Logistyka recyrkulacji.pdf

115

19. LOGISTYKA RECYRKULACJI

19.1. Pojęcie logistyki recyrkulacji

W przemysłowych procesach realizacji powstają nie tylko te produkty, które chcemy, ale takŜe

takie, których nie chcemy – nazywane odpadami. Według Ustawy o odpadach (Ustawa z 27

kwietnia 2001 r. o odpadach – DzU Nr 62 poz. 628) jest to „... kaŜda substancja lub przedmiot,

których posiadacz zamierza się pozbyć, pozbywa się lub jest zobowiązany do ich pozbycia się ”.

Innymi słowy, odpady to wszystkie uboczne produkty działalności człowieka (przemysłowej,

gospodarczej, usługowej) nieprzydatne w miejscu i czasie, w którym powstały, szkodliwe lub

uciąŜliwe dla środowiska, mogące prowadzić do jego degradacji. W ich zagospodarowaniu

uczestniczy podsystem logistyki wtórnej. Obejmuje on procesy transportu, składowania

i przeładunki odpadów, a takŜe procesy ich utylizacji.

W literaturze przedmiotu spotyka się dwa pojęcia logistyki wtórnej [2, 4, 49, 53]:

green logistics , tłumaczone jako ekologistyka,

reverse logistics , tłumaczone jako: logistyka zwrotna, odzysku, utylizacji, recyrkulacji.

Ekologistyka jest nastawiona głównie na niwelowanie negatywnego wpływu odpadów na

środowisko naturalne i poszukuje optymalnych rozwiązań logistycznych w tym względzie.

Logistyka recyrkulacji nastawiona jest bardziej na powtórne zagospodarowywanie odpadów, bo:

Logistyka recyrkulacji, to „proces planowania, implementacji i kontrolowania skutecznego

i efektywnego ekonomicznie przepływu surowców, półproduktów i produktów gotowych

wraz z powiązanymi z tymi przepływami informacjami od miejsca konsumpcji do miejsc

pochodzenia, w celu odzyskania wartości bądź właściwego zagospodarowania ” [49].

W USA logistyka recyrkulacji traktowana jest jako sposób na oszczędności, jako źródło zysków dla

firmy. JuŜ obecnie stanowi około 4% kosztów logistyki i odpowiada 1% rocznego PKB [4].

W Polsce, zgodnie z Krajowym Planem Gospodarowania Odpadami, w 2013 r. zamknięte zostaną

wszystkie wysypiska śmieci i ich rolę przejmą spalarnie oraz recyklerzy (poziom wyznaczony jest

w 2014r. na 60; czyli 6 na 10 opakowań stanie się przedmiotem przepływów związanych

z odzyskiem). To wymusi zmianę i znacznie zwiększenie uwagi na działania objęte logistyką

recyrkulacji. Jest ona bowiem podstawowym elementem składowymi nowoczesnej zintegrowanej

gospodarki odpadowej. Na szerszą skalę zaczęto wykorzystywać odpady w latach 70. XX w.

Znaczący wpływ na zwrócenie się ku temu źródłu surowców miały rosnące ceny paliw, surowców

pierwotnych i energii. Nie bez znaczenia był równieŜ postęp technologii i nauki, umoŜliwiający

efektywniejsze i ekonomicznie akceptowalne wykorzystanie surowców wtórnych. W rezultacie tych

zmian w ostatnich latach w krajach wysoko rozwiniętych tempo wzrostu zuŜycia surowców

wtórnych wyprzedza tempo wzrostu zuŜycia surowców pierwotnych [48].

116

19.2. Odpady jako surowiec wtórny

W cywilizacji konsumpcyjnej odpady towarzyszą nam juŜ od chwili narodzenia. Zaczynamy od

zuŜytych pieluszek i opakowań. Potem wyrzucamy zabawki, zuŜyte baterie do nich, itp. W pewnej

chwili przychodzi pora na zmianę komputera, lodówki, samochodu, a to co było – na wysypisko.

Czy wysypisko śmieci (zwane dziś ładniej składowiskiem) moŜe być Ŝyłą złota? Z pewnością tak,

jednak do śmieci trzeba podejść z głową i znaleźć sposób na to, co nie jest juŜ przydatne i stało się

odpadem. Na rozwiązanie problemu odpadów istnieją trzy sposoby [4]:

reduce – unikanie odpadów,

reuse – wielokrotne wykorzystanie,

recykling – ponowne przetwarzanie.

Podstawowe zasady postępowania z odpadami określa rozdz. 2 ustawy o odpadach. (Ustawa z 27

kwietnia 2001 r. o odpadach – DzU Nr 62 poz. 628). Zasady te są w szczególności adresowane do

posiadaczy odpadów, których podstawowym obowiązkiem jest poddawanie odpadów odzyskowi.

Dopiero w sytuacji, gdy odzysk jest niemoŜliwy, z przyczyn technologicznych, lub jest

nieuzasadniony z przyczyn ekologicznych lub ekonomicznych, odpady te naleŜy unieszkodliwiać.

Klasyfikacja odpadów [4]:

1. Podział encyklopedyczny:

odpady uŜytkowe , tzn. nadające się do wykorzystania jako materiał wyjściowy do produkcji,

odpady nieuŜytkowe, do wykorzystania jako surowce wtórne do dalszej przeróbki.

2. Podział odpadów ze względu na moŜliwości ich wykorzystania:

odpady przejściowe, tzn. pozostałości poprodukcyjne, które mogą być ponownie uŜyte

w danym lub innym obiegu produkcyjnym po nieznacznych procesach przetwórczych,

odpady końcowe , tzn. nadające się tylko do unieszkodliwiania.

3. Podział odpadów ze względu na pochodzenie:

odpady komunalne , tzn. pochodzące z gospodarstw domowych, ulic, placów, rzemiosła,

odpady przemysłowe , tzn. pochodzące z technologicznych procesów produkcyjnych,

rolnicze , tzn. pochodzące z zakładów rolniczych, a w szczególności z ferm hodowlanych.

4. Podział odpadów według dominującego składnika:

mineralne, niemetaliczne, metaliczne, komunalne .

5. Podział ze względu na szkodliwość:

odpady nieszkodliwe (ok. 80%),

odpady częściowo szkodliwe (ok.18%),

odpady specjalne, tzn. szczególnie niebezpieczne i groźne dla środowiska (ok. 2%).

117

19.3. Podsystem logistyki recyrkulacji w przedsiębiorstwie

Podsystem logistyki recyrkulacji w przedsiębiorstwie ma do spełnienia dwa waŜne zadania [49]:

1. ekonomiczne – obniŜanie kosztów logistycznych i poprawa obsługi logistycznej;

2. ekologiczne – ochrona zasobów naturalnych i minimalizacja zanieczyszczeń środowiska.

Rozpatrując to bardziej szczegółowo, logistyka recyrkulacji w przedsiębiorstwie :

umoŜliwia zintegrowane planowanie, zarządzanie i sterowanie przepływem odpadów od

miejsc ich powstawania do miejsc składowania, recyklingu lub likwidacji,

posiada zdolności techniczne do przetwarzania surowców odpadowych na materiały

moŜliwe do wykorzystania w procesach produkcyjnych,

zapewnia gotowość i zdolność unieszkodliwiania, względnie likwidacji odpadów.

NajwaŜniejsze, pośrednie, korzyści płynące dla przedsiębiorstwa z logistyki recyrkulacji, to zmiana

i doskonalenie procesów oraz generowanie długofalowych korzyści, takich jak przewaga

konkurencyjna, umiejętność obsługi klienta w zakresie zwrotów i reklamacji. Podstawowe elementy

logistycznego podsystemu zagospodarowania odpadów w przedsiębiorstwie obrazuje rys. 70.

surowce

Zakłócenia w środowisku

emisja hałasu, ciepła, drgań .

energia

PRZEDSIĘBIORSTWO

jako zakład

produkcyjny

wyroby celowe

pozostałości

Surowce wtórne

Odpady

( w szerokim znaczeniu )

Przetwarzanie,

utylizacja odpadów do

wtórnego wykorzystania

w przedsiębiorstwie

stałe ciekłe gazowe

środki własne

lub firmy

specjalistyczne

Przetwarzanie,

utylizacja odpadów do

wtórnego wykorzystania

w innym przedsiębiorstwie

Surowiec dla innych

gałęzi gospodarki

Odpad nieuŜyteczny

(na składowisko)

Rys. 70. Schemat zaleŜności w systemie powtórnego zagospodarowania odpadów (wg E. Michlowicza [67])

Rosnące koszty zagospodarowania odpadów, sprawiają, Ŝe zmniejszenie strumienia odpadów dla

wielu firm staje się koniecznością ekonomiczną. W produkcji przemysłowej jedyną „opcją”, którą

naleŜy rozwijać, to działania na rzecz zmniejszania ilości odpadów . Tym działaniem mogą być

objęte zarówno zmiany surowcowe, jak i przeprojektowanie całego wyrobu [4].

118

19.4. Recykling jako podstawa logistyki recyrkulacji

Nie wszystkich odpadów moŜna uniknąć, tak jak nie wszystkie rodzaje produktów poddają się

wielokrotnemu uŜyciu. Odpady, których nie da się uniknąć ani uŜywać wielokrotnie, naleŜy poddać

segregacji, aby odzyskać te, które nadają się do ponownego przetworzenia, czyli recyklingu.

Recykling (ang. recycling ) – jedna z kompleksowych metod ochrony środowiska naturalnego,

polegająca na powtórnym przetwarzaniu substancji lub materiałów zawartych w odpadach,

w celu uzyskania produktów mających takie samo lub inne przeznaczenie [74].

Odpady przemysłowe są produktami ubocznymi działalności gospodarczej. Ich ilość oraz struktura

zaleŜy od stopnia rozwoju cywilizacji, struktury przemysłu, technologii i rozwoju gospodarki

odpadami jako surowcami wtórnymi. Do odpadów przemysłowych zalicza się m.in. [94].

odpady poprodukcyjne,

odpady powstające w gospodarce magazynowej,

odpady powstające w wyniku oczyszczania ścieków i emitowanych do atmosfery gazów,

odpady z przemysłu wydobywczego oraz ferm hodowlanych nie wykorzystywane rolniczo.

Z odpadów przemysłowych szczególnie niebezpieczne są te, związane ze sprzętem elektrycznym

i elektronicznym, bowiem często zawierają substancje niebezpieczne dla środowiska [4].

Przedmiotem recyklingu, poza odpadami, mogą być wszelkie wyroby wycofane z eksploatacji,

urządzenia, maszyny, środki transportu lub inne wybrakowane wyroby nienadające się do uŜytku.

Jeśli nie jest moŜliwe wykorzystanie odpadów jako surowca wtórnego, do wytwarzania wyrobu

analogicznego z pierwotnym, wówczas przeznacza się je do wytwarzania innych produktów.

Zadania recyklingu to przede wszystkim zmniejszenie ilości odpadów, zmniejszenie ich

szkodliwości dla środowiska oraz oszczędzanie zasobów naturalnych.

W Polsce powstaje rocznie 130 000 000 ton odpadów, ale obecnie tylko niewielki procent z nich

jest poddawany recyklingowi. Przyczyną tego jest słaba infrastruktura segregacji odpadów.

Wykorzystanie surowców odpadowych stale jednak wzrasta i jest spowodowane [48]:

wzrastającym zapotrzebowaniem na surowce oraz coraz większymi trudnościami w ich

pozyskiwaniu ze źródeł naturalnych,

znacznym zmniejszeniem zuŜycia energii przy procesach technologicznych, np. uzyskanie

stali ze złomu wymaga o 75% mniej energii niŜ z rudy Ŝelaza,

wprowadzenie ponownie do działalności gospodarczej surowców odpadowych wiąŜe się

z niskimi kosztami (gromadzenia, transportu, wstępnej przeróbki).

W procesach recyklingu przetwarza się metale, szkło, tworzywa sztuczne, chemikalia, wyroby

gumowe. W niektórych procesach powstają przetworzone odpady, które charakteryzują się nowymi

właściwościami. Te nowe związki mogą być wykorzystane do wytworzenia innych wyrobów [4].

119

19.5. Rodzaje recyklingu

Współczesne technologie umoŜliwiają przerób i wykorzystanie wszelkich odpadów przez ich

regenerację, odzyskiwanie poszczególnych składników czy wykorzystanie energii cieplnej

powstającej podczas spalania. Zgodnie z tymi kryteriami, recykling dzieli się na [4]:

materiałowy – polega na ponownym przetwarzaniu odpadów w produkt uŜytkowy,

surowcowy – przeprowadza się odzysk surowców uŜytych do produkcji danego produktu,

energetyczny – jako środek na odzysk energii.

Ze względu na dekompozycję obiektu wyróŜnia się recykling – rys. 71 [49]:

I stopnia – odzysk całych obiektów, np. butelki,

II stopnia – odzysk części i podzespołów, np. części samochodowe,

III stopnia – odzysk materiałów.

Projektowanie

Produkcja

UŜytkowanie

Zbiórka

selektywna

DemontaŜ

Przetwarzanie

Recykling

I stopnia

Recykling

II stopnia

Recykling

III stopnia

logistyka recyrkulacji

ODZYSK

Rys. 71. Zintegrowana gospodarka odpadami (wg Z. Korzenia [49])

Najbardziej rozwinięty i zróŜnicowany technologicznie jest recykling III stopnia – rys. 72.

Materiały

jednorodne

materiałowo

Przetworzenie

Materiałowy

Metale

Tworzywa

sztuczne

Proces chemiczny

Zgazowanie odpadów

Hydrokraking

Piroliza

Surowcowy

Metale

Gaz opałowy

Olej opałowy

Sole

Materiały

niejednorodne

materiałowo

Materiałowy

Mielenie

młyny młotkowe

strzępiarki

granulatory

Seperacja

magnetyczna

elektrostatyczna

grawitacyjna

Przetworzenie

Metale

Tworzywa

sztuczne

Spalanie

Odzysk energii

Energia

35MJ/kg

Recykling III stopnia

Rys. 72. Operacje technologiczne recyklingu III stopnia (wg Z. Korzenia [49])

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: