drgania_budownictwo.pdf

(573 KB) Pobierz
Problem hałasu w środowisku pracy i życia człowieka
Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania
profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne
w budownictwie
Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w
Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb
państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w
środowisku pracy
Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy
oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich
występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna
merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości
dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania
działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania
stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.
Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą źródeł drgań
mechanicznych jest budownictwo. Praktycznie na każdym stanowisku pracy
związanym bezpośrednio z wykonawstwem szeroko rozumianych prac budowlanych
pracownik narażony jest na szkodliwe oddziaływanie drgań miejscowych i ogólnych.
Badania przeprowadzone przez CIOP-PIB na 29 typowych stanowiskach pracy w
budownictwie mieszkaniowym i budownictwie dróg wykazały, że na 12 stanowiskach
pracy przekroczone są wartości NDN drgań co stanowi bardzo duży bo 40% odsetek
zbadanych stanowisk. Drgania ogólne występują na stanowiskach kierowców
maszyn roboczych, pojazdów i środków transportu takich jak: koparki, ładowarki,
rozściełacze asfaltu, równiarki, suwnice i dźwigi. Drgania miejscowe występują
1
249348514.010.png 249348514.011.png 249348514.012.png 249348514.013.png
podczas obsługi narzędzi ręcznych takich jak: wiertarki, szlifierki, aparaty tynkarskie i
zagęszczarki gruntu.
Dzięki wprowadzaniu nowoczesnych maszyn i urządzeń niektóre typowe źródła
drgań zostały w znacznym stopniu zredukowane, nadal jednak narażenie na drgania
mechaniczne jest powszechne i jest przyczyną poważnych kłopotów zdrowotnych
wśród pracowników tego sektora. Istotny problemem stanowią również źródła drgań
mechanicznych, które nie mogą być wyeliminowane, gdyż stanowią ważny element
procesu technologicznego. Przedstawione w dalszej części poradnika informacje
dotyczące drgań (obejmujące zarówno oddziaływanie drgań mechanicznych na
organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka zawodowego) mogą
zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania mechaniczne na każdym
stanowisku pracy sektora budowlanego.
Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka
Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku
pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny
(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).
Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach
2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).
Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne są szóstym pod względem liczby
zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006 roku
na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich latach
liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.
2
249348514.001.png 249348514.002.png
Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według
sekcji gospodarki narodowej.
Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w
poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych
danych statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami
mechanicznymi pracowało w sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (6461
zagrożonych), budownictwa (3769) i górnictwa (3333).
Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka
Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i
przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji
do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania
drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od
miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.
Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania
mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania
epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u
pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd
zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w
tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią
zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się
zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki
jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci
zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu
wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą
3
249348514.003.png 249348514.004.png
wystąpić też inne postacie mieszane.
Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to
głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości
w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest
kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i
innych czynności życiowych.
Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne
narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi wibracyjnych stosowanych
powszechnie podczas prac budowlanych.
Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym
dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie
kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.
Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek
działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych
narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się
zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego
rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,
drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w
organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności
mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia
w układzie krwionośnym. Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm
są narażeni przede wszystkim operatorzy maszyn budowlanych i drogowych. W tych
przypadkach drgania przenoszone są do organizmu z siedzisk pojazdów przez
miednicę, plecy i boki. Należy jednak pamiętać, że zawodowa ekspozycja na drgania
ogólne często dotyczy też pracowników obsługujących w pozycji stojącej maszyny i
urządzenia stacjonarne eksploatowane w różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas
drgania przenikają do organizmu pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża,
na którym usytuowane jest stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są
podobne jak drgań transmitowanych z siedzisk. Przykładowe wartości przyspieszenia
drgań ogólnych dla wybranych maszyn stosowanych w budownictwie przedstawione
zostały w Tabeli 1.
Tabela 1. Przykładowe wartości przyspieszenia drgań ogólnych
Maszyna/urządzenie
Przyspieszenie drgań [m/s2]
Koparko – ładowarka
0,25 – 1,6
Walec
0,25 – 1,8
Buldożer
0,6 – 1,5
Wywrotka
0,25 – 1,7
Koparka (kołowa)
0,35 – 1,2
Traktor rolniczy
0,35 – 1,4
Omówione oddziaływania drgań na organizm człowieka znalazły swoje
odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób zawodowych. Zgodnie z
rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób
4
249348514.005.png
zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania
podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów
właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół wibracyjny
uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono trzy postacie
tej choroby:
naczyniowo-nerwową,
kostno-stawową,
mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.
Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym
Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w
Łodzi. Na Rys. 3 pokazano liczbę przypadków chorób zawodowych stwierdzonych w
Polsce w 2006 r.
Rys. 3. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.
Prezentowane dane ograniczono do chorób o największej zapadalności (13 z 27
jednostek chorobowych). Dane dla zespołu wibracyjnego zaznaczono kolorem
różowym. Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r. stwierdzono 80
przypadków zespołu wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi zachorowalności
równemu 0,8. Liczba przypadków zespołu wibracyjnego stwierdzanych w kolejnych
5
249348514.006.png 249348514.007.png 249348514.008.png 249348514.009.png
Zgłoś jeśli naruszono regulamin