II. Biofizyczne efekty oddziaływania energii fizykalnej.
Biofizyczne efekty działania różnych rodzajów promieniowania. Od strony fizycznej światło jest falą elektromagnetyczną o określonej długości fali, która przewodzi energie i wywołuje określone reakcje w tkankach. Właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne zależą od długości fali światła. Promieniowanie krótkofalowe wykazuje większe działanie biologiczne i chemiczne, natomiast długofalowe charakteryzuje się silniejszym działaniem cieplnym.
Promieniowanie ultrafioletowe (UV) nie jest niewidzialne dla człowieka i nie wywierają działania cieplnego na tkanki. Jest to promieniowanie elektromagnetyczne, od 200 – 380 nm charakteryzuje się właściwościami biologicznymi, fotochemicznymi i bakteriobójczymi, które zależą od długości fali. Stąd promieniowanie podzielone jest na zakres C od 200 – 280 nm, zakres B od 280 – 315 nm i zakres A od 315 – 380 nm. Skóra ludzka pochłania to światło we wszystkich jej obszarach, ale głównie do głębokości 2 mm. Wywołuje ono w niej pigmentację (brunatne zabarwienie), wytworzenie związków przeciwkrzywicznych (witamina D3), działanie bakteriobójcze, powoduje powstanie rumienia fotochemicznego (zaczerwienienie w wyniku rozszerzenia naczyń krwionośnych), wzmacniania własne mechanizmy obronne organizmu i zwiększa wydolność ogólną.
Promieniowanie podczerwone (IR) obejmuje zakres promieniowania od 780 nm do 15.000 nm. stosuje się jako zabieg cieplny w celu rozgrzania tkanek, bowiem cechą tego promieniowania są właściwości cieplne. Źródłem fali jest ciało nagrzane (najczęściej żarówka o mocy min. 375 Watt), która emituje promieniowanie podczerwone krótkofalowe IR-A ( 780nm – 1500 nm), wnikające do tkanek podskórnych na głębokość do 30 mm. Oprócz tego występuje również promieniowanie średniofalowe IR-B (od 1500nm do 4000 nm) i długofalowe IR-C (4000 – 15000 nm), które wnikają do naskórka i skóry .
Biostymulacja laserowa jest całkowicie bezinwazyjną metodą terapii, która prowadzi do zmian metabolizmu określonych struktur tkankowych. Zabieg laseroterapii polega na dostarczeniu określonej ilości energii do konkretnej struktury.
Biofizyczne efekty działania energii ultradźwiękowej są wynikiem działania mechanicznego, termicznym i fizykochemicznym. Mechaniczne – nazywane jest mikromasażem, bowiem w wyniku działania fal podłużnych dochodzi w poszczególnych komórkach do wahań ciśnień. Na komórki i tkanki działają siły rozciągające i ściskające, zgodnie z kierunkiem rozchodzenia się fali. Wyniku działania sił rozciągających i ściskających w polu ultradźwiękowym, elementy komórkowe są wprowadzone w ruch drgający. Drgania są przenoszone na kolejne warstwy, które zostają wprowadzone w ruch drgający o określonej częstotliwości. Ten wewnętrzny mikromasaż tkanek odgrywa zasadniczą rolę w terapeutycznym oddziaływaniu ultradźwięków., a następnie zmiany w aktywności komórki.
2. Termiczne - powstaje wyniku zamiany energii mechanicznej w energię cieplną, w wyniku czego dochodzi do podniesienia lokalnej temperatury tkanki. Wzrost energii cieplnej pobudza naczyniowe procesy termoregulacyjne. Fizjologiczną odpowiedzią na podwyższenie temperatury są zmiany w przepływie krwi. Dochodzi do zwiększenia aktywności enzymatycznej, poprawy metabolizmu oraz przyspieszenia procesów regeneracyjnych w skórze.
3. Fizykochemiczne –wskutek nadźwiękawiania wzrasta szybkość reakcji chemicznych. Nadźwiękawianie ma wpływ na koloidy tkankowe, a mianowicie przyspiesza rozpad białek, ich przechodzenie ze stanu żelu w zol. Powoduje zwiększenie przewodności elektrycznej tkanek. Wzrasta zdolność przewodzenia roztworów elektrolitycznych, wyzwalają się procesy utleniania lub redukcji, następuje przesuniecie pH w kierunku zasadowym, wywołują działanie katalityczne w niektórych reakcjach chemicznych i przyspieszają dyfuzje jonów przez błony.
Biofizyczne efekty działania prądu stałego oraz prądów zmiennych różnej częstotliwości.
Podstawą fizjologicznego działania prądu są procesy fizykochemiczne, które zachodzą w tkankach ludzkich. Do zjawisk tych można zaliczyć: zjawiska elektrochemiczne (przepływ prądu przez organizm człowieka, konkretnie przez elektrolity tkankowe powoduje zjawiska elektrochemiczne oparte na prawach elektrolizy tj. procesu rozpadu elektrolitu na jony), zjawiska elektrokinetyczne (do zjawisk tych zalicza się elektroosmoze i elektroforezę), zjawiska elektrotermiczne (polegają na powstawaniu w tkankach ciepła czasie przepływu prądu, wyniku tarcia zachodzącego między poruszającymi się w polu elektrycznym jonami a środowiskiem, działanie na nerwy i mięśnie szkieletowe (prąd przepływając przez tkankę nerwową i mięśniową powoduje zmianę ich pobudliwości, działanie na naczynia krwionośne ( polega na rozszerzeniu naczyń krwionośnych, które wyraża się zaczerwienieniem skóry pod elektrodami oraz słabiej wyrażonym zaczerwienieniem ich okolicy).
III. Właściwości fizyczne energii.
Właściwości fizyczne energii to cechy i reakcje jakim ulega energia. Energią stosowana w fizykoterapii jest prąd (stały i prądy impulsowe), fala elektromagnetyczna (światło, ciepło), fala mechaniczna (ultradźwięki). Wykonując zabiegi na ciele człowieka za pomocą czynników fizycznych należy pamiętać, że ulegają one tym samym zjawiskom, jakim ulegają normalnie w przyrodzie. Fale elektromagnetyczne i mechaniczne ulegają: załamaniu (refrakcji), odbiciu (refleksji), uginaniu (dyfrakcji), pochłanianiu (absorpcji), interferencji, polaryzacji oraz fale te posiadają właściwości przenikania (penetracji).
Załamanie fali to zjawisko zmiany kierunku rozchodzenia się fali na granicy dwóch ośrodków, w których dana fala rozchodzi się z odmiennymi prędkościami, kierunki rozchodzenia się fali załamanej i padającej zawarte są w jednej płaszczyźnie.
Odbicie fali to zjawisko zmiany kierunku rozchodzenia się fali na granicy dwóch ośrodków. Ugięcie fali to zjawisko zmiany kierunku rozchodzenia się fali na krawędziach przeszkód oraz w ich pobliżu. Zjawisko zachodzi dla wszystkich wielkości przeszkód, ale wyraźnie jest obserwowane dla przeszkód o rozmiarach porównywalnych z długością fali.
Absorpcja fali to zjawisko pochłaniania energii fali przez substancję, która zależy od częstotliwości fali zdolności pochłaniania ośrodka.
Interferencja fali to zjawisko powstawania nowego, przestrzennego rozkładu amplitudy fali (wzmocnienia i wygaszenia) w wyniku nakładania się dwóch lub więcej fal. W skutek interferencji dwóch takich samych fal poruszających się w przeciwnych kierunkach powstaje fala stojąca.
Polaryzacja fali to zjawisko polegające na uporządkowaniu kierunków drgań fali, które może być częściowe (polaryzacja częściowa) lub całkowite (polaryzacja całkowita).
Przenikanie fali to zjawisko polegające na przechodzeniu fali przez różne struktury, a jest uzależnione od długości fali i właściwości ośrodka, przez który przechodzi.
Właściwości fizyczne ciepła to: przewodzenie( kondukcja), przenoszenie (konwekcja), promieniowanie (radiacja), pochłanianie (absorpcja) i jego wymiana.
Przewodzenie to zjawisko fizyczne polegające na bezpośrednim przekazywaniu energii kinetycznej przez cząsteczki mające większą energię cieplną do cząsteczek o mniejszej energii. Przewodzenie może odbywać się w sposób bezpośredni lub pośredni.
Przenoszenie to zjawisko charakterystyczne dla gazów i cieczy, a polega on na ruchu części środowiska gazowego lub ciekłego o różnych temperaturach, powstałym w wyniku zmniejszenia gęstości części środowiska o wyższej temperaturze, które jako lżejsze unosi się ku górze. Pamiętać należy, że ruch części środowiska przyspiesza tylko wymianę ciepła, która w tym przypadku odbywa się w istocie również drogą przewodzenia.
Promieniowanie to zjawisko polegające na wymianie energii w postaci fal elektromagnetycznych pomiędzy oddalonymi od siebie obiektami o różnych temperaturach. Zgodnie z prawem Stefana-Boltzmanna każde ciało, które posiada temperaturę powyżej zera bezwzględnego, czyli odbywa się w nim jakikolwiek ruch cząsteczek i atomów, jest źródłem promieniowania elektromagnetycznego. Ilość emitowanego promieniowania jest wprost proporcjonalna do czwartej potęgi jego temperatury w skali Kelvina. Natomiast długość fali elektromagnetycznej zależy zgodnie z prawem Viena od temperatury ogrzanego ciała. Im wyższa jest temperatura ogrzanej materii, tym krótszą emituje falę.
Wymiana ciepła to zjawisko fizyczne polegające na przenoszeniu energii cieplnej z jednego ciała do drugiego lub z jednej części tego ciała do innej. Ilość przeniesionej energii nazywa się ilością ciepła i wyraża w dżulach lub kaloriach. Wymiana ciepła powstaje w wyniku dążności do osiągnięcia średniej wartości energii kinetycznej bezładnego ruchu cząstek. Wyrównanie może zachodzić drogą przewodzenia, przenoszenia oraz promieniowanie.
IV. Wpływ energii fizykalnej na organizm.
Wpływ energii fizykalnej na organizm opiera się na reakcjach tkanek na bodźce pod postacią odczyny. Bodziec musi być tak dobrany, by spowodował określoną reakcję o pożądanym działaniu tzn. nie może być zbyt słaby ani zbyt mocny.
Seryjne stosowanie tych samych bodźców fizykoterapeutycznych usprawnia działanie mechanizmów wyrównawczych homeostazy. Pojedynczy zabieg wywołuje natychmiastową reakcję w postaci krótkotrwałej zmiany czynności komórek, tkanek lub narządów, która może przebiegać z przejściową zmianą homeostazy. Seria zabiegów powoduje odległą reakcję w postaci adaptacji czynnościowej np.:normalizacja zaburzonych funkcji, poprawa i usprawnienie funkcji układów regulacyjnych ustroju , nastawienie mechanizmów utrzymujących homeostazę na właściwym poziomie.
Jakość reakcji na bodziec (odczyn) zależy: od rodzaju tkanki, od rodzaju bodźca (jakości), siły (ilości, natężenia), sposobu jego działania (szybkie lub powolne narastanie siły bodźca), czasu działania, okolicy ciała, wielkości powierzchni ciała, częstotliwości działania bodźców (przerw między kolejnymi bodźcami) od innych bodźców działających w tym samym czasie. Są to czynniki, które mogą ulegać zmianie.
Oprócz nich na reakcję organizmu na bodźce wpływają takie niezależne czynniki, jak: wiek, płeć, stan zdrowia, fizjologiczny stan (wysiłek, u kobiet miesiączka, ciąża), nawet rytmy biologiczne.
Reakcje na bodźce mogą być: szybkie lub powolne, silne bądź słabe, natychmiastowe bądź z opóźnieniem, mogą występować w miejscu zadziałania bodźca lub również w innych obszarach ciała lub narządach. Również reakcje miejscowe tkanek powierzchownych mogą wywoływać zmiany w tkankach głębiej położonych.
Na reakcję wpływ wywiera pobudliwość organizmu lub pobudliwość jego poszczególnych tkanek czy narządów.
Miarą pobudliwości tkanek jest najmniejsza siłą bodźca zdolna do wywołania dostrzegalnej czy wyczuwalnej reakcji, czyli tzw. siła progowa bodźca, wywołująca progową reakcję.
Każdą tkankę cechuje pewien określony stopień wytrzymałości, czyli tolerancji, w stosunku do siły i czasu oddziaływania bodźca. Z chwilą gdy maksymalny bodziec przekracza maksymalną tolerancję tkanki na bodziec, następuje jej uszkodzenie. Zatem reakcja na bodziec może mieć charakter odwracalny lub nieodwracalny. Przy doborze siły bodźca obowiązuje zasada „Bodziec powinien być tak silny, jak to jest konieczne, a jednocześnie tak słaby, jak to tylko jest możliwe".
Wystąpienie jakiejś reakcji na bodziec zależy nie tylko od jego siły, lecz również od tego, przez jak długi czas ten bodziec działa. Każdy bodziec, by wywołać jakąś reakcję, musi działać na tkankę przez wystarczająco długi czas. Istotne jest ile razy powtarza się działanie jakiegoś bodźca w czasie zabiegu oraz ile zabiegów i w jakim czasie należy wykonać (raz czy kilka razy dziennie, co drugi, trzeci dzień, raz w tygodniu), oraz jak długa jest przerwa między poszczególnymi zabiegami. Należy również pamiętać, że im większa jest powierzchnia, na którą działa bodziec, tym silniejsza jest reakcja.
Reakcja zależy również od okolicy ciała (w liczbie receptorów, ukrwieniu, unerwieniu itd. Bardzo dużo jest czynników warunkujących odpowiednie dobranie parametrów.
Na ogół dawkę określa się empirycznie lub na podstawie wielki reakcji czuciowej lub ruchowej.
Dlatego ogromną rolę odgrywa obserwacja i rejestracja zmian zachodzących w trakcie zabiegów.
Złożoną reakcję na bodziec fizyczny jest odczyn, który może mieć charakter miejscowy lub ogólny. Odczyny mogą mieć charakter prawidłowy zgodny z oczekiwanymi reakcjami fizjologicznymi lub nieprawidłowy.
Rozróżnia się odczyny powstałe po zadziałaniu czynnika fizykalnego:
progowy – najmniejszy dostrzegalny lub wyczuwalny po zastosowaniu małej dawki,
miejscowy – jest odpowiedzią w ustroju w miejscu zadziałania bodźca,
ogólny – cały organizm odpowiada na bodziec, np.: podniesienie temperatury ciała,
normalny – taki jaki da się przewidzieć przed zadziałaniem odpowiednim czynnikiem,
paradoksalny – odmienny od zamierzonego, np.: wyniki zadziałania czynnika cieplnego zamiast rozszerzenia naczyń następuje ich skurcz,
odwracalny – po ustąpieniu w określonym czasie czynnika, funkcje organizmu wracają do poprzedniego stanu,
nieodwracalne – powstają w wyniku uszkodzenia tkanek,
skórno-trzewny – związany jest z łukami odruchowymi, a polega na tym, że działając na pewne obszary skóry można uzyskać reakcje w narządach wewnętrznych.
V. Zastosowanie różnych rodzajów energii fizykalnej w kosmetyce
Zasady obowiązujące podczas wykonywania zabiegów zastosowaniem promieniowania ultrafioletowego.
1. Przed rozpoczęciem zabiegu u pacjent należy wykonać test biologiczny.
2.Na podstawie testu i wskazań ustala się warunki ekspozycji.
3.Przed rozpoczęciem zabiegu pacjent musi być poinformowanym, jak wygląda zabieg, jak się ma zachowywać i jakie mogą zachodzić reakcje
4.Jeżeli jest to naświetlanie ogólne pacjent musi być rozebrany do stroju kąpielowego i musi mieć zakryte oczy specjalnymi okularami.
5.Jeżeli jest to naświetlanie miejscowe to odkryte jest tylko miejsce zabiegowe, a pozostała część ciała musi być zakryta łącznie z głową, również musi mieć zakryte oczy specjalnymi okularami.
6.Zawsze do naświetlań lampa musi być ustawiona prostopadle do powierzchni naświetlanej. Jeżeli naświetlany jest przód pacjenta to ustawiona jest na wysokości wyrostka mieczykowatego mostka, a gdy tył to na wysokości pierwszego kręgu lędźwiowego.
7.Jeżeli jest to zabieg częściowy to odkryte jest tylko miejsce zabiegowe, a reszta musi być przykryta prześcieradłem, a oczy zabezpieczone okularami.
8.Czas naświetlania i odległość lampy jest uzależniony od stopnia odczynu jaki ma wystąpić.
9.Po 1-3 min po włączeniu lampy temperatura podnosi się do ok. 350°C i wtedy jest największa wydajność promieniowania. Dopiero wtedy można wykonać naświetlanie.
10.Zawsze rozpoczyna się od wartości mniejszych dawki i stopniowo przechodzi się do dawki pożądanej..
11.W czasie naświetlania pacjent nie może się ruszać bowiem zostaną w tedy zmienione warunki ekspozycji, a jeżeli zabieg ma wykonywane dziecko to musi być pod kontrola osoby dorosłej
12.Pacjent ma zawsze wykonywany zabieg tą samą lampą, która miał wykonywaną próbę, bowiem każda lampa może mieć inną moc emisyjną. Palniki generujące promieniowanie UV z czasem pracy ulegają wyżarzeniu i tracą swoją moc, tak jak lampy w solarium.
13.Najczęściej stosuje się od 15 do 20 naświetlań w serii, co dziennie lub co drugi dzień przy zastosowanie dawki progowej i E I stopnia. Jeżeli stosuje się dawkę E II stopnia ilość zabiegów jest w zasadzie taka sama ale stosuje się je z zachowaniem przerw od 3 do 5 dni.
14. Należy pamiętać o dobrej wentylacji (jonizacja powietrza powoduje powstanie szkodliwego ozonu i tlenków azotu).
Zasady obowiązujące podczas wykonywania zabiegów zastosowaniem promieniowania podczerwonego.
1. Przed rozpoczęciem zabiegu u pacjent należy sprawdzić czucie.
2.Pacjent musi być poinformowanym, jak wygląda zabieg, jak się ma zachowywać i jakie mogą zachodzić reakcje w czasie naświetlania.
3.Jeżeli jest to naświetlanie ogólne pacjent musi być rozebrany do stroju kąpielowego i musi mieć zakryte oczy specjalnymi okularami.
...
michooo