O PUSTCE IDEOWEJ.pdf

Roman Dmowski

O PUSTCE IDEOWEJ

(Przemówienie, wygłoszone na zjeździe dzielnicy warszawskiej O. W. P.

dnia 27 marca 1927 r.)

Na przedpołudniowym posiedzeniu naszego zjazdu panowie oboźni wypowiedzieli swe uwagi w

przedmiocie praktycznego znaczenia politycznego stolicy i przylegających do niej powiatów, w

szczególności w razie pogrążenia kraju w anarchię. Słuszność tych uwag nie podlega dyskusji.

Jeszcze większe atoli jest znaczenie stolicy w zakresie duchowym, umysłowym i moralnym, i na tę

stronę pragnę zwrócić uwagę: dla zadań Obozu Wielkiej Polski, które sięgają o wiele głębiej, niż czysto

praktyczne zadania polityczne, jest to konieczne.

Stolica państwa, będąca nie tylko ośrodkiem politycznym kraju, ale także głównym ogniskiem jego

życia duchowego, nadaje ton życiu całego społeczeństwa: w niej się przeważnie rodzą nowe dążenia i

przez nią głównie są importowane do kraju nowe prądy z zagranicy. Stąd na inteligentne warstwy stolicy

spada wielka odpowiedzialność. Chcąc też zorientować się co do stanu i przyszłości naszego życia

duchowego, stolicy przede wszystkim trzeba się przyjrzeć.

Jeżeli głębiej wejrzymy w dzisiejsze społeczeństwo i dobrze się zastanowimy nad jego stanem

duchowym, to musi nas przede wszystkim uderzyć jego bezideowość. Ludzie na ogół nie mają nic, co by

ich prowadziło w życiu, prócz bezpośredniego interesu, prócz chęci zaspokojenia osobistych potrzeb,

namiętności lub nałogów. Ten stan rzeczy rozwija się od dłuższego już czasu, ale szczególnie jest

uderzający w latach powojennych, w okresie istnienia niepodległej już Polski. Można słusznie

wskazywać, że jest to wynik znacznego przytępienia moralnego, jakie nastąpiło podczas długotrwałej

wojny, jak również tego, że na widowni życia zjawiło się wiele żywiołu surowego, barbarzyńskiego,

który na wojnie lub bezpośrednio po wojnie, w latach anarchii gospodarczej zrobił pieniądze. Główne

wszakże źródło nie tu leży.

Trzeba pamiętać, że Polska położona na kresach cywilizacji zachodniej, młodsza cywilizacyjnie od

zachodnich narodów, odznaczała się zawsze małą samodzielnością duchową, w słabej mierze żyła

twórczością własną, a głównie zasilała się tym, co przychodziło z zachodu. "A co Francuz wymyśli, to

Polak polubi" — jak mówił nasz nieśmiertelny poeta. Żyliśmy do tego stopnia produkcją obcą, że nawet

po utracie własnego państwa nie zdobyliśmy się na program jego odzyskania, na myśl polityczną, której

nikt obcy dla nas sfabrykować nie mógł. To, co nazywamy naszymi walkami o niepodległość, było tylko

odbiciem walk o wolność na zachodzie, było odgałęzieniem prądu ogólnoeuropejskiego, nawet bez

wykazania samodzielności w jego przystosowaniu do naszego położenia i naszych zadań.

Europa zachodnia, zwłaszcza w drugiej ćwierci zeszłego stulecia, była niesłychanie płodna w

zakresie produkowania nowych idei we wszystkich dziedzinach. Twórczość ta zaczęła słabnąć w drugiej

połowie stulecia i szybko się wyczerpała. Te założenia, z których czerpała ona swą ogromną siłę i które

były przedmiotem fanatycznej wprost wiary, w ostatecznych konsekwencjach praktycznych sprawiły

zawód. Wynikiem jego jest jałowość duchowa narodów, stojących dotychczas na czele naszej cywilizacji.

Od dłuższego już czasu, od dziesięcioleci, nie rodzi się prawie nic nowego, nic wielkiego. Nawet

rasa wielkich ludzi wyginęła. To wszystko, co stoi na czele życia europejskiego we wszystkich

dziedzinach, czy to w życiu społecznym i w polityce, czy w sztuce, literaturze i nauce, rzadko wyrasta

zaledwie ponad poziom przeciętny — to przeważnie szarzyzna, jeżeli nie miernota. Gdy porównamy stan

obecny z tym, co było w połowie ubiegłego stulecia, na całej linii musimy stwierdzić upadek.

Społeczeństwo, które, — jak nasze — przywykło żyć importem duchowym, znalazło się w

położeniu, że źródła, z których sprowadzało sobie nowe idee, wyschły: że warsztaty myśli, z których się

zaopatrywało, przestały produkować. Z nałogu importuje ono w dalszym ciągu, ale już nie owoce

twórczości, jeno przeważnie produkty rozkładu. I tu tkwi główna przyczyna panującej dziś u nas

bezideowości.

Pustka ideowa pociąga za sobą o wiele donioślejsze skutki, niż to się na ogół może zdawać.

Człowiek, któremu przyświeca jakiś wyższy cel, cel nieosobisty, który pozostaje pod panowaniem jakiejś

potężnej idei, jest przede wszystkim zmuszony do wysiłku myśli, do pracy nad należytym zrozumieniem

tej idei, nad jej pogłębieniem. W okresie silnego panowania jakiejś idei ruch w kierunku kształcenia się

jest również silny. Dla przykładu przypomnę niedawne czasy, kiedy znaczna część naszej młodzieży była

opanowana prądem socjalistycznym. Iluż to z pośród niej od broszur agitacyjnych rychło przeszło do

poważnych studiów, zwłaszcza ekonomicznych, i do poważnych doszło w swej pracy wyników. Inna

rzecz, że te wyniki oddaliły niejednego od socjalizmu.

Większe jeszcze znaczenie ma panowanie idei pod względem moralnym. Człowiek, zwrócony ku

wielkiemu celowi nieosobistemu, znajduje w tym szczęście i szuka go o wiele mniej w zadowoleniu

interesów osobistych i niższych sposobów użycia.

Bezideowość jest główną przyczyną tego, że dziś widzimy tak powszechną żądzę użycia, takie

brutalne i zarazem takie nieestetyczne jego formy, w życiu zaś publicznym, w polityce stwierdzamy tak

często, jako jedyny motyw działania, ambicję osobistą, żądzę władzy, a raczej nie tyle władzy, co

zaszczytów, chęć wywyższenia się, wreszcie szukania ordynarnego zysku materialnego, wchodzące

nawet w konflikt z prawem.

Często ludzie nawet mają świadomość swego kalectwa, rozumieją, jak wielką słabością w życiu

politycznym jest brak idei, brak myśli przewodniej, programu. Są u nas wpływowe organizacje

polityczne, które dałyby wiele, gdyby im kto ideę, myśl przewodnią, program podarował. Są takie, co

szerzą zasady, w które ich przywódcy przestali już wierzyć; rozumieją oni, iż fakty, które życie co dzień

przynosi, zaprzeczają wartości tych zasad, wykazują ich zgubność, ale trzeba te zasady szerzyć, trzeba

masy okłamywać, bo inaczej partia przestałaby istnieć. Brak idei, w którą szerzący ją ludzie sami by

mocno wierzyli, sprawia, że istnienie przeważnej liczby dotychczasowych stronnictw jest tylko wegetacją

do czasu: pierwszy lepszy powiew żywotniejszej myśli zmiecie je z widowni. Nawet komunizm, który w

dzisiejszych czasach wykazuje pewną zdolność do zyskiwania prozelitów, nie jest owocem twórczości

dzisiejszej doby, czerpie on z myśli, zrodzonej w pierwszej połowie zeszłego stulecia, która to myśl od

czasów Marksa w rozwoju prawie nie postąpiła. Nadto zwłaszcza po eksperymencie rosyjskim, sami jego

kierownicy przyznają się, że nie wierzą w urzeczywistnienie myśli komunistycznej ani dziś, ani w bliskiej

przyszłości. Propaganda komunistyczna nie jest tedy środkiem do wcielenia w życie idei, jeno drogą do

zdobycia władzy dla danej organizacji.

Ta bezideowość, a nawet bezprogramowość sprawia, że życie polityczne spada na coraz niższy

poziom, wprost dziczeje, gdy jednocześnie dziczeje jednostka ludzka, spada na coraz niższy poziom bytu,

zamykającego się w brutalnym użyciu i w zdobywaniu na nie środków pet fas et nefas.

Oto jest ogólne tło, na którym występuje rozpoczynająca się działalność Obozu Wielkiej Polski.

Nie trudzilibyśmy Panów, nie wzywalibyśmy ich do nowo organizowanej pracy, gdyby to miała

być działalność równie bezduszna, równie jałowa w dziedzinie myśli, jak ta, o której przed chwilą

mówiliśmy. My mamy cel wielki, mamy myśl, która go rozumie, widzimy początki dróg, i te drogi naszą

pracą, rzetelnym wysiłkiem myśli sobie wytkniemy.

Byłoby to świadectwo potwornej niemocy, gdyby naród w tak epokowym momencie swoich

dziejów, w którym osiągnął zjednoczenie i wyzwolenie swej ojczyzny, wykazał niezdolność do

wypełnienia zdobytych ram obrazem bujnego, pełnego życia.

My, obóz narodowej Polski, od dziesiątków lat już zaprawialiśmy swe siły w kreśleniu sobie dróg

na własną rękę, w samoistnej twórczości politycznej. Mam niewzruszoną wiarę, że tak konieczną w tej

nowej dobie dziejowej twórczość i dziś wykażemy.

My mamy ideę, mamy myśl i wiarę, mamy młody zapał do sprawy, której służymy, dlatego do nas

się garną młode pokolenia, wszystko, co młodsze, co moralnie świeższe, ku nam się zwraca. Trupy

młodzieży nie poprowadzą.

I nas czeka pewne zwycięstwo.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: