2005-05-45.pdf

BE Z BAWEŁ NY

ją każdą głupotę jako dowód naukowy

tego, o czym powszechnie wiadomo. To

wtedy dokonuje się „chrztu” kampanii

profilaktycznych, uruchamia się nowe

komisje fachowców, zabezpiecza finan-

se, kreuje potęgę określonych koncer-

nów farmaceutycznych. Nie bez powodu

zakpił kiedyś Mark Twain: „Istnieją

trzy rodzaje kłamstw: kłamstwa, prze-

klęte kłamstwa i statystyki”.

Gdy spojrzy się na pierwsze z brzegu

badanie naukowe z np. trzydziestoma

badaniami szczegółowymi dotyczącymi

owoców i warzyw, to najpierw okaże

się, że w dziesięciu brakuje rozstrzyga-

jących danych. Z pozostałych dwudzie-

stu - dziewiętnaście wylicza pozytywny

związek, cztery badania jednostkowe

pokazują, że całkowite spożycie warzyw

obniża ryzyko raka, a piętnaście po-

zostałych ustala każde coś innego.

W jednym przypadku przed chorobą

chroni surowe warzywo, w drugim - go-

towane. Jeśli ktoś zechce szczegółów -

proszę bardzo: także brokuły, pomido-

ry, kapusta, szpinak, marchew zapobie-

gają powstawaniu raka żołądka.

Prawa statystyki określają, że tego

rodzaju stwierdzenia nie są kuriozal-

ne. Można zaryzyko-

wać stwierdzenie, że

wszystkie możliwe wa-

rzywa - od awocado

do cebuli - oddzielnie

i w różnych kombi-

nacjach, zapewniają

w badaniach praw-

dopodobieństwo przy-

padkowego odkrycia

nieistniejącego związ-

ku pomiędzy danym

ziemiopłodem a cho-

robą. W celu jego

poszukiwania mani-

puluje się bez skru-

pułów, by tylko udowodnić tezę,

na której któremuś z ekspertów

czy koncernów zależy, dodajmy

- często z „określonych” powo-

dów.

Pomieszany

obraz badań

Gdyby jakiś środek żywnoś-

ciowy rzeczywiście chronił przed

rakiem, czy większość badań nie pot-

wierdziłaby takiego wyniku? Nies-

tety, jest przeciwnie: każde badanie

znajduje coś innego! Kto prezentuje np.

szpinak lub żółto-zielone warzywa jako

czynnik ochronny, ten równocześnie su-

geruje, że wszystkie inne gatunki są bez-

użyteczne. A to może tylko oznaczać, że

pozostałe warzywa nie chronią. Każde

zaś „twierdzenie ochronne” może być

przez inne badania zaprzeczone.

Problematyka badań jest dobrze

znana w naukowym świecie. W celu za-

pobieżenia spekulacjom i manipulacjom

uruchamia się badania prospektywne,

co oznacza, że jeszcze przed rozpoczę-

ciem prac naukowcy zakładają pewną

tezę, do której przez lata zdobywają

dane. Takim bada-

niom przypisuje się

większą siłę, chociaż

pozostają w mniej-

szości ze względu na

wysokość potrzeb-

nych nakładów finan-

sowych, jednak ich

wyniki często przyz-

nają rację scep-

tykom. Rzekome cu-

downe działania owo-

ców i warzyw nie

ujawniły się w żad-

nym z takich badań

prospektywnych.

Za „pomieszany

obraz” badań odpo-

wiedzialnych jest

kilka czynników. Jak

to się nieraz zdarza,

w grę mogą wchodzić

korelacje przypadko-

we. Może też być tak,

że w jednym kraju

kiepsko stoi przechowalnictwo jabłek

i w konsekwencji spożyto więcej nad-

psutych niż w innym. W drugim jabłka

mogły zostać potraktowane np. wątpli-

wej jakości konserwantami. Jednym

z ważnych źródeł błędów badań nad

żywnością jest też nieuwzględnianie

sposobów przygotowywania potraw, a

przecież głównie ten aspekt decyduje o

wartości zdrowotnej pożywienia. Samo

wskazanie na owoc czy warzywo nie wy-

starcza, gdyż jest zasadnicza różnica,

czy zjada się kompot, owoc świeży czy

z puszki. Oczywiście, jest możliwe, że

jakiś środek żywnościowy podwyższa

ryzyko raka żołądka, ale obniża ryzyko

raka płuc czy zawału serca, dlatego

podobne dane nie mogą być w sposób

izolowany odnoszone tylko do jednej

choroby.

Bulwersująca

sałatka danych

Aby ukryć przed obywatelem tę bul-

wersującą „sałatkę danych”, dzien-

nikarstwo zdrowia - w dbałości o

poprawny obraz świata - opuszcza,

co nie pasuje, a znajduje, czego braku-

je, traktując naukowe spekulacje jako

fakty i taką kompozycję uzdrawiania

oferuje tym, którzy uwierzą w każdą

nową manię w dziedzinie zdrowej żyw-

ności. Tak powstaje np. „Dziesięć porad

kulinarnych przeciw nowotworom”. Do

dzisiaj nie istnieje ani jedno badanie,

które wykazałoby jednoznaczną zależ-

ność choroby nowotworowej od żywie-

nia warzywno-owocowego. Z drugiej

strony brakuje statystyk, biochemicz-

nych wzorów i obserwacji, z których

wynika, że takie właśnie badania są chy-

bione. Ścisłych dowodów brakuje i tam,

i tu.

Wzrost zachorowań na nowotwory

staje się niepokojący. Jakieś medyczne

„zwycięstwo” mogłoby nam ująć obaw

przed rakiem, zawałem, chorobą Alz-

heimera. Im bardziej zbliżamy się do

granic biologicznie możliwego wieku,

tym aktualniejsze staje się pytanie, jak

chcemy się starzeć i umierać. Wojny

przeciwko śmierci nie wygrywa się za-

sobnością portfela czy konsumpcyjną

ofertą. Każda pokonana choroba cią-

gnie za sobą nową, też śmiertelną. Czy

muszą nam zatem bić godziny na walce

ze strachem i w pogoni za środkami czy-

niącymi nas nieśmiertelnymi?

Nie dajmy się zwariować. Czy nie na-

leżałoby raczej bardziej skupić się na

prawdziwych ryzykach w postaci np.

zawadiactwa samochodowego czy pa-

lenia papierosów?

Codzienne zmuszanie się do wciąż

nowych standardów żywieniowych jest

czystym marnotrawstwem (jeśli nie

wariactwem), przynoszącym pożytek

nie tyle poszukującym, co oferującym

każdy nowy „cudowny” sposób.

Stefan Kotusz

RYS. ROKSANA TYFEL, GIMNAZJUM NR 1, LUBLINIEC

KONKURS „MOJA ZIEMIA - MÓJ ŚWIAT” 2004

NR 5 (142)

MAJ 2005

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: