drgania_budownictwo.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w budownictwie

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy

oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich

występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna

merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości

dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania

działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania

stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą źródeł drgań

mechanicznych jest budownictwo. Praktycznie na każdym stanowisku pracy

związanym bezpośrednio z wykonawstwem szeroko rozumianych prac budowlanych

pracownik narażony jest na szkodliwe oddziaływanie drgań miejscowych i ogólnych.

Badania przeprowadzone przez CIOP-PIB na 29 typowych stanowiskach pracy w

budownictwie mieszkaniowym i budownictwie dróg wykazały, że na 12 stanowiskach

pracy przekroczone są wartości NDN drgań co stanowi bardzo duży bo 40% odsetek

zbadanych stanowisk. Drgania ogólne występują na stanowiskach kierowców

maszyn roboczych, pojazdów i środków transportu takich jak: koparki, ładowarki,

rozściełacze asfaltu, równiarki, suwnice i dźwigi. Drgania miejscowe występują

podczas obsługi narzędzi ręcznych takich jak: wiertarki, szlifierki, aparaty tynkarskie i

zagęszczarki gruntu.

Dzięki wprowadzaniu nowoczesnych maszyn i urządzeń niektóre typowe źródła

drgań zostały w znacznym stopniu zredukowane, nadal jednak narażenie na drgania

mechaniczne jest powszechne i jest przyczyną poważnych kłopotów zdrowotnych

wśród pracowników tego sektora. Istotny problemem stanowią również źródła drgań

mechanicznych, które nie mogą być wyeliminowane, gdyż stanowią ważny element

procesu technologicznego. Przedstawione w dalszej części poradnika informacje

dotyczące drgań (obejmujące zarówno oddziaływanie drgań mechanicznych na

organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka zawodowego) mogą

zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania mechaniczne na każdym

stanowisku pracy sektora budowlanego.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku

pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne są szóstym pod względem liczby

zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006 roku

na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich latach

liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

sekcji gospodarki narodowej.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych

danych statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami

mechanicznymi pracowało w sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (6461

zagrożonych), budownictwa (3769) i górnictwa (3333).

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i

przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji

do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania

drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od

miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania

mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania

epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u

pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w

tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią

zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki

jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu

wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą

wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to

głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości

w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest

kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i

innych czynności życiowych.

Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi wibracyjnych stosowanych

powszechnie podczas prac budowlanych.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym

dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie

kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek

działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych

narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się

zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego

rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,

drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w

organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności

mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia

w układzie krwionośnym. Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm

są narażeni przede wszystkim operatorzy maszyn budowlanych i drogowych. W tych

przypadkach drgania przenoszone są do organizmu z siedzisk pojazdów przez

miednicę, plecy i boki. Należy jednak pamiętać, że zawodowa ekspozycja na drgania

ogólne często dotyczy też pracowników obsługujących w pozycji stojącej maszyny i

urządzenia stacjonarne eksploatowane w różnych pomieszczeniach pracy. Wówczas

drgania przenikają do organizmu pracownika przez jego stopy z drgającego podłoża,

na którym usytuowane jest stanowisko pracy, a skutki działania tych drgań są

podobne jak drgań transmitowanych z siedzisk. Przykładowe wartości przyspieszenia

drgań ogólnych dla wybranych maszyn stosowanych w budownictwie przedstawione

zostały w Tabeli 1.

Tabela 1. Przykładowe wartości przyspieszenia drgań ogólnych

Maszyna/urządzenie

Przyspieszenie drgań [m/s2]

Koparko – ładowarka

0,25 – 1,6

Walec

0,25 – 1,8

Buldożer

0,6 – 1,5

Wywrotka

0,25 – 1,7

Koparka (kołowa)

0,35 – 1,2

Traktor rolniczy

0,35 – 1,4

Omówione oddziaływania drgań na organizm człowieka znalazły swoje

odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób zawodowych. Zgodnie z

rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób

zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania

podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów

właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół wibracyjny

uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono trzy postacie

tej choroby:

naczyniowo-nerwową,

kostno-stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym

Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w

Łodzi. Na Rys. 3 pokazano liczbę przypadków chorób zawodowych stwierdzonych w

Polsce w 2006 r.

Rys. 3. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.

Prezentowane dane ograniczono do chorób o największej zapadalności (13 z 27

jednostek chorobowych). Dane dla zespołu wibracyjnego zaznaczono kolorem

różowym. Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r. stwierdzono 80

przypadków zespołu wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi zachorowalności

równemu 0,8. Liczba przypadków zespołu wibracyjnego stwierdzanych w kolejnych

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: