Materiał pobrano z http://e-wangelizacja.waw.net.pl

EX  UNIVERSA z Teologii Fundamentalnej

1)    Objawienie Boże w teologii współczesnej

2)    Wiarygodność chrześcijańskich źródeł o Jezusie Chrystusie

3)    Uzasadnienie Boskiego posłannictwa Jezusa

4)    Pojęcie i funkcja cudu w dziele Chrystusa i misji Kościoła

5)    Krzyż jako znak wiarygodności chrześcijańskiej

6)    Wiarygodność Zmartwychwstania Jezusa Chrystusa

7)    Chrystusowa geneza Kościoła

8)    Pojęcie i uzasadnienie sukcesji apostolskiej oraz prymatu biskupa Rzymu

9)    Znaki i autentyczność Kościoła

10)           Zbawienie w Kościele i przez Kościół

Wykaz lektur:                            Pismo święte Starego i Nowego Testamentu.

SVII; Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym; Konstytucja dogmatyczna o Kościele i Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym.

Katechizm Kościoła Katolickiego, Poznań 1994.

1)    W. Hładowski, Zarys apologetyki, Warszawa 1980.

2)    Ł. Kamykowski, Dlaczego Chrystus? Dlaczego Kościół?, Kraków 1992.

3)    W. Kasper, Rzeczywistość wiary, Warszawa1989.

4)    J. Kulisz, Wprowadzenie do teologii fundamentalnej, Kraków 1995.

5)    J. Myślików, Zagadnienia apologetyczne, Warszawa 1986.

6)    S. Nagy, Chrystus w Kościele, Wrocław 1983.

7)    M. Rusecki, (Red.), Być chrześcijaninem dziś, Lublin 1992.

8)    M. Rysecki, Wiarygodność chrześcijaństwa, t. 1, Lublin 1994.

9)    H. Seweryniak, Święty Kościół powszedni, Warszawa 1996.

10)           H. Waldenfels, O Bogu, Jezusie Chrystusie i Kościele dzisiaj, Katowice 1993.

1.     Objawienie Boże w teologii współczesnej

v    K. Rahner- najważniejszym odpowiednikiem biblijnym objawienia jest termin epifania- żyjący Bóg pozwala doświadczyć swojej najświętszej, stwórczej
i zbawczej obecności.

v    Przez długie wieki objawienie pojmowano głównie w sensie odsłonięcia, odkrycia (apokalipsis) prawd, których człowiek nie zdoła ogarnąć własnym rozumem- konstytucja „Dei Filius” Soboru Watykańskiego I z 24.4.1870r.- odpowiedź na racjonalizujące i naturalistyczne koncepcje religii; nacisk soboru na autorytet Boga objawiającego, poręczony pewnymi znakami wiarygodności i przekazujący człowiekowi prawdy naturalne, a zatem nieuchwytne rozumowo; Objawienie to słowo Boga potwierdzone Jego autorytetem i depozyt prawd powierzonych Kościołowi w Piśmie św. i Tradycji. Kościół ma ich wiernie strzec i podawać do wierzenia; zasługa SW I, zaakcentowanie charakteru poznawczego objawienia- intelektualistyczna wizja objawienia jako „depozytu”, niejako „relikwiarza prawd” niezmiennych i wiernie przekazywanych przetrwała a teologii aż do czasu Vaticanum II.

v    Nowe ujęcie objawienia- konstytucja „Dei Verbum” SW II, z 18.11.1965r.
- „Spodobało się Bogu objawić Siebie Samego i ujawnić nam tajemnice woli swojej, dzięki której przez Chrystusa, Słowo Wcielone, ludzie mają dostęp do Ojca w Duchu św. i stają się uczestnikami boskiej natury. Przez to zatem objawienie Bóg niewidzialny w nadmiarze swojej miłości zwraca się do ludzi jako do przyjaciół i obcuje z nimi, aby ich zaprosić do wspólnoty z sobą i przyjąć ich do niej. Ten plan objawienia urzeczywistnia się przez czyny i słowa wewnętrznie
z sobą powiązane (...) Najgłębsza zaś prawda o Bogu i o zbawieniu człowieka jaśnieje nam (...) w osobie Chrystusa, który jest zarazem pośrednikiem i pełnią całego objawienia”(KO 2).

v    Objawienie ma charakter teocentryczny i personalny. Bóg objawia „samego siebie”; cel objawienia- „udział w boskich dobrach” i „przystęp do Ojca”; Bóg zwraca się do ludzi jako „do przyjaciół” teocentryzm- Bóg jest inicjatorem, treścią i pełnią objawienia; cel – wprowadzenie człowieka do wspólnoty Trójcy św. przez Chrystusa objawiającego Ojca w Duchu św.

v    Osobowa i dialogowa strona objawienia- charakter historiozbawczy –mowa
o historycznym objawieniu Bożym (KO2-5), któremu podporządkowane jest naturalne poznanie Boga; Bóg daje ludziom poprzez rzeczy stworzone trwałe świadectwo o Sobie; objawia się przez „czyny i słowa” –sakramentalny wymiar objawienia- zbawczy czyn domagającego się Boga; Bóg objawiający się w sposób osobowy w historii oraz świadcząc słowem o sobie, pozwala komunikować się człowiekowi z Sobą.

v    Objawienie ma charakter chrystologiczny – Jezus dopełnia dzieła zbawczego
i wieńczy objawienie przez „całą swą obecność i ukazanie się”; „słowa i czyny”; „znaki i cuda”; „śmierć i pełne chwały zmartwychwstanie”; „zesłanie Ducha prawdy” (KO8); dzieło zbawczego objawienia trwa nadal w „nauce, życiu i kulcie” Kościoła (KO8).

v    Objawienie stanowi przekaz prawdy o samoudzieleniu się Boga i realizacji zbawienia – „ekonomia objawienia” i „historia zbawienia”- Bóg przez udzielanie samego siebie, objawia się i zarazem zbawia człowieka.

v    Nie należy „spodziewać się żadnego nowego objawienia publicznego przed chwalebnym ukazaniem się Pana naszego Jezusa Chrystusa”(KO4)- wszystko co jest konieczne do zbawienia „wykonało się” w wydarzeniu Męki
i Zmartwychwstania- objawienie zakończyło się ze śmiercią ostatniego apostoła; objawienie można od izolować od ciągle dokonującego się procesu zbawienia- rozróżnienie między objawieniem fundacyjnym (historia epifanii Bożych opisanych w Piśmie św., ze szczególnym uwypukleniem apostolskiego przekazu
o pełni objawienia w Chrystusie) a objawieniem zależnym (trwające dzieło samoudzielania się Boga ludziom , aż do momentu, gdy stanie się On „wszystkim we wszystkim”).

v    Objawienia prywatne- nieustanne trwanie dzieła zbawczego – charyzmaty
i objawienia połączone z urzędem , przenikające go.

v    Jedyne źródło objawienia darujący się Bóg- Pismo św.- ostateczna norma dla wiary i urzędu w Kościele, Tradycja – naturalne środowisko jego formacji, miejsce kontynuacji Słowa Bożego w świecie- określenie natchnienia i kanoniczności księgi, odrzucenie teorii „o dwu źródłach objawienia”, która została stworzona przez apologetykę w dobie walki z protestancką zasadą sola Scriptura

v    Wyakcentowanie przez SWII symbiozy Pisma św. i tradycji- Słowo Boga udzielającego się człowiekowi i norma życia Kościoła.

v    Księgi Pisma św. są „spisane pod natchnieniem Ducha św., Boga mają za autora
i jako takie zostały przekazane Kościołowi” (KO11)- księgi biblijne w sposób pełny, wierny i bez błędu podają prawdę, jaka z woli Bożej miała być utrwalana dla naszego zbawienia; K. Rahner- charyzmat natchnienia wchodzi w skład fundacyjnej historii „objawienia- zbawienia”, której istotnym elementem było powołanie do życia Kościoła; Bóg formując wspólnotę zbawczą obdarzył niektórych jej członków charyzmatem natchnienia, by wiernie przekazali to, co stanowi na zawsze fundamentem Kościoła.

v    Soborowa koncepcja objawienia stwarza nowe możliwości dialogu z innymi religiami; objawienie Boże towarzyszy historii ludzkości od samego początku, samoudzielanie się Boga- poświadczenie i wypełnienie w Chrystusie oraz stale realizujące się w Kościele- obejmuje nieograniczone przestrzenie czasu i ludzkich serc, nowe drogi do dialogu ekumenicznego; „Wiara i ustrój”(Montreal 1963r)- ujęcie objawienia w kategoriach zbawczego udzielania się Boga.

·        Teoria objawienia w teologii współczesnej- darmowe i zbawcze udzielanie się Boga ludziom, które dokonuje się w historii przez Jego nadprzyrodzone działanie interpretujące Słowo, przysposabiając do wejścia we wspólnotę z Ojcem przez Chrystusa w Duchu św. (kontynuacja nauki VaticanumII)

·        Pojęcie objawienia- „klucz do właściwego rozumienia i przeżywania wiary chrześcijańskiej

Ø     Teologii fundamentalna- dyscyplina teologiczna, która w sposób krytyczny
i otwarty na najgłębsze doświadczenia swoich czasów, zajmuje się sensem
i znakami wiarygodności komunikowanego przez Kościół objawienia Boga
w Jezusie Chrystusie- chrześcijańskie rozumienie objawienia

·        Wymiary objawienia:

Ø     Eschatyczne- dar objawienia Boga w wieczności (dar bezpośredniego poznania „twarzą w twarz”)

Ø     Przez naturę świata i człowieka- poznanie Boga naturalnym światłem rozumu
z dzieł stworzonych (ludzki podziw dla harmonii i piękna świata, refleksja nad wolnością i godnością człowieka, zdolność odczytywania znaków świętości, ofiary, modlitwy i mądrości świadków żyjących we wszystkich religiach, którzy stali się „żywymi objawieniami” Boga świętości i miłości)- otwarcie człowieka na Boga na Jego miłość i słowo, które może przyjąć lub odrzucić

Ø     Historyczne- objawienie w dziejach, które swój szczyt i pełnie osiąga we Wcieleniu i Tajemnicy Paschalnej Jezusa Chrystusa- Bóg poszukuje człowieka, przychodzi do niego- przywrócenie synowskiej godności człowiekowi i objawienie dziejów jako „historii”, „pedagogiki”, „ekonomi” zbawienia

Ø     Wymiar dialogowy i personalny- Bóg objawia „samego Siebie”- powrót do biblijnej idei objawienia – NT-epifania (darowanie Boga) i apokalipsis
(łac. Revelatio, odsłonięcie, odsunięcie zasłony, ujawnienie); zaproszenie do wspólnoty z sobą, udzielenie swego Boskiego życia ludziom stworzonym w sposób wolny przez Niego, by w swoim jedynym Synu uczynić ich przybranymi synami- cel objawienia („udział w Boskich dobrach” i „przystęp do Ojca”)- osobowe
i zbawcze „darowanie się” Boga.

Definicja OBJAWIENIA: zbawcze darowanie się Boga ludziom, które dokonuje się
w historii przez Jego nadprzyrodzone działanie i interpretujące słowo, przysposabiając do wejścia we wspólnotę z Ojcem przez Chrystusa w Duchu św.

Ø     Wymiar historiozbawczy- jedność dzieła objawienia, stworzenia i zbawienia.

Ø     Wymiar sakramentalny- objawienie Boga przez „czyny i słowa”- zbawczy czyn darującego się Boga, który realizuje się w dziejach świata, a swoje zapowiedź
i interpretację znajduje w słowie Bożym; „komunikowanie się” człowieka
z Bogiem; objawienie- darowanie się Boga i realizacja zbawienia („ekonomia objawienia”, „historia zbawienia”).

Ø     Wymiar chrystocentryczny- Jezus „głosi słowo Boże (...)i dopełnia dzieła zbawienia przez „całą swą obecność i ukazanie się”, „słowo i czyny”, „znaki
i cuda”, „śmierć i pełne chwały zmartwychwstanie”, „zesłanie Ducha prawdy”(KO8)- dzieła zbawczego objawienia trwające w „nauce, życiu i kulcie” Kościoła (KO8).

Ø     Objawienie fundacyjne- historia epifanii Bożych opisanych w Piśmie św., ze szczególnym uwypukleniem apostolskiego przekazu w pełni objawienia
w Chrystusie.

Ø     Objawienie zależne- trwające dzieło darowania się Boga ludziom, aż do momentu, gdy stanie się On „wszystkim we wszystkim”.

Ø     Objawienie prywatne nie należą do depozytu wiary- nadejście wraz z Chrystusem w „pełni zbawienia”.

Ø     Powiązanie charyzmatów i objawień, które wypływają z objawienia fundacyjnego, u urzędem apostolskim; sakramenty związane z hierarchiczną strukturą Kościoła

Ø     Przekazywanie objawienia Bożego- świadectwo apostolskie, głoszone słowem
i utrwalane na piśmie (depozyt wiary =Tradycja i Pismo św.)

Ø     Jedyne źródło objawienia- darujący się Bóg; Pismo św.- przekazane przez Tradycję apostolską i utrwalane pod natchnieniem Ducha św. słowo Boga darującego się
w Chrystusie każdemu człowiekowi, prawda zbawcza i norma życia Kościoła. Natchnienie Pisma św.- cecha, która sprawia, że ma ono za prawdziwych autorów Boga i człowieka, tak że słowo ludzkie przekazuje prawdę zbawczą; charyzmat natchnienia wchodzi w skład fundacyjnej historii „objawienia-zbawienia”, której istotnym elementem było powołanie do życia Kościoła; konsekwencja natchnienia- wiara, że Pismo św. w sposób pełny, wierny i bez błędu podaje prawdę, jaka
„z woli Bożej miała być (...) utrwalana dla naszego zbawienia; Tradycja- pewne treści wiary i proces ich przekazu- dokonujący się ciągle w Kościele, mocą Ducha św., proces recepcji i przekazu słowa Bożego powierzonego Apostołom (ciągła odpowiedź Kościoła na trwające objawienie Boga, recepcja słowa Bożego, wzbudzony i podtrzymywany przez Ducha Prawdy zmysł wiary, pamięć o wielkich dziełach Bożych, która właściwy kształt zyskuje w anamnezie liturgicznej oraz
w naśladowaniu oddania Chrystusowego w codzienności chrześcijańskiej); Tradycja konstytutywna- proces recepcji objawienia Bożego, który skrystalizował się w postaci Pisma św.; tradycje– formy liturgii, teologii, katechezy, moralności, prawa kościelnego, sztuki- sposób samorealizacji Kościoła Chrystusowego
w dziejach różnych Kościołów historycznych.

Ø     koncepcja objawienia- nowe możliwości dialogu międzyreligijnego- objawienie Boże towarzyszy historii ludzkości od samego początku, udzielanie się Boga
w Chrystusie obejmuje nieograniczone przestrzenie czasu i ludzkich serc; prawie wszystkie religie teocentryczne odwołują się do znajdującego się w ich postaw wydarzenia objawienia – idea objawiającego się Boga.

Ø     Nowe drogi dialogu ekumenicznego („Wiara i Ustrój” Montreal 1963r.)- objawienie to zbawcze udzielanie się Boga człowiekowi, Tradycja- przekaz objawienia, ciągłego darowania się Boga w Chrystusie obecnemu w życiu Kościoła.

Ø     „Fides et ratio” (roz. 2 poświęcony mądrości Bożej) objawienie to co jest istotą Kościoła, to czym żyje Kościół, wyraz mądrości Boga, którą otrzymał Kościół; porządek świata, ludzkiego serca.

2.     Wiarygodność chrześcijańskich źródeł o Jezusie Chrystusie

v    Natchnione słowo Boże NT- pierwotne i ostateczne świadectwo objawienia Boga w Chrystusie Jezusie.

v    Wczesne chrześcijaństwo- tendencja, by głosić Chrystusa (Mesjasza), Pana, uwielbionego Syna Bożego.

v    Kościół nigdy nie zapomina o historycznym Jezusie, Rabbim z Nazaretu, człowiekiem umęczonym w Jerozolimie z rozkazu prokuratora Piłata.

v    Gminy pierwotne- reakcja na niebezpieczeństwo redukowania wiary i zbawienia do przeżyć czysto duchowych, odnowienie pamięci przeszłości przez stworzenie jednej w swoim rodzaju formy literackiej- ewangelii (w świadomości pierwszych chrześcijan słowo to oznaczało kerygmę i zbawcze czyny Jezusa, a nade wszystko wydarzenie paschalne, wobec którego reszta stanowi tylko początek Mk1,1).

v    Poł. II w.- używanie tej nazwy na określenie 4 pism zawierających opis ziemskiego życia Jezusa (Marcian ok.140r.; św. Justyn ok. 150-155r.; Kanon Muratoriego koniec II w.)

v    Teologia fundamentalna- wiarygodność chrześcijaństwa i doświadczenie „objawienia Bożego w Chrystusie Jezusie” w świetle historyczności

v    Świadectwo Kościoła poapostolskiego(II w.-III w.):

·        Papiasz „Wykład mów Pana” ok.110r. (przekazany przez Euzebiusza „Historia Kościoła”): „Marek, który był tłumaczem Piotra, zapisał ze starannością, aczkolwiek nie według porządku, wszystko co sobie przypomina o tym, co Pan powiedział lub uczynił. Nie słyszał on ... Pana, ani Mu nie towarzyszył, lecz później, jak twierdził, stał się towarzyszem Piotra. Ten dawał swe pouczenia wedle potrzeb, nie czyniąc jednak syntezy słów Pana. W ten sposób Marek, pisząc to co sobie przypomniał, nie popełnił błędu. W rzeczywistości przyświecały mu tylko jeden cel: nie pominąć niczego z tego, co usłyszał i nie pomylić się w tym, co przekazywał.(...) Mateusz zebrał logia w narzeczu hebrajskim? (aramejskim) wykładając je jak potrafił”.

·        Ireneusz z Lyonu „Adversus haerses” ok.170r.: „Pan dał swoim apostołom misję głoszenia ewangelii i to właśnie za ich pośrednictwem poznaliśmy prawdę, tzn. nauczanie Syna Bożego (...). Albowiem nie poznaliśmy ekonomii zbawienia inaczej jak tylko przez tych, przez których dotarła do nas ewangelia na piśmie, aby była fundamentem naszej wiary (...). Mateusz napisał ewangelię wśród Żydów, gdy Piotr i Paweł głosili Dobrą Nowinę w Rzymie i zakładali Kościół. Po ich śmierci Marek, uczeń i tłumacz piotrowy, podał nam także na piśmie to co przepowiadał Piotr. Potem Łukasz, towarzysz Pawła, napisał głoszoną przezeń ewangelię.
W końcu Jan, uczeń Pana, na którego piersi spoczywał, również napisał ewangelię, przebywając w Efezie w Azji”.

·        Orygenes „1 homilia wg. Łukasza”(185-254): „Za czasów Nowego Testamentu liczni <usiłowali pisać ewangelię>, ale nie wszystkie zostały przyjęte. Mateusz, Marek, Jan i Łukasz nie <usiłowali> pisać, ale napełnieni Duchem św., napisali ewangelię (...) A zatem liczni <usiłowali> pisać, lecz tylko cztery zostały przyjęte: to z nich należy czerpać, aby wydobyć na światło dzienne to, w co należy wierzyć o osobie naszego Pana i Zbawcy”.

·        Fragment Muratoriego- fragment rękopisu łacińskiego, pochodzący z VIII w., który jest przekładem tekstu greckiego z końca II w, i dającego wykaz urzędowy ksiąg ST i NT, przyjętych przez gminę rzymską: „... trzecia księga ewangelii jest według Łukasza, czwartą ewangelię napisał Jan spośród uczniów”.

Ø     Jednomyślne i całkowicie spontaniczne przeświadczenie, że poprzez ewangelię poznajemy rzeczywiście Jezusa i Jego posłannictwo zawierają one przepowiednie apostołów na temat Jezusa.

Ø     Tradycja chrześcijańska- tendencja do zaciśnięcia więzi łączących autorów ewangelii z autorytetem apostolskim oraz do indywidualizowania autorstwa ewangelii

Ø     Chrześcijańskie źródła o Jezusie Chrystusie mają postać świadectw wiary –
1Tes 4,14-15 (pierwsze wyznanie wiary w Jezusa Chrystusa), 1 Kor 15,3b-5.

Ø     Ewangelia jako źródło wiary w Jezusa

Ø     Charakter ewangelii- biografie w sensie starożytnym + wyznanie wiary

Ø     Krytyka zewnętrzna ewangelii- tradycja o genezie ewangelii

Ø     Integralność tekstu ewangelii

3.      Uzasadnienie Boskiego posłannictwa Jezusa

v    Objawienie Boga w Jezusie Chrystusie- fundament wiary chrześcijańskiej

v    Tradycyjna teologia w argumentacji na rzecz Bóstwa Jezusa stawiała na pierwszym miejscu temat Jego cudów i zmartwychwstania

v    Apologeci- odwoływanie się do problemu samoświadomości Jezusa, Jego psychologii i moralności.

v    Prawda o objawieniu Boga w Jezusie Chrystusie- poznanie i przeżywanie
w mistycznym świetle pochodzącym w tej samej sfery, z której pochodzi osoba Jezusa.

v    Obok osobistych, modlitewnych i mistycznych doświadczeń, istnieje przekaz
o historycznym doświadczeniu spotkań z Jezusem – dotarcie do charakterystycznych i właściwych tylko dla Jezusa słów i czynów, aby w ten sposób określić motywy Jego życia i posłannictwa oraz ich wpływ na świadectwa
i przekonania, które zostały przekazane w NT

v    Jezusowa świadomość jedynej w swoim rodzaju bliskości z Bogiem miała własna historię- nauka, zdobywanie nowych doświadczeń, podzielanie horyzontów umysłowych i pojęć swojej epoki, kryzys somookreślenia- stopniowe dochodzenie Jezusa do przekonania o zbawczym uniwersalizmie Jego życia i śmierci.

v    Rozmaite pokłady tekstów nowotestamentalnych- w jednych zawarte jest nie wprost świadectwo Jezusowe o Jego mesjańskim posłannictwie i synowskim związku z Bogiem- określenie mesjańskiego świadectwa i wyraźnej w nim świadomości mianem chrystologii implicite (nie wprost)- niebezpieczeństwo mylnego poglądy, że Jezusowa świadomość i doświadczenie synostwa Bożego nie zostały zrozumiane podczas Jego ziemskiego życia; Zmartwychwstanie pełne objawienie treści Jego osoby i posłannictwa

v    Chrystologia Jezusa- implikowana w niej świadomość znalazła swoją eksplikację w wierze uczniów i tytułach Boskich, jakimi zaczęto określać Jezusa, wysławiając Go i reflektując nad całością Jego życia w świetle Zmartwychwstania (chrystologia explicite); spisanie NT- wyraźnie, w niektórych elementach ewangelicznych opisów narodzin, życia i śmierci Jezusa, chrystologii popaschalnej; ci, którzy znali Jezusa lub Jego uczniów przekazali nam głębokie przekonanie, że w Mistrzu
z Nazaretu objawił się: Mesjasz, Pan i Syn Boży

...