PrzesÄ…dy.pdf

Przesądy

Większość ludzi wierzy w jakieś zabiegi magiczne, na przykład aktor życzy koledze

połamania nóg, student zawsze zakłada ten sam garnitur na egzamin, zarumieniona

panna młoda krzyżuje palce na szczęście a znalazca czterolistnej koniczyny podskakuje

z radości. Do tej pory wiele osób nie podnosi kwiatów leżących na drodze (razem z nimi

zabiera się choroby ich poprzednich właścicieli) i nie nalewa wrzątku do pustej filiżanki

czy szklanki, bo przecież „można sprowadzić złe fatum”…

Czym jest przesąd?

Pojęciem „przesąd” określa się wiarę w zależność zachodzącą pomiędzy jakimś

zjawiskiem, a wykonywaniem określonych praktyk magicznych, celem zapobieżenia

nieszczęściu lub przeciwnie – aby zapewnić sobie szczęście.

Przesądy zrodził lęk przed tym, co nieznane, obce, niezrozumiałe, groźne. Miały

zatrzymać złe uroki, chronić przed niebezpieczeństwami, wyjaśniać przyczyny życiowych

niepowodzeń. Powstały dawno, dawno temu, jeszcze w czasach pogańskich. Jednak

wiele z nich pamiętamy do dziś, mimo że zniknęły dawne zagrożenia, a więc okoliczności

ich powstania. Zabobony sięgające zamierzchłych czasów i wywodzące się z pogańskich

rytuałów, wierzeń czy praktyk są tak mocno zakorzenione w naszym codziennym życiu,

że stały się dla wielu czymś zupełnie normalnym i nieszkodliwym. Każdy przesąd ma

swoją niepowtarzalną historię. Przedstawię Wam najciekawsze.

Pechowa trzynastka

Niechęć do 13 prawdopodobnie wywodzi się ze starożytnej Babilonii. Posługiwano się

tam systemem liczbowym opartym na liczbie 12. Za jego pomocą opisano porządek

świata: było 12 miesięcy w roku, 12 godzin dnia i nocy, 12 znaków zodiaku. Dwunastkę

(czyli cztery trójki) uznano za liczbę świętą. Stała się ona symbolem harmonii, szczęścia i

ładu. Dodanie jedynki burzyło ów ład, tworzyło trzynastkę – znak chaosu, zamętu,

zniszczenia, przeciwieństwo doskonałości i porządku.

Do dzisiaj liczba 13 wzbudza w nas niepokój i staramy się jej unikać. Trzynasty dzień w

miesiącu zapowiada nieszczęście, zwłaszcza w piątek (już w XVI w. uznano

powszechnie piątek za najgorszy dzień tygodnia). Dlaczego? W tym dniu według wierzeń

chrześcijańskich ukrzyżowano Jezusa, co stanowi największe dla chrześcijan

nieszczęście. W piątek trzynastego nie należy m.in. kichać, zakładać nowej koszuli i

kąpać się. Nie powinno się także zaczynać żadnych nowych spraw, interesów, kupować

domu, działki czy samochodu. A najbliższy piątek 13 już w lutym!!!

W wielu biurowcach brak trzynastego piętra. Francuzi niechętnie budują domy o

numerze trzynaście. W niektórych samolotach (zwłaszcza za Atlantykiem) nie ma

trzynastego miejsca. Chińczycy natomiast uważają 13 za najszczęśliwszą liczbę pod

słońcem (tak jak południowoamerykańscy Indianie), za to panicznie boją się liczby 4,

którą wymawia się podobnie jak słowo oznaczające „śmierć” (a ja się urodziłam

czwartego w piątek…). W indiańskiej mitologii jest trzynaście niebios i trzynastu bogów,

co czyni tę liczbę wyjątkową i boską.

Stłuczone lustro

Lustro od zawsze było przedmiotem magicznym. Ujrzenie w nim swego odbicia

wzbudzało przekonanie, że istnieje inny, niewidzialny świat. Wierzono też, że w odbitym

wizerunku zamieszkuje dusza człowieka. Gdy lustro się stłukło, dusza nie mogła

powrócić do ciała.

Rozbicie lustra zwiastuje siedem lat nieszczęść (siódemka w numerologii to liczba, której

przypisywano wyjątkowe znaczenie; jeżeli chodzi o numerologię to odsyłam Was do

znakomitych i wyczerpujących artykułów Luciana Lacigama; o zwierciadłach pisał

Syriusz – również polecam), a przejrzenie się w jego odłamku – rychłą śmierć lub

chorobę. Dlatego kawałki stłuczonego lustra należy sprzątać z zamkniętymi oczami.

Możliwe, że u podłoża tego zabobonu leżały sprawy bardziej przyziemne. W dawnych

czasach lustra były tak drogie, że ich rozbicie samo w sobie stanowiło wielkie

nieszczęście.

Czarny kot

Koty uważano za święte i otaczano kultem w wielu pogańskich religiach. W starożytnym

Egipcie za zabicie kota groziła kara śmierci. W średniowieczu chrześcijaństwo uznało

kota za pomocnika czarownic i wcielenie diabła. Najtrudniejszy żywot miały koty czarne,

które brutalnie zabijano.

Kot, który przebiegł komuś drogę, uważany był za wysłannika szatana. Oznaczało to

diabelską chęć przecięcia człowiekowi więzi z Bogiem. Aby ustrzec się przed złem

należało natychmiast zmienić trasę wędrówki lub splunąć przez lewe ramię. Co ciekawe,

Anglicy twierdzą, że właśnie czarny kot przynosi szczęście zaś biały pecha.

Zdradliwa drabina

Przesąd, że przejście pod drabiną przynosi nieszczęście, prawdopodobnie ma źródło w

zwyczaju stawiania bardzo wysokich szubienic. Zawieszenie sznura a potem zdjęcie

nieboszczyka wymagało użycia drabiny, Przejście pod zbliżało do śmierci, chyba że

robiło się to ze skrzyżowanymi palcami.

Spotkanie kominiarza

Rzemieślnika opiekującego się kominem uważano również za opiekuna domowego

ogniska. Dlatego też dawniej młoda para zamawiała sobie kominiarza, aby czekał u

wyjścia z Kościoła. Najlepiej gdy był ubrudzony sadzą. Na widok kominiarza należy

złapać się za guzik i w myślach wypowiedzieć życzenie. Jeśli potem natkniemy się na

brodacza – nasze marzenie się spełni. Jeśli na zakonnicę lub kobietę w okularach –

niestety nie.

Pukanie w niemalowane drewno

Choć jest ku temu coraz mniej możliwości, żeby nie zapeszyć lubimy odpukać w

niemalowane (inaczej w nieheblowane) drewno. Jesteście ciekawi dlaczego? Nasi

przodkowie, zamieszkujący Europę w czasach przedchrześcijańskich, mówiąc o swoich

sukcesach, stukali w ściany domów. Nie chcieli, by ich słowa usłyszeli bogowie, którzy

mogli stać się zazdrośni o ludzkie powodzenie. Dawniej wierzono też, że w pniach drzew

mieszkają opiekuńcze duchy i bóstwa. Po wypowiedzeniu jakiegoś życzenia, budzono je

pukaniem w pień drzewa i proszono o pomoc.

Życzenie niepowodzenia

Ten stary przesąd wiąże się z przekonaniem, że życzenia szczęścia – za sprawą

przewrotnych bogów – przyciągają jego odwrotność, czyli niepowodzenie. Stąd w

odruchu obronnym mówi się czegoś coś „pozornie” przykrego np. „połamania nóg” licząc

na przeciwny efekt.

Nowoczesne przesądy

Jakby było mało starych zabobonów, wciąż powstają nowe. Na przykład tablica

rejestracyjna, na której obok siebie znajdują się co najmniej dwie takie same cyfry,

przynosi szczęście kierowcy i temu, kto na nią patrzy. Aktorzy niechętnie grają w

„Makbecie” Szekspira, unikają też cytowania fragmentów tej sztuki – ponoć przynosi to

pecha. Niektórzy piłkarze nie golą się przed meczem. Są także przesądy szkolne, m.in.

trzecia osoba wchodząca do klasy będzie tego dnia pytana, a pierwszą literę na

klasówce, maturze czy innym egzaminie należy napisać lewą ręką i pożyczonym

długopisem.

Jak twierdzą chociażby informatycy (mój mugolski brat jest informatykiem), nie powstały

jeszcze żadne zabobony dotyczące komputerów. Ale może za parę lat…

***

Według powszechnej opinii przesądne są osoby niewykształcone. Ludzie prości,

szczególnie na wsi, ulegają zabobonom o zabarwieniu magicznym, wierzą w rzucające

uroki spojrzenie i odczyniających czary guślarzy. Jednak coraz więcej ludzi oczytanych i

wykształconym łapie się za guzik na widok kominiarza czy zatrzymuje samochód przed

przebiegającym drogę czarnym kotem. Zwróćmy również uwagę, iż wiara w zabobony

pomaga wielu osobom usprawiedliwić lub wyjaśnić ich osobiste niepowodzenia, porażki.

Liczne dowody wskazują na to, że pożywką dla przesądów jest pragnienie zachowania

kontroli nad swoim życiem, Co zdecydowanie zmniejsza stres. Giora Keinan z

Uniwersytetu w Tel Awiwie badała myślenie magiczne podczas wojny w Zatoce Perskiej

w 1991 roku. Stwierdziła, że ludzie, którzy mieszkali w bardziej zagrożonych regionach

Izraela, byli bardziej przesądni. Według psychologa Stuarta Vyse`a znane są jeszcze

inne przykłady łagodzenia stresu przez poczucie choćby iluzorycznej kontroli. „Tak jak

natura nie znosi próżni, tak ludzka natura nie znosi przypadkowości. Wolimy porządek od

chaosu, harmonię do kakofonii i religię od perspektywy arbitralności świata”.

Przesądy kwitną i dzisiaj, ponieważ wiele aspektów naszego życia pozostaje pod

kontrolą, niezależnie od tego, czy chodzi o najbliższy egzamin, czy też o ślub. Z pewnymi

wyjątkami przesądy są nieszkodliwe i dają psychiczną pociechę. Jeśli nawet prawdziwa

kontrola jest niemożliwa, wystarczy iluzja...

Czy warto wierzyć w przesądy? Oceńcie sami. Faktem jest to, że wprowadzają trochę

magii w codzienne, nudne, szare życie…

Specjalne podziękowania dla Ivanki, która po 6 miesiącach namówiła mnie do

opublikowania tego artykułu.

Mam wielką przyjemność ogłosić, że za zgodą Krwawego Barona obejmuję stanowisko

naczelnej Magicznego Magazynu Sieciowego. - Aibhill

Aibhill Dreamstoher

25.01.2004, 17:59

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: