(1989) Jodkowski, Kontemplatywny vs. performancyjny model wiedzy a Feyerabendowska krytyka nauki (miejsce nauki w hierarchii wartości różnych tradycji i form życia).pdf

ST UD IA FI LOZ OF IC Z N E

N R 10 (287) , 1 9 8 9

KON T EMPL ATY WNY VS. PERF OR MA NCYJ NY M ODEL W IE D ZY

A FEY E RABENDOWS K A KRYTYKA NAUKI

( MI E JS C E NA UKI W H IERARCHII W ART O Ś C I

ROZN YC H TR AD YCJ I I F O RM Z YC IA)

W s w oich publ i k a c jach ze stad iu m a n a rchiz m u epistem o l o giczne go P aul K . Fe-

y e rabend zak wes t i o no w ał za r ów no mie j sce za jmo w an e przez naukę we wsp ó łc z e -

sn y m społ eczeństwie, ja k i wi e le w artośc i tradycyjn ie prz y pisyw anych nauce.

W a rtykul e staram si ę uz asa d nić w br ew F e y e rab end o w i , że nauka nie prz ypa dkow o

jest o cen i ana w y że j niż t a kie jej " al te r n a t y w y " j a k ma gia , mit , religia itp .

Od w o łuj ę s ię przy t ym do inn e go model u wie d z y (z apropono waneg o i na z w a ne go

przez G. Mun ev ara mo de lem p e rformancyjnym) ,

u zn ają c go z a t ra f niejs zy od te go ,

jaki przl ljął

milcząc o F e y e rab e n d .

Mod e l p e r f orma nc yj n y

is tot ę n a uki upatruje

t ym, że u mo ż l iw ia

o na gat u nko w i

lu d zkie m u

skutecz n e

dzi a łanie i prz e tr w anie

w z m i e n nych w ar u nkac h.

W rozwoj u po g ląd ó w Fe yerab e nd a wy r óż n i ć mo ż n a kil k a s t ad iów .

Pi er w sz y zn i ch zw ią zan y b ył z m eto dol o g ią Popp er a , od któ r ego Fe-

y er a be nd p rzej ą ł ta k ie has ł a ja k k r yt y c y zm , ma ksy ma Ln a test o wa l ność,

ute or e t y zo w a n i e obse rw ac Ji itd . Sz y b k o j e dna k zor i ento w a ł się, ż e p rak-

t ycz na re a l i zac ja t yc h h aseł j est nie mo ż liwa w r am ach Po pp e ro w s ki e go

m odel u t es t ow a nia , k ie d y empi r y czne m u sp ra wdzaniu (próbie fals yf i -

k acji) po d dawa na j est p oje d y ncza te or i a . W re z u ltac i e wyróżnić m o ż na

d r ugie s tad i um j eg o e wol uc j i f ilo z of i cz n e j - plura lizm metod o l o giczny.

Ta os ta t ni a k on ce p cja sp o tkała się jednak z ta ki m i trudności a mi , k tó-

rych s a m Feyera b e nd (ko r z y sta j ąc y g ł ó wnie z t z w. pragm a t y c zne j t e or ii

obse r w a cji) nie po t r a f i ł ro z w iązać. O drzuc i ł on więc metodol o gi ę no r-

m at y wn ą n a rzecz sce p t y cz n eg o re la t y wi z mu, k tór y widziany ocz y ma

z wo le n nika te j meto d o lo gii staje się "anar c h iz mem " . Faz ę tę zgo d n i e

z r eszt ą z terminologią F ey erabenda na z ywa się anarch i z m e m ep i ste m o -

lo g i c znym.

Z a narch i z m u epist e m olog i c z nego Fe y erabe n d wyprowadza p e w ne

po li t y c z n e k o n s ek w e nc j e dot yc zące n a u ki i rol i , ja k ą powinna ona s p e ł-

ni a ć w w o lnym spo łe cze ń s tw ie . S tano w is k o to nazwał o n demo k rat y cz-

n y m r e l aty w izm e m . V!y m aga o n o , aby - j e ś l i ch c e my u trz y man ia wol-

no ś c i i de m ok r a c j i - po zbaw ić Wiel k ą Na u kę moż l iwośc i wp ły wania na

o ś rodk i władzy i prz yz nać j e j jed y nie ró w ne s ta n owi s k o z innymi tr a -

dycj~m .i ob e jmującymi ~ajrozmaitsze religie, m i tolog i e, kult y itd . N . auka

w U J ę CI U F e yerabenda Jest zjawiskiem historycznym, jej m e todologIa -

równ ie ż . Jest ona tylko jednym z wielu spo s obów możliw e go wid z enia

świ ata. S posób ten został w społeczeństwach typu zachodn ie go z i nsty-

tu c jo n a l izow an y w przekonaniu, ż e posiada on sp e cj a lną me tod ę umoż-

l iwia j ącą doc i er a nie do Prawdy. N au ka w tych spo łe cz eńs tw ach dominuje

n a d c ałoks ztałt e m życia społeczn eg o. Badania na u kow e i s po so b y myśle-

nia są pop ie rane przez Państwo, czego nie można powi ed z ie ć o innych

s pos o b ac h m y ślenia w rodzaju chi ński ej med y cyn y l u dow e j c zy uzdra-

wianiu wiar ą. Nie ma tu nawet cie ni a równośc i : " Pa ństw o i i deologia,

pa ńs two i k o ś ciół, państwo i mit są s t ara n nie od s ie b i e o d d ziel on e. A l · .. ]

pa ń st w o i na u ka ściśle ze sobą współpracują " 1.

Zdaniem Feyerbenda nadszedł czas, aby na w zór i s tniejąc e go rozdz i ału

k ościo ł a od państwa przeprowadzić również rozdział nauki od pa ń stwa.

W ł aśn i e ten rodzaj społeczeństwa, ustrój w n im panując y, który uwa-

żałby nauk ę za tylko jedną tradycję pośród wie lu, dając jednocześnie

w s z y st ki m tradycjom równy dostęp do centrów w ł adzy i edukacyjn y ch

u ł at w ie ń Feyerabend nazywa demokratycznym relat yw izmem 2.

Naturalnie , nie miejsce tu na dokładne prz e dstawia ni e drogi, na

której Fe y erabend doszedł do takich wn i osków 3. Schemat kry tyki uprzy-

wilejo w anej pozycji zajmowanej przez naukę we współcz es nych społe-

czeń s twach typu zachodniego Jest następujący: Feyerabend podważa

fundamentalne jego zdaniem założenie, iż nauka dysponuje metodą gwa-

rant u jącą doc i eranie bądź zbliżanie się do prawdy , i że jed n ocześn i e

metody, jakimi dysponują alternatywne wobec nauki tradycje, gwarancj i

takiej nie mają. Gwarancją taką w jego opinii nie dysponuje żadna

tradycja. Nieprzypadkowo główny traktat Feyerabenda nosi tyt u ł Prz e -

c i wko metodzie.

W społeczeństwach demokratyczno-relatywistycznych rozmaite tra-

<lycje będą oceniane przez rady obywatelskie według standardów tych

tradycji, d o których należą ich członkowie. "Obywatel będzie używał

standardó w trady c ji , do której należy; standardów Hopi, jeśli należy

<lo plem i enia Hopi; standardów fundamental i stycznego protestantyzmu,

jeśli j e st f u ndam e ntal i stą; dawnych standardów żydow s kich, jeśli należy

do grup y próbującej odrodzić dawne tradycje żydowskie" 4. Spory mię-

dz y trad yc jami będ ą rozstrzygane przez demokratycznie ustanowione

rad y ob yw atel s kie , w któr y ch przewa g ę mają laic y , a nie e k sperci czy

uczeni . Ta k i uk ł ad polit y czny umożliwia ć ma utrz y manie na uk i oraz każ-

< lej innej inst y t u cji ro s zcz ą cej sobie preten s je o specjaln e wp ły wy i przy-

w i lej e na wła śc iw y m dla niej m i ejs c u. A m i ejsc e to każda tradycja ma

t a ki e s amo - ponie w aż żadna tradycja nie j e s t " pra wd zi w a ", to wszyst-

1 P. K . F e y er a b e nd , Mit "n au ki" i j eg o r oLa w s p o Łecze ń stwie, (w: ] K . J odko w-

s ki (red.) , C z y s pr ze c zn ość mo ż e być racjon a Lna? , " R e ali zm. R a cjonalność . Rel aty-

wizm" t. 4 , Wy d . U MC S , Lubli n 19 8 6 , s. 292 ; te n że, Against M e t h o d, N e w Left

Boo ks, L on d o n 19 75, s. 3 01 .

2 An a lizę demo k r a t y c z n eg o relat ywizm u w pi sm a c h Feyera b e n da p atr z w Aga -

i n st ..., roz d z i a ł 18; Sci e nc e i n a Fr ee So ciet y, Ne w L e ft B ook s , L ondon 1978 , s. 27 - 3 1

() r az C zęść 2 t e j ksi ążk i; D em o c racy ,

E Lit is m , an d S c i e ntif ic

Method , " l nq u i r y "

198 0 , v o l . 23, s . 3 - 1 8.

a R ob i ę to w przyg oto w a nej monografii pt. An a rc h izm

episte molog iczny

P a ul a

K . F eyeraben d a.

4 Feyerabend, Democracy . . . , s. 11 .

1 01

k i e on e i s towar zy s z on e z nim i i n ~ t y t ~ cj e . mus z ~ b~ć . traktowa ? e ja k o

r ówne . W d e m o kr at y cz n y m r e lat ywI z m Ie me będz I e SIę Ig no ro w ac n a uki .

Un i emo ż liwi si ę j e j t y lko l e gal n e dominow a nie n ad s poł e czeństw e m .

T raci o n a w t y m u j ę c i u na c z el ne m ie js c e w h ie rarchii war to ś c i r oz m ai-

t y c h trad yc j i i f or m ż y c i a .

K o n s e k we n c j e p o li t y czne , jak i e Fe y e ra b e n d w y p r o wa d z i ł ze sw oj e g o

a n a rchi z mu e p iste m olo g i cz n e go, nie s p o t kał y s i ę z a k ceptacj ą filozo f ów

i po l it o lo g ów . Na we t ci, kt ó r z y u zna ją w a r to ś ć ep i ste mologiczn y ch a na liz

Fe y erabenda , od rzu c aj ą pr op o n o w an y p r ze ze ń demo k ratyczn y anarch i zm

jak o n i emo żl iwy do . zr ea l i zo wani a lu b nie po żą dan y z e wz g l ę du na s po-

łe c zne sk u tki, do k tór y ch moż e doprowadzić próba jego realizacji . W pre -

ze nto w a n ym a r tykule ch cę z ary sować inną możl i wo ś ć od r zucenia kon-

c epcji poli ty c z n e j Fe y e r a b e nd a - kw e stionując trafność zakładan e go

pr ze z e ń m ode l u w i e d zy .

J e s t to m od e l t ra dycy j ny, we dług którego istotn y m z adani e m na u k i

je s t odzwierci e d l anie faktów w ję zyk u bądź s zerzej : w ś w i adomości

(a na w et w p odś wi ado mo ś ci , j eś l i chcem y uwzgl ę dnić też zwolenn ik ów

is t ni e ni a w i edzy n ie z w erbal i z ow anej). J eg o zwolenni k ami s ą nie t y lko

p r z eds t aw iciel e ni e modn y ch j u ż dz i siaj k onc e pcji b i ernego um ys łu w

t ra k c i e p o z n an ia . N aw et fil o zofow ie kw e stionujący trwałość faktów,

kt ó rz y s ądz ą , że ze zmian ą teorii z m ieniaj ą si ę i fakty j a k o e l e menty

ut eore t y z owa n e, ut r zy muj ą w w i ę kszości pogląd, że zadaniem nauki jest

gr omadz e n ie wie d z y - t y le że w i edza ta p o k ażdej gł ę bo k iej rewolucji

naukowej mo ż e b y ć g r o madzo n a od p odstaw. We współczesnej m e todologii

i s t nieją anali zy rozma i t y ch cz y n ności wyk on y wan y ch w trakcie procesu

nau k o w ego, d o c eni a si ę na przykład rolę umiej ę tno ś ci naukowych,

( L . Fl eck , M . P o la n yi) j e dnak cz y nności te ostateczni e mają prowadzić

do kon t e mpla c j i świ ata. Z re g uły nie stawia się przed nauką innych

c e l ów jak ty l k o utw orz e nie prawdziwego (bądź s k romni e j : podobn e go

d o praw d y) obr azu świata . Ocz y wiście, nikt nie k westionował tego , że

nauka prz y n o si pra k t y czne k or zyś ci . T wi erdzono jednak, ż e dziej e się

t a k d l a te g o , że na uk a da j e praw dzi w y bądź zbliżon y do prawdy obraz

r ze c z ywist o ś c i .

W trady c yj n e j m et o do lo gi i zw r a cano u w ag ę na to , że fa k t y gro m a -

dz one p r ze z n a u k ę m u s zą b y ć w ja ki mś s e nsie ważn e , ż e ni e zbi e ra się

fa k tów "jak p o pa dnie ". Ważność t ę r elat y wizowano najcz ęś ci e j do sa-

m ej n a uki. Z an i e db y w ano j ed n ak to , ż e wa ż no ść ta za k łada także cele,

po trz e b y ży cio w e i t d . p o d mio tu pozna ją ce g o , a nie t y l ko ro l ę s a me j

te o rii . Nau k a c e l e t e i po tr ze b y mu si sp e łn i a ć . A s p e k t t en n i e mal be z

wy j ą t k u znika ł w trad y c y j nej m e todologi i i z te g o wł a śn i e pow od u ut rz y -

m y w an y w n ie j m o de l nazwa ł e m k on te mplat y wn y m .

M ode l p e r f orm acy jn y, za p ropo n o wa n y ki l k a l a t t e mu prz ez G onz alo

Mune v ar a 5, pr op o n u j e inne n iż trad y c y jne r ozum ienie s ło w a " wi e dzie ć "

5 G . Mu neva r , Rad ic al Kn o wl ed g e : A Ph i los o p h i c al I nqu i r y i n t o t he N at ur e

an . d Li mi t s of S cie n ce, A v e bury Publi s hing C o mpany , E n g l an d , and H acket t P u-

blI shing Co m pan y, fb . m . w.] 19 8 1 ; t e n ż e , To w ard a So c ial C on ce ption of S ci e ntifi c

Ratw na l it y, " Tr a n s a ction s o f t h e N e b r a s k a Acad e m y of S c i en ce s" 1 982 , v o l . 10 ,

l. 9 1 - 95 .

10 2

l u b "z nać " . Z n a m swoJ pokój nie tylko wt e dy , ki e d y znam w szy stkie

o n im fa k t y - j e st to i niemo ż li w e, i ni e rozsądn e - al e wt e d y, k i e d y

wie m , j ak s i ę w nim poru s za ć r ea l i z u jąc swoj e ce le 6 . Zadan i e m nauki

nie j e s t t y l k o c z y sta k ontemplacj a ś wia ta . J e j z ad anie m j es t p rzed e

ws z ys tkim p omo c w rad z en iu so bie w ś w i e c i e . Nau k a m us i b y ć e fe k -

tyw~a , sk u t eczna . J e j is t ot ą j est s k u t e cz no ś ć d z i ał a n i a na n ie j op ar t e go

(pe r f o r m ance ). I d ot y cz y to ra c z e j ga tun ku lu dzkieg o n iż po sz c zeg ólnych

jed no s t ek . Jeś li k orz y s taj ą c z na u ki g a t unek c z ł o wieka m o że prz y stoso-

w yw ać się do zm i e nn y ch o k o l I c z n o ś ci w gi ę t ki i i n n o w a cyj n y s posób,

t o n a u k a wł a śc iw i e s p e łma s w oją fu n k cj ę . Wiedz a n au k owa j es t kluczo-

wym sk ła d n ikie m w d y na m ic zn y m od dzia ł y w an i u g atu n ku homo s api e ns

ze śr odowiski e m , w k tó ry m o n ż y j e 7 .

Używ a j ą c dwu term i n ó w t e c hn i czn ych, z logi k i i z t e orii e w olucji ,

m o żna po wied z i eć , ż e o w artoś c i na u ki nie dec y duj e warto ś ć lo gic zna

( t ru t h va l ue) je j t e orii , lecz w arto ś ć przeż y cia (survival valu e ) ty ch teo -

ri i . Z t eg o p u nktu w idzen i a fakt istnienia niewspółmierny c h t e orii prze -

s taj e b yć czy m ś szokującym. Skoro nie dążenie do prawd y, lecz d ą żenie

do p r ze t rwan i a dec y d u je o w artośc i propozycji t e ore t y c z nych , t o c i ąg t y ch

teor i i n ie m u s i wcale być powiązan y jakimiko l wiek relacjami s e m a n-

tycz n y mi .

K onkre tn a teoria naukowa je st lepsza od s w ej r y wal ki, n ie j eś li j e st

p r a w dz i w s za, l ecz j e śli - p o p I e rw sze - dzięki niej lep i ej r adz i my sobie

z n o w y m i ś r odo w i s kami cz y li je ś li roz s zerzamy dostępn y nam obszar

\ Ws z e c h świa ta ; i po trze c ie - je ś li lepiej radzim y sob i e ze zmien ia ją-

c y m i s ię środo w iskami , jeśl i je s t eś my bardziej elast y czni 8 .

Mo de l per f ormanc y jn y wyróżnia trz y mechanizm y k ształtowania się

na u k i : g e nerow anie a l ternatyw , popieranie i ch oraz selekcja lepsz y c h

w a r i ant ów . W gruncie rzecz y mechanizm y te były dość obszernie ana -

l i zo wa n e p rz e z Fe y era b enda. I ta k m e chanizm g e nerowan i a alternatyw

to rea li z owan i e Fe y erabendowskIej zasad y prolif e racji, ro z powszechniani a

najró ż norodn ie jsz y ch t e orii bez wzgl ę du na to , jak wy gl ąd ają ich szanse

w s ta r ci u z inn y mi t eo riami (w ie lo ść i r óż noro d no ś ć alternat y w poz w ala

na uce s ię r ozwija ć ) . Mechanizm popierania a lternat y w, to spełnian i e Fe-

y er abe n dow s k ie j zasad y w ytr wał ośc i (t e nac i ty pr i nc i pl e ) 9. Według tego

ost at n ieg o , z ap ropono w an e p o r az pi e rw szy t e ori e s ą z reg u ł y słab o

o p r ac o wane i w y magaj ą pewn eg o cz asu ochro n n e go 10 . Gd y b y od raz u

6 P o r . t en ż e , Radi c aL . , s . 48 .

7 Por . t a m ż e , s . 5 2; ten ż e , D i e W i s s ensc ha ft

i n F e y e r ab e nd s f r ei e r Ge s e l scha f t ,

[ w: ] H . P. Du er r ( Hg . ) , V e r s uc h ungen.

Am ii t z e

z u r Philo s op hi e

Pau l Fe y er ab e nd s ,

L B an d , S u h r k a m p V e rl ag , F ra nk fu rt am M ain 19 8 0 , s. 1 3 0 .

8 Por. tenże , Th e Co nn ec t i on b etw e en E v olu t i o n an d th e Na t me o f S c ien t i fi c

Kn o w l e dge , I [ W : ] G . P . S cott and H . W . Wahn e r ( e d s. ) , R a d ia ti on a nd Ce t lula r

R espon s e : R e p or t of th e S ec o n d J ohn La wrenc e Int e r discip l i na ry S y m p o s ium o n

t he Phy sical an d B iom e di cal S ci e n c es, l awa S tat e U n iv e rsi t y P [ ' ess, 1 98 2, s . 2 18 ;

t e nże , Ra d ic a L, s. 5 4 ; t e n ż e, T o w a r ds a Futu re Episte mo l o g y

o f S c i e nc e, " E x p l o -

r a tio ns i n K n ow l e d g e " 19 8 4 , vo l . 1 , s . 1 1 .

g Por . P . K . F eye ra ben d , J a k być d ob ry m e mp i ry st q? , Wars z awa 1 9 7 9 , s. 20 7 -

20 9.

1 0 Fe y eraben d z a p o ż yc z y ł to prze k onanie od Laka t o s a (por . L L a kat os , F alsi-

fica t i on

an d th e M e th o d ol o g y

of Sci e n t i f i c

Re se arch P r o g r amm e s, [w : ] L La katos

zastosować do n i ch Popp e ro w s k ą z asad ę kr y t y c y zmu, rzad ko k tór a prz e-

trwałaby w starciu z dawniejsz y mi teoriami. Ucz o ny po z a pro p o n o wa n iu

n o we j t e orii p o w inien ją dale] uszczegóław i ać n i e zwracając uwagi na

c h wi l o we niez g odności z fa k t a mi . Podobn i e należy p o pierać wytrwale

d a w ne , j uż odrzucone teorie, bo - ja k po ka zuj e histor i a - zawsze mogą

o n e try umfalni e po wrócić na t e ren nau k i 11. Je d nak nie wszystkie te or ie

są os tatecznie równie sk u t e czną po d por ą działani a , trzeba zastosować

m ec hanizm selekcji . Nie jest on uszczegółowiony raz na z awsz e - j es t

z m ie nn y , zależny od e p oki. N i e ma ponadhis t orycznych sta n dardów m e-

to do logicznych 1 2 .

Prz eci wko t a k r oz umianemu performa n cyjnemu mo d el o wi nauki moż-

n a wy sunąć dwa p r z eciwne zar z uty - że jest on zbyt luźny or a z że

j e st zb y t restryk t ywny.

We dług S te ph en a E. Toulmi n a 13 Babil o ń czycy mogli dokonywać

p r z e w id y wań a str o n om iczn y ch cz y sto ar y tmet y cznie, zn a j dując regu l ar -

n o ś ci " n a p o wierzc h ni " zjawisk, b e z odwoływani a się do j aki c hś uk ry-

tych mec ha ni zm ów cz y zasa d funk c j o now an ia Ws z e c hświ ata . Zna jąc

ta k i e reg ular n o ści r a dzili sobie z Ws ze c hświ atem l e p i e j n i ż inn i . Cz y ich

wied z ę mo ż na na zwać wie dzą w sensi e per f o rm ancyjnym? Na p ie r w sz y

r z u t o k a w y d aje się, ż e t a k . A j edn a k r ozstrzygnię c ie t a k ie z i n t u ic y jn e-

g o pu n kt u wi dz e n i a budz i po waż n e o pory - Ba b ilończ y c y przecież nie

roz umieli ob se r w o w anych i p r zewi d yw a nyc h zja wi s k .

J ed n ak mod e l performa ncY Jn y zgodn y j e st tu z int u i cją. Chodzi w

nim nie o jakiek ol w i e k r ad zenie s o bie w świe ci e, l ec z chara kte r y zują c e

si ę pe w n y m i c ec hami . Musi o n o b yć e l ast y czne, uwzg l ę dn i aj ą c e zmian y

ś ro d owis k a, następ u ją ce w k r ot k im c z as i e, d o ty cz ące racze j c a ł e g o g a-

t u n k u, a ni e t y lk o p oszczegó l n y ch je d n os tek cz y od i zolo w an y ch i nie l i c z-

nych g r u p , oraz s k ute c zne przez długi okres. Babi l oń s k a na uka pr z y -

naj mn i ej ni ektó r yc h z tych cech nie s p eł n i a ł a . Prób y Bab i lo ń cz y ków

p r z eniesieni a me tod y wynajdywa n i a reg ula r ności poz a as tronom ię, w i n -

ne śr o d ow iska - na p r z ykł a d na wy b u ch y w oj e n c z y e pid e m ii - b y ł y

be zskutecz n e . Odno sil i s ukcesy ty l k o w d o ś ć j e dnorod ny m i wie lc e k o n -

se rwat y w n ym środow is ku - w s f erze r uc h ó w ciał n ie b ie skich.

Z drugie j strony jeś l i m o de l pe r f o rma n cy j ny wiąże na uk o w o ść ze

sku tecz nością działania, to mo ż na ws k azać szereg h ip otez ni e mają c yc h

pra k tycz n y ch z as tosowań , prz y najmni e j w p ierwsz y m o k r esie swe go

i stni e ni a . D ot y czy to na przy kł ad matematyki c z y teorii ew o lucji . Tr a -

d y cy jne po jmowanie nauki , w y wodzące s ię jeszcze od Ary s t o telesa, wią-

ż e u p r awianie nauki ni e z jej uż y tecznością (choć tego ni e wyklucza),

lecz z ci e k awością, z dą ż en i em do p ra w d y . Zarówn o i ndywidualni uczeni,

jak i społeczności uczon y ch maJą pref e rować te t eorie, które w naj w y ż -

a nd A . Mu s grav e ( eds . ) , Cr i t i ci s m and th e G r o w th o f Know~ e dg e, Cambrid g e Uni-

ve rsity P ress , Cambridge 1 970 , s . 157 ; ten że , Th e Metho d o~ogy of Scientijic R e -

s e a rc h P rogra mmes . Philo s oph ica~ Pape r s, e di te d by J . W o rra l l a nd G . Cur r ie,

Ca mbr i dge U n i ve r sity Pre ss, Cam b r idg e-New

1978 , s . 7 0 -7 1 ) .

p o r. też Fe y er ab en d , J a k b yć . .. , s . 2 22 .

1 1 P or . I . Lakatos, T he Methodo~ o gy ..., s. 1 13.

12 por . M u ne va r , Rad ic al .. ., s. 54 - 5 5.

1 3 P o r . S. E. T o ul min , Fo r e sight and Under s tanding , Ha r pe r an d Row , N e w

Yor k 1961 , s . 2 8 - 2 9. P or t eż M u nevar , Ra dical . . . , s . 6 3 - 66 .

Y or k-M e lb o urn e

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: