Abe Kobo - Czwarta epoka.pdf - Kobe Abe - ssaaggaa

Abe Kōbō

Czwarta epoka

(Przełożył Mikołaj Melanowicz)

Preludium

Na głębokości pięciu tysięcy metrów nagle podniosła się równina pokryta grubą,

podziurawioną warstwą błota niby sierścią jakiegoś wymarłego zwierzęcia. I natychmiast rozsypała się

- zmieniła się w ciemną chmurę, zabulgotała i wygasiła gwiazdki planktonu przepływające ławicą

przed czarną przezroczystą ścianą.

Obnażyła się popękana skalna płyta. Z jej szczelin wypłynęła brązowa, iskrząca się

galaretowata masa. Na obszarze kilku kilometrów nabrzmiewała ogromnymi bąblami powietrza, a

następnie rozpostarła gałęzie jak korzenie starej sosny. Jaśniejąca w mroku magma znikała z pola

widzenia. Pozostał po niej ogromny słup pary, który przebił warstwę marine snow, zamienił się w wir i

rozpadając się bezgłośnie parł do góry. Słup pary także zniknął pośród cząsteczek wielkiej wody i

nigdy nie dotarł do odległej powierzchni morza.

Właśnie w tym samym momencie, dwie mile morskie dalej, statek frachtowo-pasażerski

“Nanchô-maru" płynął w stronę Jokohamy. Niespodziewane drżenie i skrzypienie statku, trwające

krótką chwilę, przestraszyło pasażerów i załogę. Stojący na mostku drugi oficer również zaniepokoił

się stadem bezładnie wyskakujących w górę delfinów i nagłą zmianą barwy morza, nie uznał jednak za

stosowne zanotować tego faktu w księdze pokładowej. Na niebie świeciło lipcowe słońce podobne do

roztopionej rtęci.

Niewidoczne pulsowanie morza przekształciło się już w długie fale tsunami , które z

niewiarygodną szybkością siedmiuset dwudziestu kilometrów na godzinę zmierzały w stronę lądu...

KARTA PROGRAMOWA NR 1

Elektroniczna maszyna licząca jest po prostu swego rodzaju maszyną myślącą. Zatem

jest to urządzenie, które nie potrafi formułować problemów, ale może myśleć. Należy jednak

wyposażyć je w kartę programową, czyli zestaw pytań zapisanych w zrozumiałym dla niej

języku.

Gdy wszedłem, asystent Tanomogi zwrócił się do mnie i zapytał:

- Co tam w komisji?

Właśnie regulował maszynę, więc wciąż zerkał w monitor. Widocznie dopiero teraz zauważył

moją ponurą minę, dlatego nie czekając na odpowiedź westchnął i upuścił śrubokręt, który uderzył o

podłogę.

- Nie rzucaj!

Tanomogi niechętnie schylił się i podniósł narzędzie, a następnie zwiesił bezwładnie ręce i

uniósł brodę.

- Kiedy w końcu przystąpimy do pracy?

- A skąd ja mam wiedzieć?

Byłem wściekły, więc tym bardziej drażniło mnie czyjekolwiek niezadowolenie. Zdjąłem

marynarkę i rzuciłem ją na pulpit sterowniczy. Zdawało mi się, że w tym momencie włączyła się

maszyna. Oczywiście nic takiego nie mogło się zdarzyć, uznałem więc to za złudzenie. Jednocześnie

przyszło mi do głowy coś wspaniałego. Chciałem tę myśl zapamiętać, lecz mi się nie udało. Psia

krew... Jak tu gorąco...

- Czy zaproponowali inny plan?

- A mogli coś zaproponować?

Po chwili Tanomogi dodał cicho:

- Na chwilę zejdę na dół.

- Oczywiście, i tak nie ma co tu robić.

Usiadłem i zamknąłem oczy. Usłyszałem oddalające się stukanie drewnianych sandałów

Tanomogiego. Dlaczego młodzi naukowcy w Japonii - niemal bez wyjątku - tak chętnie chodzą w

drewniakach? Co to za dziwny zwyczaj? Cichnące kroki stawały się coraz szybsze. Widocznie podjął

decyzję i to dodawało mu energii.

Gdy uniosłem powieki, stojące na półce cztery teczki z dokumentami wydały mi się teraz

bardzo ważne. Zawierały wycinki artykułów poświęconych maszynie prognostycznej, poczynając od

ukończenia “Moskwy 1" przed trzema laty. Przedstawiały też drogę, jaką ja przeszedłem. Na ostatniej

stronicy nawet ta jedyna dla mnie droga zaczęła znikać.

Jak na ironię, pierwsza stronica w teczce rozpoczynała się od artykułu pewnego publicysty,

który radykalnie zmienił swe poglądy. “Specjaliści, otwórzcie oczy! - zwracał się na początku tekstu w

taki sposób, jakby sam był wynalazcą maszyny prognostycznej. - Wehikuł czasu Wellsa, mimo że

jakoby pozwalał odbywać podróże w czasie, był po prostu dziecięcą zabawką, ponieważ nie

przedstawiał niczego więcej poza przełożeniem ruchu w czasie na przemieszczenie się w przestrzeni.

Człowiek widzi bakterie tylko dzięki mikroskopom. Byłoby jednak błędem twierdzić, iż bakterie w

ogóle nie istnieją, tylko dlatego, że są niewidoczne gołym okiem. Analogicznie ludzkość uzyskała

możliwość widzenia przyszłości dzięki maszynie prognostycznej »Moskwa 1«. Istnieje więc już

wehikuł czasu! Znów stoimy na skrzyżowaniu dróg historii i cywilizacji!"

Rzeczywiście, można i tak określić. Mimo wszystko to zbyt duża przesada. Gdybym ja miał

się wypowiedzieć, uznałbym, że dzięki “Moskwie 1" ujrzano jedynie kilka kadrów z krótkiego filmu, a

nie przyszłość.

Wspomniany film zaczynał się następująco. Najpierw zegar pokazywał południe i wielką

otwartą dłoń. Obok stał telewizor z tą samą sceną odbitą na ekranie. Następnie padł rozkaz zaciśnięcia

dłoni. Wraz z wybiciem godziny pierwszej inżynier nakręcił tarczę na pulpicie, a po godzinie dłoń

widoczna na ekranie zacisnęła się mocno.

Przedstawiono jeszcze inne doświadczenia. Oto na sygnał “przestraszyłem się" na ekranie

poderwał się do lotu śpiący dotąd ptaszek, a na sygnał “wypuścić z ręki" na ekranie spadła szklanka i

rozbiła się na drobne kawałki...

Na pewno mogły dziwić takie eksperymenty. Początkowo nawet mnie zaskoczyły. Lecz

chodzi mi tu o coś innego. Oto trzy lata później pojawia się ten sam człowiek, ale piszący coś

odmiennego, zupełnie inną historię. W czwartej teczce znalazłem taki oto wycinek: “W istocie rzeczy

prognozowanie nie jest możliwe na tym świecie. Załóżmy - ciągnął wywód publicysta - że wedle

prognozy pewien mężczyzna ma wpaść do dołu w ciągu godziny. No dobrze, ale gdzie znajdziecie

takiego głupca, który wiedząc co go czeka, nie powstrzyma biegu wydarzeń. Jeśliby nawet znalazł się

taki osobnik, to musiałby to być człowiek podatny na wszelkie sugestie. Mielibyśmy wtedy do

czynienia z sugestią, a nie z prognozowaniem. Tak więc skończmy już z tym pięknym kłamstwem o

maszynie prognostycznej, a po prostu zmieńmy jej nazwę na maszynę sugestywną, za pomocą której

wykorzystuje się ludzkie słabości".

Ładna historia; niech sobie zmienia nazwę, na jaką chce! Kto kradnie igłę, ten może ukraść

wszystko, zresztą nie tylko on jeden. Nagle wszyscy zaczęli reprezentować odmienny punkt widzenia,

a ja stałem się odtąd elementem niebezpiecznym.

Na zdjęciu znajdującym się na drugiej stronie w pierwszej teczce jeszcze się uśmiecham.

Poniżej fotografii figuruje moja wypowiedź na temat “Moskwy 1".

“Oczywiście, nie uważam tego za trik. Teoretycznie jest to całkowicie możliwe. Nie sądzę

też, żeby urządzenie to różniło się czymkolwiek istotnym od dotychczasowych maszyn liczących". To

powiedział doktor Katsumi z Centralnego Instytutu Techniki Obliczeniowej ze spokojem pewnego

siebie specjalisty. Było to kłamstwo. Po prostu bardzo im zazdrościłem. A ponieważ mówiłem bez

przekonania, jeden z dziennikarzy zapytał nie kryjąc gniewu: “Czy chce pan powiedzieć, że mógłby

pan coś takiego wkrótce skonstruować?" “No cóż, jeśli miałbym czas i pieniądze"... Do pewnego

stopnia byłem szczery. “W zasadzie elektroniczne maszyny liczące mają pewnego rodzaju zdolności

prognozowania. Problem nie tyle w maszynie, co w jej wykorzystaniu. W programowaniu... To znaczy

w działaniu polegającym na przedstawieniu problemu w języku zrozumiałym dla maszyny, co wcale

nie jest łatwe. Dotychczas musiał to robić człowiek. »Moskwa 1« do pewnego stopnia prognozuje

sama". “Czy wobec tego mógłby pan nam opowiedzieć swój sen o przyszłości wyobrażonej dzięki

maszynie? "

“Hm, w ogóle efektywność przewidywania jest odwrotnie proporcjonalna do wielkości czasu

i wytraca się wraz z przyspieszeniem. Jak mogliście się przekonać z doniesień prasowych, zakres

prognozowania jest zaskakująco ograniczony, prawda? Żeby się przekonać o tym, iż szklanka się

rozbije, kiedy spadnie, nie trzeba korzystać z maszyny liczącej. Wie o tym nawet uczeń szkoły

podstawowej. Można brać pod uwagę różne sposoby zastosowania maszyny jako pomocy w

nauczaniu, lecz wydaje mi się, iż należałoby powstrzymać się od zbyt fantastycznych oczekiwań".

Szczerze mówiąc, czułem zupełnie co innego, po prostu nie mogłem pohamować palącej mnie

zazdrości. Gdybym siedział z założonymi rękami, zostałbym w ogóle wyeliminowany z gry i nie

mógłbym im dorównać. Zresztą nie zaznałbym spokoju, gdybym mimo wszystko nie podjął wyzwania.

Poszedłem więc do dyrektora instytutu, następnie rozmawiałem z kilkoma znajomymi. Nikt jednak po

zaspokojeniu zwykłej ciekawości nie przejawiał poważniejszego zainteresowania moją propozycją. A

już najbardziej zdenerwowała mnie umieszczona obok wypowiedź pewnego pisarza, który podzielał

mój pogląd. (Oczywiście, on nie wiedział, o czym mówił, lecz nic nie wydaje się bardziej

prawdopodobne niż własna ignorancja...)

“Być może to całkiem naturalne, że komuniści, wtłaczający wszystko w ramy konieczności,

nie mają innej przyszłości jak tylko taką, którą można przewidzieć za pomocą maszyny. Nam,

budującym przyszłość na podstawie wolnej woli, tego rodzaju maszyna chyba do niczego się nie

przyda. Nawet jeśliby ktoś wbrew rozsądkowi spróbował przedstawić naszą przyszłość, okazałaby się

przezroczysta jak szkło. Najbardziej jednak obawiam się, że wiara w prognozę sparaliżuje wrażliwość

moralną".

W końcu nadarzyła się okazja. Otwórzmy drugą teczkę. “Moskwa 1" zaczęła demonstrować

szersze możliwości, czego zresztą się obawiałem. To nie był już sen, lecz rzeczywistość - jedną po

drugiej publikowano suche i praktyczne prognozy. Najpierw bardzo trafne prognozy pogody, później

przewidywania w zakresie przemysłu i ekonomiki...

Zmartwień owych dni nie mogę potraktować jednym zdaniem. Oto nagle Japonia uzyskała

rachubę urodzaju ryżu na bieżący rok. Odniesiono się do niej dość nieufnie, mówiąc: “No dobrze,

zobaczymy, co będzie za pół roku"... Wkrótce potem nadeszły kolejne dane:

- ogólnokrajowe rozliczenia bankowe za pierwsze dwa kwartały;

- przewidywana liczba nie spłaconych weksli w następnym miesiącu;

- przewidywana sprzedaż w jednym z domów towarowych;

- indeks cen w detalicznej sprzedaży w mieście Nagoya;

- przewidywany stopień wypełnienia magazynów w porcie tokijskim.

Abe Kobo - Czwarta epoka.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: