drgania_przetworstwo.pdf

Materiały szkoleniowe z zakresu wspomagania

profilaktyki narażenia na drgania mechaniczne

w przetwórstwie przemysłowym

Materiał opracowany w ramach Programu Wieloletniego pn. "Dostosowywanie warunków pracy w

Polsce do standardów Unii Europejskiej" etap II Część B: Program realizacji zadań w zakresie służb

państwowych: zadanie 05.4: Komputerowe wspomaganie profilaktyki narażenia na hałas i drgania w

środowisku pracy

Drgania mechaniczne są jednym z czynników fizycznych środowiska pracy

oddziałujących niekorzystnie na organizm człowieka. Powszechność ich

występowania powoduje, że bez uwzględnienia drgań nie jest możliwa wiarygodna

merytorycznie ocena parametrów środowiska pracy. Mimo rosnącej świadomości

dotyczącej szkodliwego oddziaływania drgań na człowieka oraz podejmowania

działań zmierzających do ich ograniczania nadal liczba osób narażonych na drgania

stanowi istotny odsetek zatrudnionych w różnych gałęziach gospodarki.

Jedną z sekcji gospodarki, w której mamy do czynienia z dużą liczbą źródeł drgań

mechanicznych jest produkcja przemysłowa. Praktycznie na każdym stanowisku

pracy związanym bezpośrednio z produkcją przemysłową pracownik narażony jest

na szkodliwe oddziaływanie zarówno drgań miejscowych jak i ogólnych. Dzięki

wprowadzaniu nowoczesnych technologii niektóre typowe źródła drgań zostały

wyeliminowane, pojawiły się jednak nowe, związane z produkcją i przetwarzaniem

wyrobów dotychczas nie wytwarzanych. Istotny problemem stanowią również źródła

drgań, które nie mogą być wyeliminowane, gdyż stanowią ważny element procesu

technologicznego. Przedstawione w dalszej części poradnika informacje dotyczące

drgań (obejmujące zarówno oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm

człowieka, jak i zasady pomiaru drgań i oceny ryzyka zawodowego) mogą zostać

wykorzystane w profilaktyce narażenia na drgania mechaniczne na każdym

stanowisku pracy sektora produkcji przemysłowej.

Stan zagrożenia drganiami w środowisku pracy człowieka

Podstawowym źródłem danych dotyczących zagrożenia drganiami w środowisku

pracy jest opracowanie przygotowywane corocznie przez Główny Urząd Statystyczny

(„Warunki pracy w 2004 r.”, „Warunki pracy w 2005 r.” i „Warunki pracy w 2006 r.”).

Z Rys. 1 wynika, że drgania mechaniczne (wibracja) jest szóstym pod względem

liczby zagrożonych pracowników czynnikiem szkodliwym środowiska pracy. W 2006

roku na drgania mechaniczne było narażonych 18788 pracowników. W ostatnich

latach liczba pracowników zagrożonych drganiami mechanicznymi rosła.

Rys. 1. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia czynnikami szkodliwymi i niebezpiecznymi w latach

2003 – 2006 (dla najczęściej występujących czynników).

Rys. 2. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

sekcji gospodarki narodowej.

Rys. 3. Zatrudnieni w warunkach zagrożenia drganiami mechanicznymi w 2006 roku według

działów gospodarki narodowej należących do sekcji przetwórstwa przemysłowego.

Na Rys. 2 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

po szczegól nych sekcjach gospodarki narodowej w 2006 roku. Z przedstawionych

danych statystycznych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami

mechanicznymi pracowało w sekcjach: przetwórstwa przemysłowego (6461

zagrożonych), budownictwa (3769) i górnictwa (3333).

Na Rys. 3 przedstawiono dane dotyczące zagrożenia drganiami mechanicznymi w

poszczególnych działach wchodzących w skład sekcji przetwórstwa przemysłowego

w 2006 roku.

Z przedstawionych danych wynika, że najwięcej osób zagrożonych drganiami

mechanicznymi pracowało w działach: produkcji metalowych wyrobów gotowych, z

wyłączeniem maszyn i urządzeń (1294 zagrożonych), produkcji pozostałego sprzętu

transportowego (1186) oraz produkcji metali (1019).

Oddziaływanie drgań mechanicznych na organizm człowieka

Drgania mechaniczne przenoszone do organizmu człowieka mogą być szkodliwe i

przy długotrwałym narażeniu wywoływać zaburzenia, doprowadzając w konsekwencji

do trwałych, nieodwracalnych zmian chorobowych. Negatywne skutki oddziaływania

drgań zależą sposobu w jaki człowiek jest na nie eksponowany. W zależności od

miejsca ekspozycji rozróżniamy drgania ogólne i miejscowe.

Z drganiami miejscowymi mamy do czynienia, gdy narażenie na drgania

mechaniczne przenoszone do organizmu przez kończyny górne. Badania

epidemiologiczne wykazały ścisły związek przyczynowy między występowaniem u

pracowników zmian chorobowych a pracą w narażeniu na drgania miejscowe. Stąd

zespół tych zmian, zwany zespołem wibracyjnym, został uznany w wielu krajach, w

tym również w Polsce, za chorobę zawodową. Najczęściej rejestrowaną postacią

zespołu wibracyjnego jest tzw. postać naczyniowa, charakteryzująca się

zaburzeniami krążenia krwi w palcach rąk. Objawiają się one blednięciem opuszki

jednego lub więcej palców i stąd pochodzi jedno z potocznych określeń tej postaci

zespołu wibracyjnego jako „choroby białych palców”. Kolejne postacie zespołu

wibracyjnego to postać naczyniowa i postać kostno-stawowa, przy czym mogą

wystąpić też inne postacie mieszane.

Zmiany w układzie nerwowym powstałe na skutek działania drgań miejscowych to

głównie zaburzenia czucia dotyku, czucia wibracji, temperatury, a także dolegliwości

w postaci drętwienia czy mrowienia palców i rąk. Jeżeli narażenie na drgania jest

kontynuowane, zmiany pogłębiają się, prowadząc do obniżenia zdolności do pracy i

innych czynności życiowych. Na drgania mechaniczne oddziałujące na organizm

człowieka przez kończyny górne narażeni są głównie operatorzy ręcznych narzędzi

wibracyjnych stosowanych powszechnie w przemyśle przetwórczym.

Negatywne skutki zawodowej ekspozycji na drgania o oddziaływaniu ogólnym

dotyczą zwłaszcza układu kostnego i narządów wewnętrznych człowieka. W układzie

kostnym chorobowe zmiany powstają głównie w odcinku lędźwiowym kręgosłupa.

Niekorzystne zmiany w narządach wewnętrznych, pojawiające się na skutek

działania drgań ogólnych, są głównie wynikiem pobudzenia poszczególnych

narządów do drgań rezonansowych co może doprowadzić do pojawienia się

zaburzeń w ich czynnościach, a nawet w skrajnych przypadkach do mechanicznego

rozerwania narządów. Oprócz możliwości uszkodzenia narządów wewnętrznych,

drgania o działaniu ogólnym mogą wywoływać szereg innych zaburzeń i schorzeń w

organizmie ludzkim, takich jak zaburzenia narządu równowagi, zaburzenia czynności

mięśni i ścięgien, uszkodzenia stawów, pogarszanie się ostrości wzroku, zaburzenia

w układzie krwionośnym.

Na drgania mechaniczne o ogólnym działaniu na organizm są narażeni przede

wszystkim kierowcy, motorniczowie, maszyniści, operatorzy maszyn budowlanych i

drogowych. W tych przypadkach drgania przenoszone są do organizmu z siedzisk

pojazdów przez miednicę, plecy i boki. Należy jednak pamiętać, że zawodowa

ekspozycja na drgania ogólne często dotyczy też pracowników obsługujących w

pozycji stojącej maszyny i urządzenia stacjonarne eksploatowane w różnych

pomieszczeniach pracy. Wówczas drgania przenikają do organizmu pracownika

przez jego stopy z drgającego podłoża, na którym usytuowane jest stanowisko pracy,

a skutki działania tych drgań są podobne jak drgań transmitowanych z siedzisk.

Omówione oddziaływania drgań na organizm człowieka znalazły swoje

odzwierciedlenie w obowiązującym wykazie chorób zawodowych. Zgodnie z

rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 30 lipca 2002 r. w sprawie wykazu chorób

zawodowych, szczegółowych zasad postępowania w sprawach zgłaszania

podejrzenia, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych oraz podmiotów

właściwych w tych sprawach (Dz. U. 2002, nr 132, poz. 1115) zespół wibracyjny

uznawany jest za chorobę zawodową. W rozporządzeniu wymieniono trzy postacie

tej choroby:

naczyniowo-nerwową,

kostno-stawową,

mieszaną: naczyniowo-nerwową i kostno-stawową.

Dane dotyczące chorób zawodowych w Polsce gromadzone są w Centralnym

Rejestrze Chorób Zawodowych w Instytucie Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w

Łodzi. Na Rys. 4 pokazano liczbę przypadków stwierdzonych w Polsce w 2006 r.

chorób zawodowych. Dane dla zespołu wibracyjnego zaznaczono kolorem różowym.

Z przedstawionych danych wynika, że w 2006 r. stwierdzono 80 przypadków zespołu

wibracyjnego co odpowiadało współczynnikowi zachorowalności równemu 0,8.

Liczba przypadków zespołu wibracyjnego stwierdzanych w kolejnych latach

systematycznie maleje (np. w 2003 r. stwierdzono 164 przypadki zespołu

wibracyjnego).

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: