drgania_ochronazdrowia.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w ochronie zdrowia

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy

oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich

występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna

merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości

dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania

działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania

stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Powszechna opinia na temat ochrony zdrowia nie odzwierciedla, że w sektorze tym

możemy mieć do czynienia z narażeniem na drgania mechaniczne. Typowe źródła

drgań w sektorze ochrony zdrowia to źródła analogiczne do tych, które występują w

sektorze transportu, oraz specjalistyczne urządzenia stosowane podczas zabiegów

lekarskich.. Najlepszym przykładem stanowiska pracy w ochronie zdrowia, na którym

mamy do czynienia z typowymi drganiami mechanicznymi jest stanowisko kierowcy

pojazdu uprzywilejowanego. Drgania, na które jest on narażony są często drganiami

o charakterze niskoczęstotliwościowym, szczególnie trudne do wytłumienia –

drgania, dla których środki ochrony zbiorowej charakteryzują się małą skutecznością,

zaś środki ochrony indywidualnej przed drganiami nie mogą być z oczywistych

powodów stosowane. Przedstawione w dalszej części poradnika informacje

dotyczące drgań mechanicznych (obejmujące zarówno oddziaływanie drgań na

organizm człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka zawodowego) mogą

zostać wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania na każdym stanowisku

pracy sektora ochrony zdrowia.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku

pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem

liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006

roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich

latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

sekcji gospodarki narodowej.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych

danych statystycznych wynika, że w sektorze ochrony zdrowia w warunkach

zagrożenia drganiami pracowało 95 osób. Biorąc pod uwagę liczbę zatrudnionych w

warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w przeliczeniu na 1000

zatrudnionych w zbiorowości objętej badaniem, zagrożenie tym czynnikiem w

ochronie zdrowia reprezentuje wskaźnik 0.2. Zaobserwowano przy tym spadek liczby

zagrożonych drganiami w przeliczeniu na 1000 zatrudnionych w stosunku do 2005

roku

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i

przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji

do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania

drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od

miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania

mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania

epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u

pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w

tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią

zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki

jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu

wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą

wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to

głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości

w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest

kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i

innych czynności życiowych.

Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm człowieka przez kończyny górne

narażeni są głównie operatorzy ręcznych stosowanych podczas zabiegów.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym

dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie

kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek

działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych

narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się

zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego

rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,

drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w

organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności

mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia

w układzie krwionośnym.

Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede

wszystkim kierowcy pojazdów uprzywilejowanych. W tych przypadkach drgania

przenoszone są do organizmu z siedzisk pojazdów przez miednicę, plecy i boki.

Należy jednak pamiętać, że zawodowa ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy

też pracowników obsługi. Wówczas drgania przenikają do organizmu pracownika

przez jego stopy z drgającego podłoża, a skutki działania tych drgań są podobne jak

drgań transmitowanych z siedzisk. Omówione oddziaływania drgań na organizm

człowieka znalazły swoje odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób

zawodowych. Zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w

sprawie wykazu chorób zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w

sprawach zgłaszania podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych

oraz podmiotów właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół

wibracyjny uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono

trzy postacie tej choroby:

naczyniowo-nerwową,

kostno-stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

Rys. 3. Dominujące choroby zawodowe w Polsce w 2006 r. – liczba stwierdzonych przypadków.

Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym

Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w

Łodzi. Na Rys. 3 pokazano liczbę przypadków stwierdzonych w Polsce w 2006 r.

chorób zawodowych. Prezentowane dane ograniczono do chorób o największej

zapadalności (13 z 27 jednostek chorobowych). Dane dla zespołu wibracyjnego

zaznaczono kolorem różowym. Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r.

stwierdzono 80 przypadków zespołu wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi

zachorowalności równemu 0,8. Liczba przypadków zespołu wibracyjnego

stwierdzanych w kolejnych latach systematycznie maleje (np. w 2003 r. stwierdzono

164 przypadki zespołu wibracyjnego).

Na Rys. 4 przedstawiono dane dotyczące stwierdzonych przypadków zespołu

wibracyjnego w 2005 r. w poszczególnych sekcjach gospodarki narodowej. Najwięcej

przypadków tej choroby stwierdza się w sekcjach górnictwa (36 przypadków),

przetwórstwa przemysłowego (23), rolnictwa, łowiectwa i leśnictwa (20) oraz

budownictwa (13). W sekcji ochrony zdrowia stwierdzono 3 przypadki zespołu

wibracyjnego.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: