Wprowadzenie do pedagogiki

Prof. zw. dr hab. Bogusław Śliwerski

Wykład 2 

7.12.2008

Zaliczenie przedmiotu:
rektor@wsp.lodz.pl

Praca pisemna (esej):

MYŚLEĆ JAK PEDAGOG

·                    do 10 stron maszynopisu (wersja elektroniczna)

·                    Co to znaczy – być pedagogiem? myśleć jak pedagog? odczuwać jak pedagog? działać jak pedagog? 

·                    Do 5 stycznia 2009

Adres: boguslawsliwerski@gmail.com

- Nieprzesłanie tekstu skutkuje pisaniem testu wiadomości z ćwiczeń i wykładów.

Filozofie źródła systematyki
kierunków pedagogicznych

              Filozofia jest sztuką wyjaśniania, interpretacji fundamentalnych dla naszej kultury  tekstów.

                            Dzięki ciągłej interpretacji i reinterpretacji rozpraw  klasyków filozofii, ich dzieła trwają w naszej historii, otwierają dla niej nowe szanse.

Filozofia  edukacji

              Uniwersalność filozoficznego spojrzenia na edukację sprawia, że pojawiają się  przed nauczycielami jakże istotne problemy, odzwierciedlające na niższym stopniu ogólności te, które są domeną filozofii edukacji.

Pedagogika poszukuje odpowiedzi na pytania:

·                    Kim jest człowiek?

·                    Skąd pochodzi?

·                    Dokąd zmierza?

·                    Dlaczego podejmuje pewne działania?

·                    Jaką rolę odgrywają w jego życiu idee?

Bycie pedagogiem

              Skrupulatne wykonywanie codziennych zadań nie wystarczy, aby zostać pedagogiem z prawdziwego zdarzenia.

              W nauczaniu teoria nierozerwalnie łączy się z praktyką. Sposobu myślenia nie można oddzielić od sposobu działania.

Dla nauczycieli istotne są odpowiedzi na tak zasadnicze
w ich zawodzie pytania, jak:

·                    Jaka wiedza jest najbardziej wartościowa?

·                    Jaką wiedzę należy przekazywać uczniom?

·                    Jakimi kryteriami należy posługiwać się przy doborze treści nauczania?

·                    Jaki rodzaj wiedzy jest ważny dla rozwoju osobistego?

·                    Jaki zaś może przynieść korzyści społeczeństwu?
Czym jest metodyka nauczania?

Podejście pedagoga do uczniów
zależy od:

              przyjętej  przez niego koncepcji natury ludzkiej.

              Założenia, jakie nauczyciel przyjmuje na temat uczniów, wpływają na jego zachowanie wobec nich i decydują o tym, według jakiego programu nauczania będzie prowadził kształcenie.

Kształcenie

·                    to osiąganie konkretnych celów,  jak np. zdobycie pewnych umiejętności i/lub określonej wiedzy.

·                    Edukacja – proces polegający na rozwijaniu obecnych u osób uczących się, choć ukrytych, zdolności;

Filozofie edukacji

·                    idealizm,

·                    realizm,

·                    tomizm (realizm teistyczny),

·                    naturalizm,

·                    pragmatyzm,

·                    egzystencjalizm

·                    filozofia analityczna

Każda koncepcja filozoficzna

              opiera się na pewnych, konkretnych założeniach, zatem każda może posłużyć do tworzenia odmiennego programu nauczania czy wychowania.

I. Edukacja idealistyczna

·                    Rzeczywistość ma charakter zasadniczo duchowy czy pojęciowy. Świat wraz z ludźmi, którzy w nim żyją, jest jednym z przejawów uniwersalnego ducha. 

·                    Wartości są absolutne, wieczne, niezmienne i uniwersalne.

·                    Moralne postępowanie wyrasta z trwałych elementów tradycji społecznej i kulturowej.

Edukacja              w perspektywie idealizmu

·                    Pedagog musi pomóc w rozpoznawaniu właściwych wartości i sprawić, by wychowankowie nie popełniali błędów przy dokonywaniu wyborów etycznych.

·                    Przedmioty w programach nauczania mają wyższą lub niższą rangę, zależnie od stopnia ich abstrakcji.

·                    Metody kształcenia i wychowania to:
dialog, dostarczanie wzorców do naśladowania.

Nauczyciel  - wychowawca

·                    wzorcem moralnym i kulturowym, mistrzem dzielącym się wiedzą, rozbudzającym dążenie do odkrywania prawdy i uczynienia z niej naczelnej zasady porządkującej życie;

·                    powinien szanować wychowanka, umieć zdobywać sobie jego szacunek, przyjaźń i pomagać mu w uświadomieniu sobie pełni własnej osobowości;

·                    musi być dojrzałym przedstawicielem kultury wysokiej, uosobieniem wartości, entuzjastą swojej pracy;

Zainteresowania - kluczową kategorią pedagogiczną

·                    Aktywność dziecka jest uzależniona od jego zainteresowań oraz chęci do pracy.

·                    Kiedy wychowanek kieruje się rzeczywistymi, wewnętrznymi zainteresowaniami, zadanie samo w sobie staje się tak atrakcyjne, że wykonuje je bez wysiłku;

·                    Kiedy nie jest zainteresowany, niezbędne jest skłonienie go do wysiłku, by sam narzucił sobie dyscyplinę pracy i odzyskał zainteresowanie przedmiotem. 

Istota kształcenia i wychowania

·                    Celem wychowania jest skierowanie uczniów  na właściwą drogę, prowadzącą do prawdziwej rzeczywistości, jaką jest świat idei.

·                    Uczeń odbywa sokratejską podróż, by odnaleźć prawdy uniwersalne, które – choć uśpione – obecne są w jego umyśle.

·                    Edukacja musi stawiać czoła społeczeństwu konsumpcyjnemu, kulturze popularnej, rynkowej orientacji. Nie wszystko jest na sprzedaż;

II. Myśl realistyczna w edukacji 

·                    Żyjemy w świecie rzeczywistym, w którym przedmioty istnieją niezależnie od tego, jaki czynimy z nich użytek;

·                    Człowiek powinien kierować się wiedzą na temat tych przedmiotów, praw nimi rządzących i ich wzajemnych relacji, by mógł podejmować właściwe decyzje życiowe.

Adaptacyjna funkcja
wychowania i  kształcenia

              - wprowadzanie wychowanków w zastane
i projektowane role społeczne, zawodowe oraz takie przedstawianie obrazu zastanego świata, aby uznali istniejący porządek społeczny za właściwy, słuszny lub konieczny i niezmienny.

              - przystosowywanie dzieci i młodzieży do zastanych struktur życia społeczno-politycznego i ich uzasadnień.

Arystotelesowski dualizm

·                    Wiedza - teoretyczna  i praktyczna;

·                    Człowiek istotą złożoną z ducha i materii;

·                    Pierwszeństwo tego, co abstrakcyjne, teoretyczne, humanistyczne i piękne wobec tego, co praktyczne, techniczne, użytkowe. 

Edukacja adaptacyjna

              czyni ze szkoły "wysypisko śmieci",
w których odnaleźć można nierozwiązywalne problemy życia społecznego, jak kwestia AIDS, bezrobocia, zanieczyszczeń środowiska, korupcji, wypadków drogowych, uzależnień od alkoholu, narkotyków, seksualności i nikotyny itp.
              Szkoła jest  obciążana problemami, które czynią edukację środkiem do różnych celów. 

Cele edukacji               w perspektywie filozofii realistycznej

·                    Wspieranie człowieka w dążeniu do szczęścia, dając mu sposobność rozwinięcia w pełni tych możliwości,  które zapewnią mu osiągnięcie doskonałości.

·                    Rozwijanie umiejętności racjonalnego myślenia dzięki  przekazywaniu uporządkowanej wiedzy przedmiotowej;

·                    Kształtowanie zdolności racjonalnego myślenia i rozwijanie umiejętności badawczych.

III. Naturalizm a edukacja

              W naturze przejawia się uniwersalny porządek kosmosu. Jest ona źródłem wszelkich dobrodziejstw.

              Istota ludzka jest z natury dobra. Człowiek określając cele edukacyjne powinien zwrócić się ku własnej naturze.

              Rolą edukacji – przygotowanie ludzi do postępowania zgodnego z ich naturą i do stosowania się do jej praw.

Naturalizm a edukacja

              W wychowaniu naśladującym samą naturę powinna dominować -               bezpośredniość, autentyzm, swoboda, spontaniczność i prostota.

                            Procesy naturalne przebiegają powoli, stopniowo i ewolucyjnie, więc i edukacja człowieka powinna odbywać się bez pośpiechu.

Edukacja naturalistyczna

              Źródeł wartości należy szukać w interakcjach człowieka ze środowiskiem;

              Nie należy tłumić popędów, żądz i odruchów, jednak dając im upust nie można zaniedbać poczucia własnej wartości;

              „Szlachetny dzikus” – osoba naturalna – jest szczera, otwarta i autentyczna. W wyniku edukacji przyswaja sobie dobre maniery, ale staje się aktorem i manipulatorem.

              Należy rozwijać pierwotne,  czyste i naturalne cnoty wrodzone każdej ludzkiej istocie.

Edukacja naturalistyczna

·                    Dzieci powinny aktywnie uczestniczyć w procesie nauczania, kontaktując się z otoczeniem, poznając je za pomocą zmysłów i rozwiązując problemy.

·                    Prawdziwe wychowanie powinno uwzględniać fazy rozwojowe i potrzeby człowieka.

·                    Wychowawca nie przeszkadza naturze, dostosowuje do niej swoje działania edukacyjne. Jest cierpliwy, nie narzuca się, zapewnia uczniom swobodę działania.

·                    Uczeń sam odkrywa wiedzę, zaś wychowawca musi być cierpliwy, stać z boku i zachęcać do samodzielnych badań, do uczenia się przez działanie.

Edukacja naturalistyczna

              Wychowawca towarzyszy (niejako będąc w cieniu) uczniowi w zdobywaniu wiedzy, nie wywierając nań presji. Subtelnie kontroluje pracę i zapewnia odpowiednie (przyjazne) środowisko do uczenia się;

              Relacje z uczniami są nieformalne i swobodne;

              Szkoły nie powinno się uważać za oddzielną instytucję, ale za rozszerzenie środowiska, w którym funkcjonuje dziecko.

Ideologia

              W XVIII w. - nauka o ideach, badająca mechanizmy poznawcze, wyjaśniająca, w jaki sposób w grupie rodzą się idee i jak są przez nią wykorzystywane.

                            współcz. – wyznawane przez grupę poglądy, powiązane w pewien system, którego rolą jest  tłumaczenie przeszłości grupy, badanie jej teraźniejszej sytuacji oraz formułowanie wytycznych dotyczących jej przyszłości.

...