Hormony żołądkowo jelitowe:
uwalniane w wyniku tego ze pokarm powoduje rozciągnięcie żołądka i wydzielają się hormony jelit i żołądka. Jest to bodziec mechaniczny.
1 z tych hormonów ma odmienne działanie. Grelina działa odwrotnie i pobudza ośrodek głodu. Reszta hamuje. Hormonów dobrze poznanych jest kilkanaście. Z układu pokarmowego najczęściej pytania dotyczą hormonów żołądka, jelit. Hormony:
Peptyd tyrozyna – tyrozyna (YY):
- wydzielany z komórek z okrężnicy, dwunastnicy, jelicie grubym i krętym
- hamuje łaknienie
- działanie odbywa się poprzez hamowanie neuropeptydu Y z neuronu jądra łukowatego
- ilość uwalnianego hormonu jest proporcjonalna do spożywanego pokarmu, głównym aktywatorem są tłuszcze
- najniższe stężenie jest rano, po posiłku u zdrowych ludzi wzrasta (u osób otyłych stężenie tego peptydu pozostaje niskie nawet po spożytym posiłku)
Cholecystokinina (CKK):
- wydzielana po spożyciu białek i tłuszczów przez komórki błony śluzowej
- opóźnia opróżnianie żołądka
- hamuje motorykę jelita grubego
- stymuluje wydzielanie soku żołądkowego
- pobudza motorykę jelita cienkiego
- część CKK przenika do krwi i pobudza trzustkę oraz pęcherzyk żółciowy do wydzielania enzymów trawiennych
Grelina:
- działa aktywująco na ośrodek głodu
- nazywana hormonem żarłoczności
- produkowana przez komórki w żołądku nazwane komórkami greliny
- poza żołądkiem produkowana jest w wątrobie, nerkach, trzustce
- im większy odczuwamy głód, tym stężenie greliny wzrasta
- odkryta w 1999 r.
- po posiłku stężenie greliny znacznie się zmniejsza
- u osób otyłych nie następuje zmniejszenie stężenia greliny po posiłku
- wzrost stężenia greliny powodują : gastryna, dieta niskobiałkowa, wagotomia; inhibicja, dieta wysokotłuszczowa, interleukina B, glukoza, hormon wzrostu
- najsilniejszy stymulator wydzielania hormonu wzrostu
Tkanka tłuszczowa:
uwalnia wiele substancji np. leptynę.
Leptyna:
ñ w podwzgórzu znajdują się receptory dla leptyny
ñ im większa objętość tkanki tłuszczowej tym większa synteza i uwalnianie leptyny
ñ w ten sposób tkanka tłuszczowa reguluje swoją objętość wysyłając sygnał sytości
ñ hamuje syntezę i sekrecje NPY w jadrze łukowatym
ñ hamuje wydzielanie greliny
ñ zwiększa uwalnianie peptydu alfamelanotropowego oraz CART
ñ u osób otyłych występuje leptynooporność
ñ we krwi mogą krążyć przeciwciała przeciw leptynie
ñ może być zakłócone przechodzenie przez barierę krew-mozg
ñ uwalniana jest przez adipocyty
Kontrola krótkoterminowa i długoterminowa doczytać. Oraz teoria glukostatyczna.
Teoria aminokwasowo-statyczna:
- ilość spożywanego pokarmu zależy od zawartości białek w organizmie
- duża zawartość białek zmniejsza łaknienie
- mała zawartość zwiększa łaknienie
Temperatura otoczenia:
- przyspiesza metabolizm – zwiększone łaknienie
- metabolizm latem się zmniejsza – łaknienie jest mniejsze.
Temperatura ciała:
- zespół zachowań towarzyszących chorobie – sickness behaviour
- zmniejszone łaknienie przy wysokiej T ma na celu zmniejszenie łaknienia (droga pokarmu jest główną droga nabywania patogenów)
- również zazwyczaj zmniejszone zapotrzebowanie na mięso, co również ma związek z bakteriami – aby nie wprowadzać żelaza do organizmu
Strefa klimatyczna również reguluje w pewien sposób ośrodek głodu i sytości. Klimat wysokogórski – łaknienie zmniejsza się.
Gruczoły ślinowe – ślinianki (3 pary)
- ślinianki przyuszne
- podjęzykowe
- podżuchwowe
odpowiadają za 75% wydzielanej śliny, udział w wytwarzaniu śliny zależy od tego czy jest to okres międzytrawienny.
Tworzenie śliny:
1 etap: wytworzenie śliny składem przypominającej osocze
2 etap: ślina ostateczna na poziomie przewodów wyprowadzających
w pęcherzyku ślina pierwotna (podobna do osocza)
Komórki mioepitelialne – ich kurczenie się powoduje wypływ śliny ze ślinianki.
właściwości buforujące/osmolarność, ślina pH w spoczynku 7, w trakcie żucia wzrasta do 8,
1,5 l śliny/dzień – podlega rytmowi dobowemu, za dnia 0,5 ml na minutę, w nocy 0,1 ml na minutę
Zimą jest większa objętość wytwarzanej śliny, mineralokortykosteroidy i hormony płciowe mają największy wpływ na ilość wytwarzanej śliny, leki antycholinergiczne, antyhistaminowe, zmniejszające ciśnienie krwi (diuretyki) wpływają na ilość wytwarzanej śliny.
kserostomia – zmniejszanie się ilości wytwarzanej śliny.
Kwaśny pokarm pobudza ślinianki do wytworzenia śliny. Głównym składnikiem śliny jest woda. Również duża ilość białek. Występują tutaj enzymy trawienne: alfa-amylaza ślinowa (wiązanie alfa -1,4-glikozydowe) oraz lipaza odpowiadająca za trawienie tłuszczów. Ślina posiada właściwości bakteriobójcze, przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe. Zawiera mucyny (sklejanie się ścian bakterii), lizozym (własności przeciwbakteryjne).
Ślinianki przyuszne jako jedyne produkują białko gustynę – powoduje wzrost kubków smakowych.
Ślinianki dzielą się na surowicze, śluzowe i mieszane.
surowicze – ślina bogata w wodę i alfa-amylazę...
emilia.ula