matura Geografia w ramkach.doc

1) GEOGRAFIA jako nauka - przedmiot badań geografii FIZYCZNEJ.

   GEOGRAFIA jako nauka ma długą historię ponad 2000 lat. Współcześnie pojmowana jest jako nauka o powłoce ziemskiej, jej przestrzennym zróżnicowaniu pod względem przyrodniczym i społeczno-gospodarczym, oraz o związkach jakie zachodzą między poszczególnymi zjawiskami w jej obrębie, a także między środowiskiem geograficznym, a działalnością społeczeństw.

   Przedmiotem geografii fizycznej są naturalne składniki powłoki ziemskiej:

- litosfera – powłoka skalna Ziemi;

- atmosfera – powłoka gazowa;

- hydrosfera – powłoka wodna;

- pedosfera – powłoka glebowa

- i biosfera – ludzie wraz ze światem roślinnym i zwierzęcym.

   W geografii fizycznej korzysta się z wyników tych nauk, wiążę się te wyniki ze sobą i tym samym się je wzbogaca, co powoduje to iż można wykryć przyczyny i skutki różnych zmian.

Bąku, Pajączek

-1-

2) Przyrodnicze uwarunkowania ROZWOJU ROLNICTWA.

   Rozwój rolnictwa na poszczególnych obszarach świata jest uzależniony od różnorodnych czynników przyrodniczych. Przede wszystkim od klimatu, stosunków wodnych, gleb i ukształtowania terenu. Wpływ warunków przyrodniczych na rolnictwo można wyrazić w formie twierdzeń o występujących w tym zakresie zależnościach. Oto najważniejsze z nich:

- uprawa roślin wymaga dostatecznej ilości ciepła i wilgoci umożliwiających rozwój roślin (od 6ºC - 30ºC);

- długość okresu wegetacyjnego zmniejsza się ze wzrostem szerokości geograficznej;

- im teren upraw wzniesiony wyżej nad poziomem morza, tym okres wegetacji krótszy;

- im większe nachylenie terenu, tym trudniejsze warunki prowadzenia uprawy rolnej;

- wpływ żyzności gleby na stopień wykorzystania gatunków przez rolnictwo;

- niedostatek, lub nadmiar wody powodują hamowanie rozwoju rolnictwa.

   Przedstawione zależności rolnictwa od warunków naturalnych umożliwiają nam ocenę przydatności poszczególnych regionów na świecie dla celów rolniczych. Warunki naturalne decydują o tym też, które gatunki roślin są uprawiane w poszczególnych obszarach świata. Każdy gatunek roślin ma optymalne dla niego warunki wegetacji.

Bąku, Pajączek

-2-

10) Ruch OBIEGOWY Ziemi - jego konsekwencje.

   Ruch obiegowy Ziemi wokół słońca odbywa się w stronę przeciwną do ruchu wskazówek zegara po orbicie. Okres jednego obiegu trwa 365,2422 dnia i nazywany jest rokiem zwrotnikowym.

   KONSEKWENCJE ruchu obiegowego:

- zmiany oświetlenia Ziemi w ciągu roku;

- długość trwania dnia i nocy;

- wysokość słońca nad horyzontem;

- różnice nagrzewania się poszczególnych obszarów Ziemi w ciągu roku (im zwiększa się szerokość geograficzna, tym bardziej zmniejsza się nagrzanie tego terenu w ciągu roku);

- podzielenie Ziemi na strefy oświetlenia (międzyzwrotnikowa, umiarkowana i okołobiegunowa {polarna});

- występowanie pór roku (na półkuli południowej PD astronomiczne pory roku opóźnione są do tych z półkuli północnej PN o pół roku);

- utworzenie kalendarza (podział na miesiące)

Bąku, Pajączek

-10-

12) Rozmieszczenie i wydobycie SUROWCÓW CHEMICZNYCH na świecie i w Polsce.

   Przemysł chemiczny wykorzystuje w produkcji najszerszą gamę surowców. Należą do nich: ropa naftowa, gaz ziemny, węgiel kamienny i brunatny, sól potasowa, apatyty i fosforyty, wapienie, tłuszcze, drewno, kauczuk, powietrze (azot).

   SIARKA występuje w przyrodzie w postaci siarczanów, siarczków, lub jako siarka rodzima. Powstaje na terenach wulkanicznych, wskutek wyziewów magmy, lub jako złoże osadowe. Z siarki wytwarza się przede wszystkich kwas siarkowy niezbędny do produkcji nawozów, papieru, gumy, tworzyw sztucznych, materiałów wybuchowych. Siarka jest bardzo szkodliwa. Uzyskuje się ją obecnie jako produkt uboczny przy rafinacji ropy naftowej. Wydobycie jej ze względu na wysokie koszty stanowi 25% światowych złóż siarki. Polska w latach 60-tych ze względu na bogate złoża siarki w okolicach Tarnobrzegu figurowała w czołówce światowej.

   SÓŁ KAMIENNA jest surowcem do produkcji chloru, kwasu solnego i sody. W Polsce występuje w formie pokładów osadowych (Wieliczka, Bochnia) lub wysadów w okolicach Inowrocławia, Kołobrzegu, Mogilna. W ostatnim czasie wydobywanie jej na powierzchnie odbywa się w postaci solanki (rozpuszczenie soli pod Ziemią). W niektórych krajach sól uzyskuje się przez odsolenie wody morskiej. Czyni się tak, aby uzyskać wodę słodką, a sól to niejako produkt uboczny. Jest to proces bardzo kosztowny.

   SÓL POTASOWA – ma zastosowanie w produkcji nawozów, w przemyśle włókienniczym, farmaceutycznym. Produkują ją: Rosja – 36%, Kanada – 28%, Niemcy – 10, St. Zjedn. – 6%, Francja i Jordania – 5%.

   Apatyty i fosforyty są związkami fosforu i służą do produkcji nawozów fosforowych. Wydobywa się je w St. Zjed., Rosji, Jordanii i Tunezji. W Polsce nie wydobywa się tych surowców, jak i również soli potasowej.

Sulo, Pajączek

-12-

11) Przedstaw czynniki warunkujące nierównomierne ROZMIESZCZENIE LUDNOŚCI na świecie i w Polsce.

   Są dwa CZYNNIKI od, których zależy rozmieszczenie ludności na świecie. Są to:

a) warunki naturalne;

b) czynniki społeczno-ekonomiczne.

   ad. a) Najbardziej atrakcyjnymi warunkami naturalnymi do osiedlenia człowieka są tereny o:

- dobrym nasłonecznieniu;

- umiarkowanym cieple;

- odpowiedniej ilości wody;

- małej wysokości nad poziomem m7orza;

- małym nachyleniu;

- klimacie podzwrotnikowym i umiarkowanym oceanicznym;

- odpowiedniej ilości wody pitnej (słodkiej).

   75% ludności świata zamieszkuje tereny w strefie umiarkowanych szerokości geograficznych. 15% terenu świata nie nadaje się do zamieszkania z powodu braku ilości dostatecznej wody słodkiej.

   ad. b) Czynnikami społeczno-ekonomicznymi mającymi wpływ na rozmieszczenie ludności są:

- występowanie żyznych gleb (uprawianie rolnictwa i hodowla zwierząt);

- możliwość rozwoju przemysłu na danym terenie (surowce mineralne).

   Ludzie zamieszkują najczęściej tereny, na których przemysł jest rozwinięty. Powstają w ten sposób wielkie metropolie, co powoduje do przeludnienie miast. Największa gęstość zaludnienia występuje najczęściej na wybrzeżach morskich i wielkich węzłach transportu. Dlatego można powiedzieć, że najbardziej ludne miasta o sprzyjających im warunkach społeczno-ekonomicznych, oraz naturalnych, są najbogatsze i najbardziej rozwinięte. Przykładem tego jest USA, Kanada, Japonia, itp.

Bąku, Pajączek

-11-

3) Główni EKSPORTERZY i IMPORTERZY w handlu światowym.

   Wielkość obrotów w handlu światowym można rozpatrywać ze względu na ilość towaru, mierzonego jego masą, lub ze względu na jego wartość. Pod względem wagowym i objętościowym dominują surowce mineralne i artykuły rolnicze. Spośród surowców pierwszą pozycję zajmuje ropa naftowa.

Główni EKSPORTERZY ropy naftowej: