Wzrost gospodarczy
Wzrost gospodarczy rzeczywisty (krótkookresowy)- to przyrost rzeczywistego (faktycznego) PKB w skali 1 roku (najczęstsze ujęcie statystyczne).
Wzrost gospodarczy potencjalny (długookresowy)-przyrost zdolności produkcyjnych gospodarki (tzw. produkcji potencjalnej) w danym okresie –najczęściej roku.
W krótkim okresie produkcja rzeczywista może rosnąć wolniej niż potencjalna- wtedy pojawia się tzw. luka recesyjna- moce produkcyjne nie są wtedy w pełni wykorzystane, rośnie bezrobocie. Wtedy produkcja faktyczna może rosnąć w szybszym tempie niż potencjalna aż do momentu pełnego wykorzystania mocy produkcyjnych.
Determinanty poziomu produkcji rzeczywistej
W krótkim okresie, poziom produkcji rzeczywistej wzrasta na skutek wzrostu ogólnego poziomu popytu (popytu globalnego)- im więcej podmioty gospodarcze (przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i rząd) planują wydawać, tym większa będzie produkcja (oczywiście w warunkach, kiedy moce produkcyjne nie są jeszcze w pełni wykorzystane).
Poziom rzeczywistej produkcji (lub tempo jej wzrostu) ulega wahaniom w czasie- zob. konspekt o cyklach koniunkturalnych.
Determinanty poziomu produkcji potencjalnej
· Przyrost zasobów czynników wytwórczych, czyli pracy, kapitału, zasobów naturalnych;
· Wzrost efektywności wykorzystania ww. czynników na skutek postępu technicznego, podnoszenia kwalifikacji siły roboczej oraz usprawnień organizacyjnych procesu produkcji.
Kwestią kontrowersyjną jest sposób przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego: czy ma w tym pomagać państwo (tzw. interwencjonizm państwowy- np. poprzez pobudzanie popytu globalnego i łagodzenia w ten sposób wahań koniunkturalnych, które zwiększają niepewność gospodarowania i w ten sposób osłabiają skłonność przedsiębiorstw do inwestowania), czy lepiej ten problem rozwiązuje działanie wolnego rynku- poprzez stworzenie dogodnych warunków do rozwoju przedsiębiorczości prywatnej- nagrodą za inwestycje przedsiębiorstw w nowe technologie i nowe produkty mają być większe zyski- interwencja państwa wg tego stanowiska zakłóca swobodne działanie sił rynkowych.
Oprócz polityki popytowej w krótkim okresie (stymulującą przyrost produkcji rzeczywistej) państwo może stymulować wzrost gospodarczy polityką podażową (przyczyniającą się do przyrostu możliwości produkcyjnych- produkcji potencjalnej) za pomocą:
· Finansowanie Programów B+R („badania i rozwój);
· Wspieranie innowacji;
· Programy szkolenia zawodowego.
· Stwarzanie bodźców do wzrostu inwestycji prywatnych -system ulg inwestycyjnych, obniżanie stopy podatkowej („krzywa Laffera” – obniżanie stopy podatkowej może zwiększyć a nie zmniejszyć wpływy do budżetu państwa);
· Obniżanie poziomu zasiłków dla bezrobotnych w celu zwiększenia bodźców do poszukiwania pracy.
Korzyści wzrostu gospodarczego
· w krajach słabo rozwiniętych pozwala na przezwyciężenie ubóstwa- jednak istnieje ryzyko, że korzyści ze wzrostu gospodarczego przypadną grupom najbogatszym.
· W krajach rozwiniętych oczekuje się, że wzrost gosp .pozwoli na dalszy wzrost poziomu konsumpcji i w ten sposób przyczyni się do wzrostu dobrobytu, ale PKB nie jest doskonałym miernikiem dobrobytu społecznego- zob. inny konspekt- ma też wady, jego zwiększanie wiąże się również z kosztami.
· Kraje o większym poziomie PKB są w stanie zapewnić wyższy zakres opieki społecznej i przywiązują większą wagę do ochrony środowiska naturalnego.
Koszty wzrostu gospodarczego
· Zapewniając wyższy poziom konsumpcji może przyczyniać się do obniżenia dobrobytu społecznego ze względu na uboczne efekty typu zanieczyszczenie środowiska, hałas, stres, brak czasu wolnego, nierównomierny podział dochodu, co z kolei może przyczyniać się do powstania, czy nasilenia patologii społecznych.
· Wymaga poświęcenia bieżącej konsumpcji w postaci koniecznych oszczędności potrzebnych do zwiększenia inwestycji i w ten sposób potencjału wytwórczego. Prowadzi ponadto do wyczerpywania się nieodnawialnych zasobów naturalnych.
Szerzej: zob. Sloman, str. 302-306.
Niektórzy ekonomiści popierają koncepcję „wzrostu zerowego” argumentując, ze koszty wzrostu gospodarczego są większe od przynoszonych przez niego korzyści.
Wszystkie kraje dążą do zapewnienia wzrostu gospodarczego- jednak wybór pożądanego tempa wzrostu jest kwestią normatywną- zależy od oczekiwań społecznych w tej dziedzinie.
1
Za1014