(1983) Jodkowski, Pojęcie paradygmatu a wspólnotowy charakter nauki w ujęciu Thomasa S. Kuhna.pdf

ANNALES

U N I VERSIT AT I S

M A RIAE CURI E -SK ŁOD OW S KA

LU E L IN - P OLONIA

VOL . VI I I . 4

SEC T IO I

1 98 3

M ięd zy uc , el n i an y

In sty tut Fi lo ·, of i l i So c j olo gi i

U M CS

Poj ę cie p a r adygm atu a w sp ó lnotowy c h a r a k t e r na u ki w ujęc i ~

Thomasa S . Ku h na

P ierwsze wyd a n ie s ły nn e j k si ążki T . S . Kuh n a I wy w o ła ł o w i e lki e

por u s ze n i e wśród fil o zo fó w , h i s t or y ków n a uki , a takż e wśr ó d sam y ch

u cz o n y ch . Przycz y ną teg o b ył o zar ó w n o now a tor ski e u j ę ci e r o zwo j u n a u-

b , 2 ja k też w i e l e kontr o w e r syj n y ch t e z . " P a r a d yg m a t" st ał s ię po ję c iem

I ' o p u l a rn y m, cho ć ni e z a w s z e p0 ; Jra w n i e u ży w a n y m . 3

P o g lą d y Ku h n a

b y ł y 3ze roko o maw ia n e 4 i m o cn o atak o wa n e . s

W d ru g im wy da n iu swej

1 The S tr uct u r e o f Sc ie n t if ic R e v olu t ion s , Chi c ago 19 62.

2 O s t a tni o p oglą d t e n k we s ti o n u j e s ię w s kazując m i pierw s ze ń s t w o L . F l ec k a ,

a d któ r e g o Ku hn z ac ze rpn ą ć m ia ł wi e l e idei . Por. W . B a l d a m u s : Ludwi g Flec k

a nd th e D e ve l o pm e n t of S cie nce, ( w : 1 P. R . G l e i c h m a n n , J. G o u d s b l u m ,

H . K o r t e ( ed s . ): H u man

F igur a ti o n .

E ssa y s f or I F e s tsch r ift

fu r N o rber t

E lias,

Am s t er d am 1977 , s. 1 3 5 - 156 .

8 Poj ę cia "paradygm a t u " ni e z g odni e z Kuhn owskim pier w o wzo re m , ch oć od-

wołując s ię d o n i e g o , uż y wa ją np. R . B a t t i s t a : T h e H ol i s t ic P a radig m an l

General Syste m The o ry , "G enerai Sys t ems " 1 977 , vol . 21 , s. 67-7 1 ; M . M a r u y a -

m a : P aradigms an d Co m m u n i c ati o n, " T e ch n o l o gic al F or e ca s t ing an d S o c i a l Ch a nge "

1974 , v o l . 6 , s. 3 - 32 ; M . N o w a k o w s k a : Mik ro paradygmat y, symulacje, pro -

gno zy . Da l sz e ro z w i n ię c i e t e o rii e p id e mi c zneg o r o zp r zest r zeni an i a s i ę wytw o r ów

"l , a u k o t J ) y ch, " Z ag a d n ie n ia Nau k o z na w s t wa " 1 9 73, t . 9 , s. 2 9 -- 4 2, szc zególn i e s. 3 2

o . ·az N o we idee w n auk ach

społeczny ch, Wro cl a w-W a r s z awa -Kr a k 6w- Gdańsk

198 \ \ s. 5 .

4 W ażn ie j s ze rece n z j e : M. B . H a II w " A me r i c an Hi 5 t o ri c a l Rev i ew" 1 9 62 · -

1963 , vo l . 6 8 , s. 7 00- 701; D . J . d e S o II a P r i c e w " Am e r i c a n Sci en t is t " 1963 ,

vol . 51 , s . 2 9 4 A; D. H a w k i n s w " Ameri c a n J o urn al o f Ph ys i c s " 19 63 , vo l . 31,

s. 55 4 - 5 5 5; M . H e s s e w " I s is" 19 63, v o l . 5 4 , s . 286-287 ; G . A r d l e y w " Phi-

loso p h ical S tudies " 1 9 64 , vol . 13, s . 183- 19 2; D . B o h m w " Ph i lo soph ic a l Qu a r -

t e rl y" 1 96 4 , vol . 1 4 , s . 377 -3 7 9 ; B . S . J or g e n s e n w " Cen t a ur u s " 19 64 , vo l . 1 0 ,

s . 48 · - 50 ; D . S h a p e r e w " P h i l oso p hic al Review " 1 96 4 , v o l . 7 3, s. 38 3-3 94 ;

H. V . S t o p e s - R o e w " Th e B r i ti s h Journa l f o r the P h il o s o p hy of Sc i en c e "

książ k i o re wo l ucj ach n a u kowych (1970 r.) Kuh n w prowadził n iew i e l e

popr a w e k . Do d a ł do niego jednak kilkudziesięc i o2 t ro n icowy Po s t sc7'ipt -

1969, w któr y m ustosunkow a ł s i ę do wy p owiedz i wi e lu k ryty kó w i p rz e d -

s ~ a wił mo dy fikacj ę ni ek t ó r y ch, głoszon y ch prz e z s iebi e wcz e śni e j, tez .

M odyf ikac j ę t ę k on ty nuował t akż e w kilku dalsz y ch artykuł a ch. 6

1 9 6 4 - 1965 , v o l . 1 5 , s . 158 - 1 6 1 ; J . A g a s s i w "Jo urnal o f th e Ei s t o ry o i Phi lo -

so p hy" 1 966, v ol . 4, s . 351 - 354 ; E . M c M u 11i n w "New S cho l as tici s m " 1966 ,

vo l . 40 , s. 5 02-50 5 ( je s t t o f r a g m ent w ięk szego a rt y kułu p r z e g l ąd o weg o ) ; K . H li b -

n e r w " Phil os ophi s che R u nd sc hau " 1968 , B d. 1 5 , s . 185- 1 95; L . N o wa k w " St u -

di a ch Filozo fi c zny ch" 1970, n r 4-5 , s . 296 - 30 1 . Por . rów nież S . A m s t e r d a m -

s k i , H ist o ria

r ewoLucji naukow y ch,

War s zaw a 1968 , s . 1 89 - 206 .

6 Po r . C . R . K o I ' d i g: The J u s tij i cat i o n oj Scienti j ic Ch an g e , D o rdr e c h t

1 9 7 1; L S c h e f f l e r: Sc ie : ' tce and Subjecti v it y , I nd~dnapol i s 1967; D. S h a p e I' e:

Me ani n g a nd Sci en tijic Ch an o e , [w : ] R . C o l o d n y (ed . ) : Min d and C o s mo s , Pitt s -

burgh 1966, s . 41 - 8 5; J. W. N . Wat k i n s, Again s t 'Norm a L Sc i ence ', [ w : ] L L a -

k a t o s and A. M u s g r a v e (eds . ) : C riticis m a nd th e G row th oj K n ow L e d g e ,

Ca mbri dge 1970 , s . 2 5 - 37; S. T o u l m i n : D oe s the D is t inction betwe e n Norm a L

a n d R ev oLut i on ary S c i enc e Ho L d Wate r ?, [ w : ] ibid . , s . 39 -47; L . P . W i 11i a m s :

N or maL Scie n c e, S c i en tijic R ev oLutions and th e H is to ry oj S c ie nce , [ w: ] i b id . ,

s. 4 8- 50 ; K. R . P o p p e r : N o rm aL S cie n ce and lt s D angers, [ w : ] i b i d . , s. 51-5 8 ;

M. M a s t e I ' m a n : T he N a t u r e oj a Paradigm, [ w : ] ibid . , s. 5 9- 90 ; L L a k a t o s:

F ' a i sij i cation a n d t he 1\1 e th odo Logy o j S cien t ijic R esea r c h Pro grammes , [ w : ] i bi d . ,

s. 9 1 -1 97 ; P. K . F e y e l ' a b e n d : Co ns o L at i o ns jor the S peciaL i s t , [ w : ] i b id.,

s. 197-230 ; R . L . P u I' t iII : K uh n on S c i entijic R evoLut i on s , " Ph i lo so phy o f

Sc i en c e " 1 967 , vo l . 34 , s . 5 3- 58 ; J . O . W i s d o m: T he Nature of , N o rma L Sc i ence',

[w : ] P. A . S c h i l p p ( ed .): The PhiLosophy of KarL P opper, L a S a l l e 19 7 4 ,

s . 820 - 2842.

6 Por . P o st script - 1969, [w : ] K u h n : The Stru ctu r e . . ., 2n d ed. , Chic a g o 1970 ,

s . 17 4-210; RejLection s on m y C rit i c s , [w : ] L a k a t o s , M u s g I ' a v e (eds . ) : C ri -

tici sm . . ., s. 231-27 8 ; Second Th ought s on Pa r adigm, [w : ] F . S u p p e (ed . ): T h e

S tr uc t ure o f Scientific Theor i e s , Ur b ana - C hi c a go-L o n don 1974, 5. 459 - 482 ; Objec - -

t ivity, VaLue Judg e m e n t, a nd Theory Choi c e , [w : ] K u h n : T he E s s ent i aL Tensi o n ,

Chi c ago a nd L o ndon 1977 , s . 32 0 -339 . O ce n ę t y ch zmian p or . w n as tępują c ych

ar t y k u ł a ch: D . S h a p e I ' e : Th e Parad i g m C onc e p t, " Science" 197 1 , v o l . 172, s. 70 6 -

7 09 ; A . M u s g r a v e : Kuhn's Second Thought s, " T h e Briti s h J o u r n a l f o r t hc

Phi l o so p h y of Sc i enc e " 1971 , v o l . 22, s . 287 - 297 ; 1 . S c h e f f l e r : Vis i on a n d Ee -

v oL ution, "Phi l osophy of Scienc e" 1972 , v ol . 39 , s. 3 6 6 - 3 7 4; F. S u p p e : The Se :i rch

j or PhiL o s op hic Under s tandi ng oj Scientijic Theori es, [w: ] S u p p e (e d ).: ' I he

S tT uct u re . .., s. 1 3 5 -15 1 ; id . : ExempLar s , Theories and Disc i pLinary Mat r ixes, [w:]

i b i d . : s . 483- 499 ; id.: P o s t WorLd-War II D eveL o pments in American PhH o sophy

oj S cie n ce, "R u ch Filozoficzny" 1975, t . 33, s. 146-147; T. K i s i e l: New P h i Lo -

s ophi es o f S cie nce i n USA, "Z e it s chrift fUr allgemeine Wiss en s c haftstheorie " 1 9 7 4 ,

Bd. 5 , s . 1 5 6- 1 6 0 . P or . t eż r e c e nzję drugiego w y d a ni a The Structure. . . napi S 9 . f i . j

p rz e z M. B e r t I ' a n a w " T eore ma " 19 7 1 , vol . 3 , s. 1 3 8-140 . W p o l s ki ej li t er a -

br z e p or . S . A m s t e r d a m s k i : Mi ę dzy

doświadczen i em

a m et afizy k ą ,

W a r -

sza w a 19 7 3 , s . 162 - 1 8 2 .

n auki a jiLoz o j i a n auki, [ w :] Ku hn . S tru k t ur a

WIELOZ N ACZNOŚC POJĘCI A PA RADY GMATU

W " S T RUKTURZ E REW O LU C J I N AU K OWYCH"

( Cha r a k te ry stycz n ą cechą dział a lno ś c i naukowej w o kre sie n au ki

nor i l l a ln ej (ni e - rewo1 u cyjn e j) j e st to, że upraw i ają ją wspólnoty naukowe

przyjmujące wspólny paradygmat . 1 1

( Pa r a d ygma t " jest t e rmin e~ pochodzenia grecki eg o ( parad e i g ma)

i ozn ac za p rzykład , wzór , rozumian y jako pierwotny mod e l r z ecz y zmy -

s ło wych , m o de l w f or mie sch e matycz n e j , ma j ąc y war t ość dydakt y czną

d o st a rczając wyraźn eg o i b e zpośrednie g o ogl ą du szcz e gólni e zło - ż onych

obi e któ w bada ń. Do filozofii nauki (szeroko rozumianej) " parady g ma t"

z o s t a ł w prowadzon y prz e z Ge o rga Christopha Lichte n berga (1742-1799),

pr o fe s o r a nauk p rzyr o d n ic z yc h w G e tyn d ze w drugiej połowie XV I II

w ie k u . Był t o okr e s, k ie d y p o ł - oż ono p od sta w y nowoczesne j ana l izy gra-

m atycznej i termi n t en zn a l a zł r ów n o l egłe użyc i e w lingwistyce . Lich-

t e n berg z a p ar ady g maty uwa ża ł p e wn e fundam e ntalne wzorc e wyjaśnia-

nia w n aukach fi z ykal n ych, na k t ór y ch nadb u dowane są sieci w y ja ś nień .

U ważał, że w fi z y c e w yjaśniamy z ag adkowe zjawisk a p rz e z wiązani e

i c h z p e wn ą standardową f or mą pro c es u (paradyg m at e m) , którą go t owi

j e steśm y p r zyjąć j a k o sa mo- wyjaśniającą . Id ea t a k ieg o rodz a ju wy j a -

ś nie ń w n a u ka c h prz y rodniczych z ost a ła usuni ęta w cień od ży w ają c n a

nowo w końcu XIX wi ek u (np . w po g l ą d a ch Ern esta Mach a ). N as tę pn ie

p o d j ął ją Wittge n ste in ,8 a p óź n iej je g o u czeń , W. H . WatsO ' I1. 9 Po drugie j

wojn ie ś wiat o wej t e rmin te n w y st ę po w a ł w prac a ch Han s Oll a - oraz Toul-

-- - - -

min a . lo

f fi rytyc y K uhna z g o d ni e pod k r e ś l ali, że wi e loz n a c zni e uż ywa ł on

p o ję c ia " p ara d yg m at". Z d ani e m Shapere ' a , poj ę ci e t o zost a ło rozd ęte do

t eg o sto pnia , że s t a ło s i ę m ęt n e, ni e j e d no znaczne, zbyt ogó l ne , taje mn i-

c z e i m y ląc e . l1 M . M as t e rm a n wy r óż n iła w pierw s z y m wyda n iu jego pod -

s t a wowej ksią ż ki d w adzi eś ci a j e d e n o dmi e nny~h s e ns ó w t eg o te rmi n u 1 2

7 Po ni ż s zą kró t k ą , h i s t o ri ę p O J ę cIa " pa ra d y g ma t" op ar łem n a pr acy S. T o u l·

m i n a : R u m an Understanding, v o l . I , P r inceton 1972, s. 1 06 - 107 . K once p c j ę pa -

ra d ygma tu omów i łem w artyk u le-h a śl e P a Ta dy gm a t,

( w: ] E ncy kl o p ed i a , F il o z o fi a

a Ż ycie , t. 5, F i l ozofia a Na uk a (w dru k u ) .

8 L . W i tt g e nstein mówi o p a radygm a t a ch w p r aw i e w s zy s tk i ch swo ic h p óź -

niejsz yc h p racach. Co do dan y ch b i blio g ra f icznych p a r. m ój art y k u ł, M i lc z ąc e fu n k -

c jonowan i e p ar a dygmatu, "S tu dia Fi 1 0 zoficzne" 1 9 8 1, n r 1, s. 55.

9 W . H. W a t s o n : On Und e r s ta n ding P h ysics, Ca m b ri dg e 19 3 8.

1 0 Np . S . T o u l m i n: Fore s ight and Under s tanding , L o n d o n 1961 .

11 D. S h a p e r e: T he Structure

R e v o lu t ion s , " Phi los ophical R e -

view " 1964 , vo l . 73 , s . 39 3 .

12 M a s t e r m a n : Th e N a t u re ...• s. 61 - 65.

o j S cien t ij ic

i twierdził a, ż e możn a b y ich w yró ż ni ć j eszcze wi ę c ej . 13 Kuhn zgodził s i ę

z ty m i pr zy zn a ł d o niewie l kiej k o nt r oli n a d t y m dowem . 14 N a j o Jó ln iej

G rz e z Kuh n ow s ki p aradyg ma t m o żn a ro z umi eć trad yc j ę badawczą, lini ę

myś l en i a, k t ó r a n i esi e gru p i e uczon yc h Eze r eg w E k a z ówe k , w j 3 . ki spo -

s ó b ma j ą p o d c h o dzić do z ja wi Ek , j a k je ' anal i z ow ać, j a ki eg o rodzaju efe k-

t ó w o czek iwa ć , jakie t y p y e ksp e r y m e n t ów w y ko ny wać i j a k ieg o zb i oru

m e t od uż y w ać . P a radygm a t dos t arcza sposobu widz e n i a pro b l e mó w i s u -

ge ruje , j a ki e rodzaj e techniki są wł aś ciw e or a z j a ki e ro dzaj e r ozwią zań

~ ą akcep t owalne J

Na jp e łnie js zy dot y ch c za s z e s t aw różn y c h z na cz e ń t e rminu " p a ra-

dygmat" z p o dsta wow e j książki Kuhn3 . pod a ł a M asce r man . Wy r óż nion e

prz e z siebi e znac z e n i a pod zie liła na trz y g ru py. i e rw s z a gr upa o b ejm u-

j e tz w . mu : a . c 4z . g . rną 1 m etaf iz czn e , lu b m et a a r a d yg mat y - treść i ch

ma c h a r ak t e r poz a naukow y , m etaf iz y czn y. Do d r u g i e j g rupy znacz eń

należą t e, któr e wydo być m oż n a m e todami s ocjologiczn y mi , gd yż j e j

zd an i e m są to g ru py n awyk ó w n a ukow y ch po s i a dan y ch prz e z c z łon kó w

d ane j wsp ó l n o t y n a u k o we j . 16 Do t r z e ci e j w y różnion e j prz 9 z Masterman

g rup y n a l eżą ws zy s tkie t e z n a c zen ia t e rminu " pa r ad y gm a t" , któr e ujmu-

j ą pa r adyg m a t ja k o coś, c o mo że d op r ow a d z ić do faktyczn e go ' ro z wią-

za nia ł a m i g ł ó w k y Ma E t e r ma n naz wa ł a j e paradygmatmi konstruktyw-

n y mi. 1B

Re zu lta t a n a li z M as t e rman n i ~ @ s . tnajlepszy. Łatwo za u wa ż yć, że

p o s zc ze g ó lne g ru py zn a cz e niow e zosta ł y w y od rę bnion e w oparciu o od -

mi e n ne z asa d y pod zi ału. W w y niku t eg o pew n e znacz e nia nal eż ące np . do

pa r a d yg m ató w s ocjol o gicznych mają j e dnocz e śnie charakt er paradygma-

t u metafi zyc zn eg o albo też n a l e żące do paradygmatów konstrukt y wnych

po s iadaj ą tr eść kwali f i k ującą j e do parad y gmatów socjol og iczn y ch i t d .

Zbyt du ża j e st też liczba wyr ó żnionych prz e z Masterman znaczeń , nie-

któ re z n ic h w y rażnie mówią o czymś bardzo zbliżonym. u Zasłu g ą M a -

s te rman j e st t o , że podj ę ła wy s iłek przedstawienia klasyfik a cji (a wła-

ś ciw ie t y p olo g ii) najw aż ni e j s z e o o · ~ cia ..".. . 'ednę j znaj g ło ś niejszych

książek z filo ~ ofi i nau 1 .

18 Por . t eż S h a p e r e: T h e Struc t ure . .., s. 384 - 3 85 .

14 K U h n : R ef l ec tions .. . , s . 2 72 .

1 5 Por . F. R . J e v o n s: S ci e nc e Ob s e rv e d , L o nd o n 1973 , s. 61 - - 6' 3.

u Por. M a s t e r m a n : Th e Na tur e . .. , s . 66 .

1 7 P or . i bid .: s. 67 .

18 Ib id.: s . 65 .

19 Z t e j w a d y Mas t e rm a n z da j e so bi e s prawę: ,Jas n e j est , ż e nie w s z ys tkie

t e z n acze n ia , p a rady g m a tu' są niezg o dn e z inn y m i ; niektó r e z n ic h mo gą b y ć n a -

w e t do pr e cy zowa n iem inn ych" (T h e Natur e . .. • s. 65).

zachow a ni e s i ę da n e j w s p ó l n o t y n a u k o w e j w y od rę bnion e j j u ż p o pr ze d-

nio m etod a m i s o c jo lo g i cz n y mi . J e st t o , w t e rmino lo g ii K uhn a, s oc j ol o-

giczne zn acze ni e t e r minu " p ara d yg m at" a l b o , in n y m i s łow y , t z w . m aci e rz

dysc y plin y n a u k o w e j ( d i s ciplin a ry m a t r i x) . J e s t t o z b i ó r p rz e k on ań , war -

t o ści i t e c hnik p o dz i e l a n y ch p r ze z czł onków d a n e j ws p ó ln ot ~ Na l e ży

z au waży ć , ż e K u hn ni e w y j aśn i ł , j a k b e z ws t ę pn eg o o kre ś l e ni a n a u k o -

wości od dz i e l i ć p r z e k o n a n i a , w a r t o ś c i i techni k i n a u k o we od n i e n a u k o-

wych , k t ór e r ów ni e ż mo g ą b yć p od z i e l a n e prz ez d a ną g r u p ę wy odrę b-

nioną m e t o da m i s o c j olo g iczn y mi.

Ku h n w y mi e ni ł c zte r y t y p ow e s kład niki m a ci e rz y d ys c y pl i n y n a uk o -

we j : s y mbolic zn e ge n e raliz a c j e, pr z e k on a ni a m eta f izyczn e , w a rto ś ci t eo-

r ety cz n e i mod e l ow e ro z wi ąza ni a .

Sy mbol ic zne g e n e r a l iz a cj e t o p r awa n a u ko w e w y ra ż o ne n ajcz ęś c i e j

w fo r mi e m at e m atycz n e j , np . F = m a . Są o n e c za s ami w y ra ż a n e s ł owa -

m i (np . " p i e r w ias tk i łą c z ą s i ę w sta ł y ch p ropo r c jach wa g o w y c h ", " a k cja

r ó wn a się r e ak cj i " ) , a l e s ą zawsze łatw e do pr ze d st a w i e n i a w log ic z n ej,

f orm a ln e j po s t a c i . Umo ż li wi a ją uc zon y m st o ww an i e n arzę d zi lo g ik i i m a -

t e m a ty ki. Fun kc jonu ją on e cz ęś ciowo j ak o p rawa , a cz ęś ciow o j a k o d e -

fi n i cj e sym b o li w ni c h w y s tę p u j ą c y ch (cho ć o d tej o s t a t ni e j f un k cji by -

w a j ą w y ją tki, n a p r z y k ł a d pr a wo J o ul e ' a - L e n za) . S i ł a s y m b o li cz n y c h

ge n e ra l i z a c ji l eży w d u ż y m s to pniu w ich tau tol o g i c z n o śc i . Pr z y ję c i e

n o w e g o p rawa z mi e ni a zn a cz en ie t e rmin ów ( a t ym sa m y m p owodu j e

o drzuc e n i e s ta r y ch g e n e r a li za c j i, k tó r e p r z y n ow y m r ozu mi e n i u s t aj ą

si ę fał s zyw e bąd ź b e z s e n s own e), c o m o że t ł u m a c zy ć siln e o p or y p r ze d

ich pr zyj ę ci e m . I t a k n a p r zy kł a d E i nst e in n i e t y lk{ ) w y ka z a ł w z g l ę dnoś ć

j e dnocz e s no ś c i , a l e i z mi en i ł sa m o je j r o z umi e n i e , c o p o c i ą g a, ż e j e g o

o ponen t o m ni e mo ż n a zar Z U Cl C po pro s tu , ż e s i ę m y lili . 2 1 Sy mb olic z n e

w y raż e n ia , j ak w s p o mnian e w y źe j dru g ie pr a wo Ne w to n a , s ą j e d n a k

ra cz e j s k r ó te m p r a w a, ni ż s a m y m pr a w e m . Każ d y fi z y k a l n y pro b l e m ,

do kt ó r eg o si ę to prawo s t osuj e, wy ma ga za p is an i a g o w o d m i enn~j

! O K u h n : Po s t sc r ip t .. ., s . 1 7 5 .

l i Inn y prz y kład h i s t o ryczny t e go t y p u , zw i ą z a n y z w p r o w a d ze n i e m p r a w a

O hma, z na l e źć m o ź n a w ar t y k u le T . M . B r o w n a : T h e E l e ct ri c C u rren t in E a rl y

N in e t eenth - C e ntu r y E lec t r i c i t y, " H i s t o r i c a l St ud ie s in th e P h y s i c a l S ci e n ce s " 1969 ,

vo l . 1 , s . 61 - 10 3; o raz M . L . S c h a g r i n a : R e sis t anc e to O h m ' s La w, " Am e r i c a n

J o u rn al o f Phy s ic s " 1963 , vo l . 3 1, s. 53 6 - 5 4 7 ( c y t . w g K u h n : S e c on d . .. , s . 46 9 ) .

Ta wieloz n a cz no ść p o ds t a wow eg o p o jęc i a w kon c 2 p c j i K uhna b y ła

żr ódłe m p e wn y ch ni e po r o z u m i e ń u je g o c z yt eln i k ów . O b e c n ie wy r óżn i a

się dw a podstawow e zn ac z e nia te rminu " par a d y g m a t" .

( P i e r w szy r o d zaj p a r a d yg m a t u to t e n , k t ó r y o trz y m uje si ę ba d a j ąc

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: