Lis Tomasz - Co z tą Polską.pdf - Lis Tomasz - ssaaggaa

A TO POLSKA WŁAŚNIE

A kaz ty z ta Polska, a kaz ta ?

Panna Młoda w Weselu Stanisława Wyspiańskiego

CO SIĘ STAŁO Z NASZĄ SZANSĄ

Ileż było w tych ostatnich kilkunastu latach uniesień i momentów

euforii. Wielkich uniesień. Największych. Właściwie trudno byłoby nawet

powiedzieć, które było największe. Może to, gdy w czerwcu 1989 roku

skreśliliśmy długopisem tych, którzy całe dziesięciolecia pilnowali, by PRL-owi

nic się nie stało. Może to, gdy niecałe trzy miesiące później powołano rząd

Tadeusza Mazowieckiego. Gdy dwa miesiące później Lech Wałęsa mówił w

amerykańskim Kongresie o wolności, co nie zniesie żadnych granic, bo ludzie

zawsze przeskoczą przez mur albo mur rozwalą. Gdy rok później po raz

pierwszy wybieraliśmy swojego prezydenta i gdy w następnym roku, pierwszy

raz po pół wieku, w naprawdę wolnych wyborach wybieraliśmy swój

parlament. Jeśli w historii zdarzają się sytuacje jak z bajki, to jedna z tych

bajkowych chwil była właśnie wtedy.

W lutym 1989 roku byłem w Mszanie Dolnej (a może Górnej) i

słuchałem w „Wolnej Europie" relacji z Okrągłego Stołu, a następnego ranka

leciałem do kiosku, by przeczytać w „Trybunie Ludu", co mówi o tym władza.

W lipcu, gdy generał został prezydentem, i w sierpniu, gdy Lech Wałęsa

dogadał się z ZSL-em i SD, suszyłem torf w Norwegii, bo mojemu marzeniu o

wolnej Polsce towarzyszyło marzenie o kawalerce. Ledwo zdążyłem na

expose Mazowieckiego. A potem nie tylko historia przez wielkie H, ale i moja,

przez małe h, dostały strasznego przyspieszenia. Konkurs do telewizji.

Trzeciego maja 1990 roku (fajna data) prowadzenie po raz pierwszy

Wiadomości, trzy tygodnie później wybory samorządowe, pierwsze od ponad

pięćdziesięciu lat naprawdę wolne wybory w Polsce i wchodzę na żywo z

Centralnej Komisji Wyborczej. Lipiec - wywiad z prezydentem Jaruzelskim w

pierwszą rocznicę jego wyboru (dziewięć lat wcześniej, ba, dziewięć miesięcy

wcześniej do głowy by mi to nie przyszło). Wciąż miałem wrażenie, że to

jednak raczej generał niż prezydent, więc musiałem przezwyciężyć strach, by

zapytać, czy generał-prezydent nie rozważyłby podania się do dymisji

(powiedział, że tak). Generałowi trochę rolowały się skarpetki i do dziś mam

jego schizofreniczny obraz: wszechmocnego generalissimusa, gdy

występował w telewizji zamiast Teleranka, i generała z rolującymi się

skarpetkami, któremu historia pokazywała dobranockę. Potem grudzień 1990

roku. Jestem na Zamku Królewskim, gdzie Wałęsa przejmuje zwierzchnictwo

nad wojskiem i prezydenckie insygnia. W styczniu następnego \ roku zostaję

parlamentarnym sprawozdawcą i na własne oczy oglądam historię. Na galerii

dla publiczności, w miejscu, gdzie stacjonowali dziennikarze, miałem swoje

stałe miejsce. To twarde krzesło było najlepszym miejscem na ziemi. A ja

czułem się jak Forrest Gump. Jakimś przedziwnym trafem znalazłem się w

miejscu najważniejszych wydarzeń.

Ileż było w nas wtedy entuzjazmu, wiary w nową Polskę, przekonania,

że może być tylko lepiej. Potem gdzieś to uleciało, ale czas uniesień i euforii

niezupełnie się skończył. Był przecież moment, gdy Polska wchodziła do

NATO. Była też chwila, gdy po księgowo-buchalteryjnych, mało efektownych

przepychankach w mało efektownej Kopenhadze stało się jasne, że w

Europie będziemy nie tylko na mapie. Aha, jeszcze referendum, Kiły - cóż za

niespodzianka - ponad połowa z nas postanowiła pokonać kilkaset metrów

albo kilka kilometrów, by Polsce w Europie powiedzieć „tak". Nie narzekajmy.

Jak na jedno pokolenie, skromne kilkanaście lat, szczególnie jak na Polaków

w Polsce, radości było co niemiara. Sprawiedliwie można by nią obdzielić

kilka mniej szczęśliwych niż my pokoleń Polaków.

I tyły w tych kilkunastu latach chwile prawdziwej euforii nic tylko z

powodu historii przez wielkie H i wartości przez wielkie W - wolność,

niepodległość, demokracja i bezpieczeństwo. Były też rzeczy bardziej

namacalne. Polska otwarta na świat, naprawdę otwarta, już nie przez swe

gdańskie okienko, gdzie z powodu tak naprawdę niepełnego otwarcia ludzie

co jakiś czas mówią władzy „nie". Spadła inflacja i nasze pieniądze przesiały

w krótkim czasie nabierać wartości porównywalnej z tym, co wychodzi z

tartaku. Mamy wymienialny pieniądz. Nie mamy cenzury, a mamy wolne

media. Nasze zadłużenie, jakby w prezencie, zmniejszają nam o połowę.

Nasz Produkt Krajowy Brutto wzrósł o jedną trzecią w stosunku do roku 1989,

nasza konsumpcja o jedną drugą mamy trzy razy więcej studentów i sześć

razy więcej absolwentów wyższych uczelni. Gdyby nam piętnaście lat temu

ktoś obiecał to wszystko, co wymieniłem w tych dwóch akapitach, to byśmy

powiedzieli, że takich złotych rybek nie ma. Bo są to wielkie osiągnięcia w

skali nie tylko naszego pokolenia, ale całej polskiej historii.

ŚWIETNIE, ALE...

Jeszcze kilka lat temu byliśmy tygrysem Europy. Albo, jak wolał tygrys

Grzegorz Kołodko -orłem. Orzeł leciał wysoko jak nigdy. A dziś - smutek. Co

się stało? Jeśli tyle nam się udało, to dlaczego jest tak źle? Jeśli mamy tyle

powodów do dumy, to dlaczego odczuwamy głównie frustrację? Co się stało z

Polską i z naszą demokracją? Orzeł stracił wysokość macha wolniej

skrzydłami, można mu się więc teraz lepiej przyjrzeć. Co widzimy?

Demokrację, która w dużym stopniu jest jednodniowa - ogranicza się do dnia,

w którym wrzucamy do urny kartkę wyborczą jeśli oczywiście w ogóle

fatygujemy się głosować. Nie ma równości. Nawet nie równości tego, co

mamy. Tej nie ma i już nie będzie. Nie ma równości wobec prawa, bo jaka jest

równość w kraju, w którym uczciwego biznesmena pakuje się do aresztu,

ponieważ nie chce płacić łapówek politykom, a inny, nieuczciwy biznesmen

czy polityk, zostaje na wolności, bo trzyma z władzą. Nie ma nawet

prawdziwej równości szans, bo rozpiętość możliwości uczniów chodzących do

dobrych szkół w dużych miastach i tych, którzy trafiają do słabych szkół w

miastach małych, jest tak ogromna jak chyba w żadnym innym cywilizowanym

kraju. A do tego młodzież z bogatszych domów z wielkich miast trafia na

bezpłatne studia, więc biedniejszym, którzy często chodzili do gorszych szkół,

zostają studia płatne. Dostają więc w kość i po kieszeni. Nie ma prawdziwej

wolności gospodarczej, bo co to za wolność, gdy każdy miesiąc zaciska dyby

nałożone wszystkim, którzy chcą zrobić pieniądze i rozwinąć skrzydła. Nie ma

sprawiedliwości, bo co to za sprawiedliwość, na którą trzeba czekać latami,

dobijając się do zapchanego innymi sprawami sądu. Nie ma prawdziwej

telewizji publicznej, bo co to za telewizja publiczna, która służy nawet nie

państwu, ale rządowi i rządzącej partii. Nie ma prawdziwej służby cywilnej, bo

partyjni notable konsekwentnie pozbywają się wykształconych urzędników

chcących służyć państwu, zastępując ich partyjnymi mianowańcami służącymi

partii i sobie. Mamy rozciągniętą na całą Polskę sieć interesów i interesików

łączących polityków wszelkiego szcze-hlu z gospodarką - prywatną a

państwową w szczególności. Nie mamy poczucia wspólnoty, które pozwala

mim w trudnych czasach sobie pomagać, które daje pewność, że wszyscy

jedziemy w jednym kierunku, które sprawia, że od każdego z nas wspólnota

dostaje to, co jest w nas najlepsze. Mamy moralny kryzys, bo ludzie na to

wszystko patrzą i mają poczucie bezradności. Politycy jeżdżą po pijanemu,

biskup jeździ po pijanemu, politycy kradną piłkarze sprzedają mecze,

pielęgniarze zabijają pacjentów, by dostać dolę od zakładu pogrzebowego.

Ktoś powiedział: „Polska ocipiała". Plastyczne. Prawdziwe? Nie do końca. Bo

skoro miliony ludzi mówią, że jest źle, i nazywają to zło po imieniu, mówiąc,

co jest złe, to znaczy, że aż tak źle nie jest. Dopóki miliony Polaków

zachowały zdolność odróżniania dobra od zła (a zachowały) i mają w sobie

gotowość do walki ze złem (a sądzę, że mają), to nie jest tak źle. Wiadomo...

Póki my żyjemy.

Ale żalu, złości, desperacji jest dużo. Pal sześć szklane domy, ale czy

tak miała wyglądać nowa Polska? Tak ma wyglądać ten własny dom, w

którym wreszcie jesteśmy? O to nam szło, o tym marzyliśmy? Wielkie

historyczne sukcesy i przegrywana na naszych oczach wspaniała szansa,

której nie miało poprzednich kilkanaście pokoleń Polaków. „To ulegam

wzruszeniom oraz lewitacjom podniosłym, to spadam na samo dno

upokorzeń i rozpaczy", jak pisał vi Kompleksie polskim Tadeusz Konwicki.

Ostatnio częściej spadamy, niż lewitujemy. Co się stało z polską szansą?

Zawiodły elity? Politycy nie dorośli? Mamy wielki przywilej. Tak dobrej

koniunktury nie mieliśmy w Polsce od 1717 roku, tak bezpiecznych granic nie

mieliśmy prawie od trzech stuleci. Wszystko, co nam się udaje,

zawdzięczamy sobie. Za wszystko, co nam się nie udaje, możemy winić

siebie. Ale kogo? Nas 1 wszystkich? A może mamy jakiś gen, który

powoduje, że I nie ma takiej szansy, której byśmy nie przepuścili przez palce,

nie ma takiej okazji, której byśmy nie zmarnowali, nie ma takiej koniunktury, z

której potrafilibyśmy zrobić użytek? Nie, nie wiem jak Państwo, ale ja nie

jestem w stanie przyjąć tego do wiadomości. Geny mamy w porządku. Tylko

niektóre trzeba trochę uaktywnić.

NIC DLA NAS Z NAMI?

Tyle dzieje się u nas rzeczy, na które jesteśmy wściekli. Może rację

miał Wielopolski, gdy powiedział, że „dla Polaków można czasem coś

zdziałać. Z Polakami nigdy"? Może rację miał Churchill, gdy mówił o nas:

„Polacy -naród wspaniały w nieszczęściu i najnikczemniejszy z nikczemnych

w chwilach powodzenia"? Myślę, że racji nie miał w tym punkcie żaden z

nich, ale warto pamiętać o lekcji historii. Historii kraju, który zasłużył w swoim

czasie na miano największego nieudacznika historii. Patrząc z niesmakiem

na teraźniejszość i z nadzieją w przyszłość, tej lekcji zapomnieć nie możemy.

Byliśmy wszak niemal do końca siedemnastego wieku światowym

mocarstwem, imperium prawdziwym, by po wiekach anarchii i długiej nocy

nieistnienia na mapie świata podnieść się na moment tylko po to, by spaść w

otchłań fizycznego niemal wyniszczenia narodu. Był czas, gdzieś na

przełomie szesnastego i siedemnastego wieku, gdy dukat polski był

najsilniejszą monetą w Europie, gdy Polska miała prawie milion kilometrów

kwadratowych, gdy każda wieś parafialna w Koronie miała szkółkę. Historia

zna niewiele precedensów całkowitego bankructwa takiej potęgi. Ale udało

się. Przez błędy na górze i na dole. Nasz król August II, niesłusznie w gruncie

rzeczy nazywany Mocnym, poszedł ramię w ramię z rosyjskim carem na

wojnę ze szwedzkim królem. Po wojnie, zwanej północną Rosja stała się

potęgą jej car wielkim imperatorem, a Polska rosyjskim protektoratem. Potem

przez ponad pół wieku trzynaście tysięcy rosyjskiego wojska trzymało pod

butem dwunastomilionowe państwo z milionem szlachty.

W okres poprzedzający zabory Polska wchodziła w stanie niemal

pełnej anarchii, bez silnego wojska, rządu i skarbu, z całkowicie

zdeprawowaną i zdemoralizowaną większością elit, która wolała oddać życie,

niż dać zgodę na ratujące państwo reformy. Historycy wśród przyczyn upadku

Polski obok położenia geograficznego wskazywali na „siłę wewnętrzną",

dokładniej jej brak. Mówią o upadku moralności obywatelskiej i patriotyzmu.

Na wyleczenie się z tego trzeba było jednej generacji. Ten trud podjęli

Stanisław August Poniatowski, Stanisław Konarski i wielu innych. Za późno.

Jak wygląda współczesna Polska, gdyby oceniać ją jak tamtą dawną

według kryteriów obywatelskiej moralności, stanu władzy i poczucia

dyscypliny w narodzie? Ale może takie pytania i odnośniki do historii są

niepotrzebne? Przecież dzisiaj żadnych rozbiorów nie będzie. Nikt nam nie

zrobi inwazji. Nie znajdziemy się pod żadną okupacją. Nic takiego się nie

stanie. Może tylko, jeśli nie weźmiemy się w garść i nie odrobimy pracy

domowej, zapiszemy kolejny rozdział w dziejach głupoty w Polsce. To byłby

jeden z najbardziej interesujących rozdziałów, na miarę tego sprzed wieków.

Bo -to trzeba powtarzać w nieskończoność - o takiej szansie, jaką mamy

teraz, nasi przodkowie mogli tylko marzyć. Za taką szansę oddawali zdrowie i

życie.

Paweł Jasienica przypominał kilkadziesiąt lat temu o teoretykach

szlacheckich, którzy twierdzili, że Bóg różnym narodom wyznaczył różne

zadania. Anglikom kazał żeglować po morzach. Żydom kupczyć. Od Polaków

zaś żądał, by go „rekreowali i cieszyli". Co sumiennie wypełniali, chciałoby się

dodać. Czas dać tym szlacheckim historykom odpór.

Benjamin Franklin, wychodząc ze Zgromadzenia Konstytucyjnego,

pytany, co osiągnięto dla narodu, odpowiedział: „Republikę, jeśli tylko

potraficie ją utrzymać". A my potrafimy? Czy potrafimy uzdrowić i utrzymać

prawdziwą demokrację, a nie jej naszą obecną karykaturalną odmianę? Tak,

jeśli będziemy w stanie wykonać gigantyczną pracę. Pot, krew i łzy obiecywał

Brytyjczykom Churchill. Kto powie u nas ludziom, że jeśli chcemy naprawdę

dojść tam, gdzie chcemy być, tego potu musimy jeszcze wylać całą masę? Bo

nasze reformy zatrzymaliśmy w pół drogi, bo socjalizmu, etatyzmu i

roszczeniowości mamy wciąż za dużo, bo nasze państwo wciąż za mało

zarabia i zdecydowanie za dużo, a przede wszystkim nie na to, co trzeba,

wydaje.

Tylko sześć procent Polaków uważa, że nasze reformy po 1989 roku

się udały. Kto wie, ile zostałoby z tych sześciu procent, gdyby powiedzieć

ludziom głośno, że to dopiero początek, a wiele trudnych decyzji jest jeszcze

przed nami, że jeszcze bardzo długo będzie bardzo ciężko. Ale największym

problemem nie jest to, że tak będzie, ani to, że nie bardzo widać polityków,

którzy by to otwarcie przyznali. Być może większym problemem jest fakt, że

nikt nie ma moralnego prawa żądać jakichkolwiek wyrzeczeń od ludzi, którzy

dzień po dniu i tydzień po tygodniu widzą na własne oczy na szczytach

władzy i na jej pośrednich szczeblach i szczebelkach tyle sobiepaństwa,

korupcji, złodziejstwa, buty, arogancji i traktowania państwa jak swej

własności. By ludziom mówić prawdę i prosić ich o zgodę na wyrzeczenia,

trzeba mieć nie tylko odwagę. Do tego trzeba mieć moralne prawo. Nie mają

tego moralnego prawa ci, którzy sprawili, że dziś pada pytanie, czy naprawdę

jesteśmy demokracją. Na to pytanie nie tylko nie ma dziś w Polsce

jednoznacznej odpowiedzi „tak, oczywiście". Jest coraz więcej znaków, że

prawdziwą demokracją to my jednak nie jesteśmy. Bo co to za demokracja,

gdzie władza poza dniem wyborów nie musi mieć do tego, by rządzić, niemal

żadnego społecznego poparcia? Gdzie rządzący, słysząc o stawianych im

zarzutach, idą w zaparte i kpią sobie z ludzi. Gdzie duża część polityków

absolutnie i otwarcie lekceważy opinię publiczną. Gdzie publiczna telewizja

nie tylko nie wypełnia swej roli, ale szkodzi, łamiąc elementarne standardy

obiektywizmu i rzetelności.

Nastąpiła bardzo daleko idąca degradacja naszej polityki. Naszą

politykę, nasz biznes, a przede wszystkim związki między polityką a biznesem

przeżera ciężka choroba, może uleczalna, ale bardzo ciężka. Często można

odnieść wrażenie, że nasz rząd nam nie służy. Nasza władza jest często

skorumpowana i coraz częściej skompromitowana. Rządzą nami ludzie

nierzadko niekompetentni, myślący nie o nas, nie o państwie, nie o Polsce,

ale raczej o sobie, swoich krewnych, kolesiach i znajomkach. Obietnice

składane nam przez polityków, wszystkie te zapewnienia, że „zagłosujcie

tylko na nas, a za chwilę będzie lepiej", że „zaraz po wyborach, gdy

tylko powiecie nam »tak«, wyczyścimy nasz dom", są składane ze

świadomością że jak będzie trzeba, zostaną złamane. I nazajutrz po

wyborach są łamane. Zamiast porządku coraz większy brud. Resztki

przyzwoitości nikną a reguły, które jakimś cudem nie zostały złamane

wcześniej, są też łamane. A jednak coś się dzieje. Coraz więcej ludzi mówi o

tym głośno. Coraz jaśniejsze staje się to, kto społeczeństwu i państwu służy

(bo takich jest wielu), a kto służy sobie i swoim.

MY I ONI

W Polsce więź łącząca społeczeństwo z władzą została naderwana tak

bardzo, że jej zupełne zerwanie jest nieodległe. Nie wszyscy politycy zawiedli,

ale kolejne sprawujące władzę ekipy bankrutują. W prezydenckim sondażu

pierwsza dama, która nigdy nie dotknęła polityki, na łeb bije wszelkich

polityków. Taka reakcja społeczeństwa świadczy o dość infantylnym, ale

politykowstręcie. Już nawet nie tragiczny, ale czasem komiczny jest widoczny

na co dzień, jak tamten z osiemnastego wieku, opór przed absolutnie

niezbędnymi reformami. Każdego dnia widzimy kunktatorstwo, które stało się

już normą. A potrzebujemy dziś w Polsce odważnych rozwiązań problemów,

które to rozwiązania, wprowadzone w życie jutro, pomogą rozwiązać

problemy, które są dziś i będą pojutrze. Tymczasem proponowane są co

najwyżej tchórzliwe rozwiązania wczorajszych problemów. Jak pisał wielki

historyk Władysław Konopczyński o zupełnie innej władzy, „władza obca

narodowi pod względem moralnym i politycznym, z dobrem kraju się nie

licząca, obojętna wobec jego cierpień, w pogoni za zyskami bezwstydna, taka

władza tylko jedno mogła osiągnąć - znieprawić obywateli". Ryba psuje się od

głowy.

Być może percepcja tego, co dzieje się w Polsce, jest gorsza niż to, co

się dzieje. Ale percepcja w skali społecznej staje się częścią rzeczywistości.

Czymś obiektywnym. A percepcja milionów Polaków jest taka, że są oni

traktowani per noga, że się nimi pogardza. Jeśli obywatele czują się niemal

zawsze petentami, czują się jak przedmiot manipulacji, jeśli mają wrażenie,

że ciągle się ich wykorzystuje, to skutek musi być taki, jaki jest. Gigantyczny

kryzys zaufania do państwa i instytucji państwa. Sfrustrowani i wyalienowani

ludzie często nawet nie fatygują się, by głosować. Nie głosują w poczuciu, że

Lis Tomasz - Co z tą Polską.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: