest nauką o zachowaniu i mechanizmach regulujących zachowanie. Nie każde zachowanie człowieka interesuje psychologów jednakowo. Mniej zachowanie typu – odruch, bardziej zachowanie w sytuacjach złożonych. Zachowanie jest sterowane przez szereg czynników:
a) wewnętrzne
- fizjologiczne
- psychiczne
b) zewnętrzne
- środowiskowe
- fizyczne
- społeczne
Cele psychologii jako nauki:
a) opisywanie jakiegoś fragmentu rzeczywistości (jak człowiek zachowuje się w danych warunkach)
b) wyjaśnienie, dlaczego człowiek zachowuje się w danych warunkach ta a tak (na podstawie zgromadzonej wiedzy)
c) przewidywanie – kryterium pewności posiadanej wiedzy (gdy jesteśmy w stanie przewidzieć zachowanie jednostki)
d) sterowanie ludzkim zachowaniem.
2. Wymień najważniejsze założenia psychoanalitycznej koncepcji człowieka.
Według psychoanalitycznej koncepcji człowieka zachowanie ludzi zależy od wewnętrznych sił dynamicznych zwanych popędami (potrzebami lub dążeniami). Psychoanalitycy wyróżniają dwie klasy popędów:
a) pierwotne np. zdobywanie pokarmu, popęd seksualny, potrzeba kontaktu ze światem
b) wtórne – potrzeba bezpieczeństwa, potrzeby osobiste związane z własnym ja. Popędy te są nieświadome, często występują między nimi konflikty (wewnętrzne – w człowieku działają sprzeczne siły dynamiczne, dąży on jednocześnie do osiągnięcia niezgodnych celów, zewnętrzne, gdy istnieje sprzeczność między dążeniem jednostki, a celami innych ludzi). Człowiek nie może samodzielnie rozwiązać tych konfliktów. Jedynym sposobem jest psychoanaliza stworzona przez Freuda. Aby rozwiązać konflikt powstają mechanizmy w sposób nieświadomy, np.:
a) racjonalizacja- nieadekwatne wyjaśnianie przyczyn zachowań
b) projekcja- przypisywanie innym niepożądanych cech
c) pozorowanie reakcji
d) sublimacja, agresja
Osobowość wg psychoanalityków obejmuje 3 sfery:
3. Przedstaw krótko najważniejsze twierdzenia behawioryzmu
Behawioryzm- powstał w Stanach Zjednoczonych na gruncie filozofii pragmatycznej w 1913r. John Watson. Celem behawioryzmu jest kontrolowanie człowieka i manipulowanie nim.
1. badając człowieka trzeba brać pod uwagę jego zewnętrzne zachowanie
2. prawdziwe jest to, co prowadzi do skutecznego działania pragmatyzmu
3. wprowadził formułę S-R (bodziec - reakcja), czyli zależność reakcji od układu bodźców
4. osobowość wg behawioryzmu, to suma nawyków jednostki wytworzona w ciągu jej życia
5. zachowanie człowieka jest reakcją na cały układ działających na niego bodźców
6. behawioryści twierdzą, że wszystko oparte jest na uczeniu się
7. twierdzą, że dziecko przychodzi na świat z pewnymi nawykami np.: pokarmowe, orientalne, obronne
8. w ramach tych odruchów wytwarzają się odruchy nabyte
9. uważali, że człowiek uczy się 3 rzeczy: ruchu, okazywania uczuć i zachowań społecznych
10. system kar i nagród znajdujących się w otoczeniu decyduje o tym, czego człowiek unika, a do czego dąży , a więc manipulują środowiskiem można dowolnie modyfikować ludzkie zachowanie
4. Jakie znaczenie mają procesy poznawcze?
Dzięki nim jednostka może zdobywać informacje i budować swoją wiedzę o świecie zewnętrznym i samym sobie. Pomagają przystosować się do środowiska i aktywnie w nim działać. Podstawowe rodzaje procesów poznawczych:
- odbieranie wrażeń oraz spostrzeganie - za pośrednictwem tych procesów człowiek przyswaja sobie informacje bezpośrednio napływające do niego z otoczenia bądź z własnego organizmu
- myślenie stanowi wyższą i doskonalszą formę poznanie polegającą na przetwarzaniu wszystkich informacji na nowe. Pozwala to na wykraczanie poza dane wrażeniowe, spostrzeżeniowe, na poznanie tego, co nie jest lub nie może być bezpośrednio obserwowalne.
- procesy pamięci – umożliwiają przechowywanie i przypominanie zdobywanych uprzednio informacji czy doświadczeń.
5. Na czym polega różnica miedzy wrażeniem a spostrzeganiem
Wrażenie – umożliwia człowiekowi odzwierciedlenie pojedynczych ocen działających na narządy zmysłu, np.; barwa, zapach. Wrażenie jest wartością stałą.
Spostrzeganie – to proces odzwierciedlania nie pojedynczych cech, ale całokształt dokonujący się z wykorzystaniem wcześniejszego doświadczenia. Proces bardzo złożony działający analizatorsko, np.: jazda samochodem – słuch, wzrok
6. Na czym polega stałość spostrzeżeń
Stałość spostrzeżeń polega na tym, że znane nam są przedmioty mimo zmiany położenia, oświetlenia, czy odległości sprawiających, że ich obraz na siatkówce oka jest każdorazowo różny. Stałość jest efektem funkcjonowania w umyśle ludzkim schematów poznawczych ukształtowanych w następstwie wcześniejszych kontaktów z różnymi obiektami świata zewnętrznego. Spostrzeganie nie jest każdorazowo konstruowane z pojedynczych wrażeń lecz odżywa w świadomości na bazie wcześniejszych doświadczeń. Przedmioty poznajemy jako trwałe i niezależne od takich czynników jak:
- stałość wielkości – spostrzeganie przedmiotów w ich normalnych wymiarach, bez względu na odległość w jakiej się znajdują
- stałość kształtu – tendencja do widzenia przedmiotów w ich rzeczywistym kształcie
- stałość jasności – spostrzeganie przedmiotów we właściwym im kolorze niezależnie od oświetlenia
7. Jakie znasz cechy pamięci
1. szybkość zapamiętywania mierzy się liczbą powtórzeń lub czasem niezbędnym do opanowywania materiału
2. zakres pamięci – informuje o tym, ile materiału dana jednostka może opanować
3. trwałość pamięci – mierzy się okresem czasu przechowywania w pamięci zapamiętanego materiału
4. wierność pamięci – mierzymy stopień dokładności pamięci (przypomnień)
5. gotowość pamięci – łatwość z jaką niektórzy ludzie przypominają sobie potrzebny materiał
8. Jakie znaczenie ma proces myślenia
Proces myślenia jest łańcuchem operacji umysłowych, za pomocą których przetwarzamy informacje zakodowane w spostrzeżeniach, pojęciach, wyobrażeniach. Dzięki myśleniu człowiek lepiej poznaje rzeczywistość, tworzy plany i projekty, dokonuje odkryć, formułuje oceny i wnioski. Wytworem myślenia jest nauka, literatura, technika i muzyka. Czynności te odgrywają dużą rolę w życiu człowieka jako jednostki i jego gatunku.
9. Jakie znasz operacje i reguły myślenia?
Operacje:
1. Analiza – oznacza myślowe rozdzielenie danych całości, a przez to wykrywanie części składowych
2. Synteza – polega na myślowym scalaniu rozdzielonych w analizie elementów
3. Porównanie jest operacją zestawiającą ze sobą przedmioty lub sytuacje , a następnie ujmuje różnice i podobieństwa między nimi
4. Abstrahowanie – jego istota polega na wyróżnieniu jakiejś jednej właściwości rzeczy, zjawiska lub sytuacji, a jednocześnie ominięcie innych cech.
5. Uogólnienie - polega na ujmowaniu właściwości wspólnych dla jakichś rzeczy, zjawisk, sytuacji. Jest tą operacją dzięki której uwalniamy się od jednostkowości.
10. Jakimi cechami charakteryzuje się uwaga
- koncentracja – czyli natężenie, dotyczy szybkości niezawodnego rozpoznawania sygnału
- giętkość – możliwość jednoczesnego skupienia się na kilku obiektach
- selektywność – łatwość szybkiego dostrzegania określonych treści pod wpływem uprzedniego doświadczenia
- trwałość – umiejętność skupienia się przez dłuższy czas na danym przedmiocie
- przeżutność – szybkość przechodzenia od jednego przedmiotu lub czynności do innego
- roztargnienie – niemożność dobrej koncentracji uwagi i utrzymania jej przez dłuższy czas na jakiejś czynności
- analiza sytuacji problemowych – człowiek analizuje informacje zawsze w sytuacji problemowej oraz strukturę celu, który ma osiągnąć. Bada jakie ma rozbieżności lub luki między tym, co jest dane, a tym, co pożądane
- wytwarzanie pomysłów – człowiek wytwarza nowe informacje takie jak hipotezy, metody. Wytwarzanie pomysłów jest kluczową fazą rozwiązywania problemów
- weryfikacja pomysłów – podjęcie decyzji, który pomysł wybieramy. Celem jest sprawdzenie wartości wytworzonych pomysłów. W wyniku weryfikacji albo przyjmujemy pomysł jako rozwiązanie albo go odrzucamy
- powrót do faz poprzednich – w przypadku, gdy nie znajdziemy prawidłowego rozwiązania
Produktywne polega na tworzeniu informacji całkiem nowych dla podmiotu. Wynik tego myślenia wzbogaca człowieka o nieznane dotąd treści. Nazywane jest myśleniem typu R, bo polega na wytwarzaniu reakcji nieznanych dotąd podmiotowi.
Reproduktywne – (odtwórcze) polega na zastosowaniu uprzednio zdobytej wiedzy w nowych zadaniach z wykorzystaniem poznawczych metod rozwiązywania zadań w nowych warunkach. Nazywane myśleniem S.
14. Na czym polega myślenie twórcze
Polega ono na tworzeniu nowej wiedzy dotychczas nieznanej. Myślenie twórcze wpłynęło na rozwój nauki i sztuki, ludzie poznają prawa przyrody, tworzą nowe systemy społeczne.
15. Wskaż różnice pomiędzy myśleniem twórczym, a nietwórczym
nietwórcze – jeśli mi się wydaje, że odkryłam coś nowego, a to jest już znane
twórcze – jeśli wzbogaca się wiedza o nowe treści dotychczas nieznane
16. Wymień podstawowe funkcje mowy
ekspresywna – wyraża własne przeżycia
impresywna - próby wywierania wpływu na otoczenie, bez bliższego sprecyzowania kierunku
komunikacyjna – polega na wymianie informacji
reprezentatywna – mowa pisarza, za jej pomocą przekazujemy dorobek naukowy, kulturowy, literacki
17. Jakie znaczenie dla rozwoju mowy ma nauka szkolna?
Dziecko obcuje z innymi ludźmi za pomocą mowy, która pełni funkcję komunikacyjną i regulacyjną. Dziecko za pomocą języka mówionego lub treści utrwalonych na piśmie przyswaja sobie utrwalona wiedzę o rzeczywistości, wzbogaca słownictwo, przybliża informację z różnych dziedzin.
18. Przedstaw dwa znaczenia terminu „uczenie się” w psychologii
a) proces polegający na gromadzeniu doświadczenia w wyniku czego następuje modyfikacja zachowania lub nowe formy zachowania
b) czynność w wyniku której jednostka w sposób świadomy i zamierzony przyswaja nowe wiadomości i umiejętności
19. Dokonaj porównania pomiędzy dojrzewaniem, a uczeniem się.
Dojrzewanie – to proces, w wyniku którego zachodzą uwarunkowane dziedziczne zmiany w zachowaniu jednostki niezależnie od jej doświadczenia
Uczenie się – to proces nabywania przez jednostki trwałych zmian w zachowaniu na podstawie jej indywidualnego doświadczenia.
Dojrzewanie i uczenie się uważa się za nieodzowne składniki rozwoju. Pewien stopień dojrzałości konieczny jest dla uczenia się. Uczenie się umożliwia dalsze dojrzewanie. Dojrzewanie dostarcza podstaw do uczenia się, ale bez uczenia się w wyniku samego dojrzewania rozwój nie byłby możliwy.
20. Jakie czynniki wpływają na efektywność uczenia się?
Efekty uczenia zależą od:
a) właściwości ucznia
- cechy gatunkowe
- cechy rodzajowe (warunki środowiskowe, fizyczne)
- cechy indywidualne (płeć, inteligencja, poziom aspiracji)
b) czynników charakteryzujących sytuacje ucznia (wzmocnienia, kontrola z otoczeniem, odpytywanie)
c) właściwości nauczycieli
d) cech materiału do nauki
21. Co to jest transfer?
Jest to przenoszenie na aktualny poziom uczenia się tego czego nauczyliśmy się wcześniej.
Wyróżniamy następujące rodzaje transferów:
- niespecyficzny – ogólna metoda jak się uczyć
- specyficzny – zastosowanie jednej metody do uczenia się różnych treści
- negatywny – utrudnienie
- pozytywny – ułatwienie
22. Co to jest ułatwianie i hamowanie retroaktywne?
Hamowanie retroaktywne występuje wtedy, gdy późniejsze uczenie się przeszkadza odtworzeniu materiału wyuczonego wcześniej.
23. W jaki sposób można zapobiec hamowaniu reaktywnemu?
Hamowanie reaktywne jest zjawiskiem dość często występującym. Przeciwdziałać możemy stosunkowo prosto:
- materiały, których uczymy się po sobie powinny być zróżnicowane
- pomiędzy uczeniem się poszczególnych treści powinna być przerwa
- nie należy przystępować do uczenia s...
makslojer