5.10.2006 r.
Psychologia kliniczna
Młody dział psychologii – koniec XIX w. wyłoniła się z psychologii ogólnej
Prekursor: Z. Freud, on jako pierwszy zajął się zaburzeniami. Zajmował się nerwicami, czyli nie chorobami psychicznymi. Nie wszystkie zaburzenia zachowania są chorobami psychicznymi.
Ważne jest psychologiczne podejście do zaburzeń: zaburzenia zachowania, nerwice (m. in. histeryczne – zajmował się nimi Abramowicz, a w latach 20. prof. Błażowski – przypadki tzw. wizji religijnych, są to histerie i sugestie).
Freud opracował teorię powstawania nerwic – aktualna.
Najpierw tworzono teorie jak pomóc, a dopiero potem jak to powstało. Psychologia kliniczna to nauka stosowana.
Historia:
W Polsce zaistniała od powstania Instytutu Higieny psychicznej – zał. w 1932 r. przez K. Dąbrowski: szkolenie psychologów do pracy w praktyce, poradnie (sieć poradni powstała). Na początku głównie zajmowano się dziećmi. Przerwano działalność instytutu w latach 50. – psychologowie zostali asystentami psychiatrów. Psychologie uznano za dziedzinę szkodliwą dla życia społecznego, tolerowano tylko neuropsychologię (urazy).
Przywrócono studia psychologiczne i Instytut w 1956 r.. W studiach psychologicznych zaczęto od 1963 r. zaczęto prowadzić psychologię kliniczną. W latach 80. prowadzono osobną specjalizację z psychologii klinicznej.
Powstały w tym czasie inne koncepcje diagnozy psychicznej: diagnoza testowa. W latach 60. model diagnozy oparty na nietekstowych metodach, funkcjonowanie czł. W życiu codziennym. Psychologia kliniczna zajmuje się opisem i wyjaśnianiem zaburzeń. Tym się różni od psychiatrii.
Psychologia a medycyna:
Psychiatria zajmuje się klasyfikacją chorób – czy istnieje zespół objawów czy nie i jak go zaklasyfikować. Psychologia kliniczna nie zajmuje się klasyfikacją, raczej opisem i wyjaśnianiem oraz zajmuje się metodami terapii.
Od lat 60. psych klin wchodzi w zakres różnych dziecin medycyny – początkowo głównie psychiatrii, ale jest szersza od psychiatrii.
Współpraca w diagnozie i leczeniu psychologii klinicznej z
v Psychiatrią
v neurologia
v neuropsychologia (funkcjonowanie człowieka w przypadku chorób neurologicznych, diagnoza, terapia; np. wylew),
v kardiologia (choroby układu krążenia – lęk przed śmiercią, strach przed jakąkolwiek aktywnością, psychoterapia ukierunkowania na zmianę osobowości; przeszczepy – poczucie winy, nie są tym kim są, nie ma takiego stanu przy innych przeszczepach)
v jest potrzeba na oddziałach położniczych i ginekologicznych – depresja po urodzeniu martwego dziecka, uszkodzonego dziecka, usunięcie macicy (załamania, depresje, odrzucenie przez partnera), piersi
v onkologia (można doprowadzić do zatrzymania nowotworu i jego zaniknięcia, wizualizacje)
Psychologia a sytuacje izolacji:
v psychologia penitencjarna - od 1963 r. jako specjalizacja w ramach psychologii klinicznej – badanie reakcji na odosobnienie,
v wojsko,
v marynarka – sytuacja izolacji (badania prowadził Ciosek: najtrudniej tuż przed zejściem na ląd).
Psychologia kliniczna zajmuje się zaburzeniami zachowania (Tomaszewski). Zachowanie ma 2 funkcje:
1. zaspokojenie potrzeb człowieka
2. rozwiązywanie zadań stawianych przez sytuację zewnętrzną
Zaburzenie – człowiekowi jest źle ze sobą albo innym jest z nim źle.
1) Trudności w przystosowaniu np. pójście na studia do innego miasta, trudności z komunikowaniem się
2) Nieracjonalności i dziwaczność zachowania np. nieustanne mycie rąk
3) Nieprzewidywalność i utrata kontroli – człowiek dorosły ma człon swojej osobowości, cechy względnie stałe, obserwowalne przez otoczenie względnie stałe sposoby zachowania
4) Dyskomfort obserwatora np. obecność jakiejś osoby powoduje, że źle się czujemy
5) Naruszanie ideałów i norm – nie każde, nieumiejętność dostosowania się do otoczenia.
Muszą one występować przez dłuższy okres czasu (przynajmniej 6 miesięcy), jest więcej niż jeden objaw, musi być adekwatna przyczyna.
Kryteria prawidłowego postępowania:
1) Pozytywne nastawienie do świata – samoakceptacja, akceptacja swoich ograniczeń, rozwijamy to co warte rozwijania, zadowolenie z siebie, lubimy siebie,
2) Wzrost i rozwój osobisty – nie ma stagnacji w życiu, dążymy do czegoś, mamy marzenia, realizujemy się, aktywność,
3) Autonomia – emocjonalna niezależność od otoczenia, wypracowanie sobie wewnętrznych standardów postępowania i możemy się oprzeć naciskom otoczenia; posiadamy normy i zasady postępowania, ale nie naruszamy potrzeb innych osób,
4) Adekwatne spostrzeganie rzeczywistości – umiejętność oderwania się od emocji, które nie mają zaburzyć nam obrazu świata, tolerancja (złożoność świata),
5) Kompetencja w działaniu – nie podejmujemy się aktywności, która przerasta nas, podejmujemy się tego, czego umiemy się nauczyć,
6) Pozytywne stosunki interpersonalne – umiemy brać i dawać, umiemy odmówić przebywania z osobą, która nas krzywdzi, bycie otwartym na drugiego człowieka np. „wszyscy kradną”.
12.10.2006 r.
Ø Helena Sęk „Psychologia kliniczna” cz. 2
Ø Lewicki „Psychologia kliniczna” cz. 1
Etiologia zaburzeń psychicznych:
I. biologiczne (endogenne, wewnętrzne, genetyczne);
II. egzogenne (somatyczne);
III. sytuacyjno-psychologiczne (psychogenne).
Ad. I.
Biologiczne
Wrodzony genotyp naszej osobowości, cechy, które dziedziczymy. Nie wiemy jak geny warunkują, jakie zachowania, ale możemy to określić z dużym prawdopodobieństwem.
To znaczy, że nastąpiły jakieś zmiany albo mutacje w całym układzie genów/chromosomów. Te zmiany powodują albo wadliwy metabolizm, albo wadliwe funkcjonowanie mózgu g stąd zaburzone zachowanie.
Ø Badania nad bliźniakami (jedno- i dwujajowymi);
Ø Badania nad bliźniakami wychowanych w różnych środowiskach;
Ø Badania nad dziećmi adoptowanymi.
Jakie choroby uwarunkowane są genetycznie?
1. Psychozy – zaburzenia podstawowych procesów psychicznych; mogą być uwarunkowane genetycznie, somatycznie, czynnikami sytuacyjno-psych.
a. Genetycznie: badania nad schizofrenią (choroba uciążliwa, nieuleczalna)
i. Cierpi na nią 1 % każdej populacji – bez względu na to, jakie są warunki, jaka kultura, jaki wiek itd. g to przemawia za tym, że schizofrenia jest dziedziczna; w zależności od kultury i obszaru geograficznego występują różne jej odmiany, ale jako całość – zawsze jest to 1 %;
ii. Są rodziny, w których co pokolenie występuje ta choroba, a są i takie, gdzie w ogóle nie występuje;
iii.
Rodzice
iv. Jeżeli jedno z rodziców ma schizofrenie – 13 % prawdopodobieństwa, że dziecko też zachoruje – niezależnie od tego, czy matka czy ojciec chorowali;
v. Gdy oboje rodzice są schizofrenikami, ryzyko zachorowania na schizofrenię dzieci wynosi 40 %;
vi. Rodzeństwo ma schizofrenię – prawdopodobieństwo zachorowania kolejnego dziecka: 9 %;
vii.
Bliźniaki
viii. Bliźniaki jednojajowe – zgodność pod tym względem to 41-65 %;
ix. Dwujajowe – do 28 %;
x.
Adopcja
xi. Lata 60. (L. Heston) pierwsze badania nad schizofrenią u adoptowanych dzieci g 11 % chorych gdy biologiczny rodzic cierpiał na schizofrenię;
xii. U adoptowanych dzieci, u których żaden rodzic nie chorował na schizofrenię g wtedy dziecko też nie chorowało;
xiii. Nie wiadomo, jaki układ genów powoduje schizofrenię – ostatnio są hipotezy, że te odpowiedzialne za wydzielanie dopaminy
xiv. Leki obniżają siłę objawów, ale nie leczą.
xv. Jest koncepcja, że matki odrzucające dziecko niewerbalnie, choć się nie przyznają tego, że one wywołują schizofrenię, ale okazało się to nieprawdą.
b. Psychozy afektywne – psychoza depresyjna (jednobiegunowa):
i. Zapadalność raczej w dojrzałym wieku.
ii. Przebiegają fazowo – a w czasie przerwy można wrócić do normalnego życia.
iii. Nie są tak mocno jak schizofrenia uciążliwe do otoczenia.
iv. Występuje u 17 % populacji – dwukrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
v. Trudno określić, czy dana depresja jest wrodzona, czy np. nabyta
c. Psychoza maniakalno-depresyjna (dwubiegunowa):
i. Zawsze u 1 % populacji;
ii. Bliźnięta jednojajowe – zgodność 40 %;
iii. Dwujajowe – 11 %;
d. Autyzm dziecięcy – przypomina schizofrenię dziecięcą:
i. Dziecko nie wykazuje aktywności poznawczej;
ii. Nietypowe zachowanie;
iii. Do niedawna uznawano, że wywołany jest negatywną postawą matki wobec dziecka;
iv. Bliźnięta jednojajowe – 82 % zgodności zachorowań;
v. Dwujajowe – 10 %;
e. ADHD:
i. Nadpobudliwość, zaburzenia koncentracji uwagi;
ii. Różne wyniki badań – trudno to badać (żeby nie włączyć do badanych dzieci z nadpobudliwością sytuacyjną);
iii. Bliźnięta – zgodność 70 %;
2. Zaburzenia poznawcze: upośledzenia, zespoły psychoorganiczne powodujące zaburzenia intelektu:
a. Fenyloketonuria – zawsze 1 dziecko na 10 000 urodzeń;
b. Zespół Downa – sfera emocjonalna nie jest zaburzona, upośledzone intelektualnie;
c. Trudności w czytaniu i pisaniu (dysleksja, dysgrafia) – 10 % populacji, przeważają chłopcy;
i. Bliźnięta jednojajowe – 66 %;
ii. Dwujajowe – 36 %;
d. Zespoły psychoorganiczne – u osób, które wcześniej funkcjonowały normalnie g choroba Alzheimera: 50-60 rok życia – można to jedynie hamować;
Ad. 2.
Czynniki Egzogenne (somatyczne) – oddziałują na nas całe życie i uszkadzają centralny układ nerwowy:
1. czynnik działa w danej chwili, zaburzenia są w danej chwili a potem nie:
a. zatrucia mózgu w wysokiej temperaturze – stany psychotyczne;
b. zażycie narkotyku – zmiana pracy mózgu i występują zaburzenia np. świadomości, poczucia „ja”, ciała, osobowości, omamy;
c. atypowe zatrucia alkoholem – omamy, niepokój, nieadekwatne zachowanie do okoliczności;
2. czynnik działa długotrwale i trwale uszkadza mózg:
a. zatrucia mogą pozostawić trwałe uszkodzenia w postaci osłabienia funkcji poznawczych (10-15 lat picia alkoholem – psychozy alkoholowe); stany depresyjne;
b. choroby zakaźne – obniżenie sprawności intelektualnej i zaburzenia osobowości (niebezpieczne zwłaszcza u dzieci);
c. długotrwałe choroby – cukrzyca – przemiana materii zła, toksyny: charakteropatia cukrzycowa – charakterystyczny dla cukrzyków zaburzenia osobowości (lęk, niepokój, trudności w organizacji zachowania);
d. choroby układu krążenia
3. czynnik zadziałał raz, intensywnie, głęboko g uszkodzenia trwałe:
a. urazy głowy;
Ad. 3.
Sytuacyjno-psychologiczne:
1. w danym momencie, aktualna
2. doświadczenia z przeszłości
etiologia
sol4321