Moduł 2.pdf

Rola personelu medycznego średniego i niższego w diagnostyce patomorfologicznej. Przygotowanie materiału

biologicznego do różnych typów badań patomorfologicznych

Rola personelu medycznego średniego i niższego

w diagnostyce patomorfologicznej.

Przygotowanie materiału biologicznego

do różnych typów badań patomorfologicznych

Wstęp

1. Miejsce pielęgniarki w procesie diagnostycznym

2. Sposoby utrwalania i transportu materiału tkankowego

3. Sposoby utrwalania i transportu materiału cytologicznego

4. Inne problemy związane z diagnostyką patomorfologiczną

5. Skierowanie na badanie histopatologiczne i cytologiczne. Elementy rozpoznania histopatologicznego

Literatura podstawowa

Wstęp

Lekarz bierze udział jedynie w części procesu powstawania rozpoznania

patomorfologicznego. Najczęściej jest to początek procesu (pobranie materiału) i jego koniec

(diagnoza). Pozostałą treść wypełnia praca personelu średniego i niższego, bez której

rozpoznanie nie mogłoby powstać. To — jaki sposób ma ta praca wyglądać, jak powinna być

zorganizowana i na czym ma polegać — stanowi treść niniejszego modułu. Ponieważ nie

istnieją opracowania dotyczące poruszanych tutaj tematów, należy szczególnie staranie

zapoznać się z zawartą poniżej treścią.

Rola personelu medycznego średniego i niższego w diagnostyce patomorfologicznej. Przygotowanie materiału

biologicznego do różnych typów badań patomorfologicznych

1. Miejsce pielęgniarki w procesie diagnostycznym

Współczesna medycyna większość działań ujmuje w ramy konkretnych, powtarzalnych,

szczegółowo opisanych procedur. Pozwalają one z jednej strony na wykonywanie czynności

za każdym razem w taki sam, prawidłowy z punktu widzenia sztuki lekarskiej sposób,

z drugiej zaś na analizę wykonania poszczególnych czynności i — jeśli gdzieś wystąpił błąd

— na łatwe znalezienie punktu, w którym złamano reżim wykonywanej procedury

i — w następnym cyklu — eliminację błędu. Równocześnie czytelny jest (personalnie) ciąg

osób, które realizowały poszczególne etapy procedury. Dotyczy to także procesu

powstawania rozpoznania patomorfologicznego. Opracowania i przestrzegania procedur

wymagają normy ISO, a także przepisy dotyczące akredytacji zakładów opieki zdrowotnej.

Z uwagi na niepowtarzalność warunków panujących w różnych szpitalach, każdy z nich

opracowuje procedury we własnym zakresie, jednak pewne zasady postępowania mają

charakter uniwersalny. Większość procedur pomiędzy pobraniem materiału od chorego,

a rozpoczęciem jego „przeróbki” na preparaty mikroskopowe, realizowana jest przez średni

personel medyczny. Podstawowe zasady, jakim procedury te powinny podlegać,

przedstawiłem poniżej.

W każdym szpitalu czy oddziale zabiegowym powinna być spośród średniego personelu

bloku operacyjnego wyznaczona osoba odpowiedzialna za prawidłową realizację procedur

związanych z przygotowaniem i transportem materiałów do badania histopatologicznego.

Realizuje ona obowiązujące w danym szpitalu procedury, z którymi, w formie pisemnej,

zapoznaje wcześniej cały personel bloku operacyjnego. Osoba ta każdorazowo wyznacza

pracowników realizujących poszczególne etapy procedur i dba o ich ścisłe przestrzeganie.

Blok operacyjny, jako całość bądź poszczególne oddziały, prowadzi książki badań

histopatologicznych, w których zapisywane są następujące informacje:

— numer kolejny badania i/lub numer historii choroby,

— imię i nazwisko chorego,

— wiek chorego (pełna data urodzenia),

— oddział (o ile książka jest jedna dla bloku),

— data pobrania materiału,

— rodzaj materiału,

Rola personelu medycznego średniego i niższego w diagnostyce patomorfologicznej. Przygotowanie materiału

biologicznego do różnych typów badań patomorfologicznych

— rozpoznanie kliniczne (niekonieczne),

— nazwisko lekarza pobierającego,

— liczba naczyń, w których znajduje się materiał,

— podpis osoby transportującej materiał.

Przy każdym badaniu w książce powinny znajdować się dwie wolne rubryki, wypełniane

przez personel ZP, czyli:

— miejsce na datę odbioru materiału przez ZP,

— miejsce na podpis osoby odbierającej materiał — pracownika ZP.

Pobrany podczas np. zabiegu operacyjnego materiał tkankowy jest w miejscu pobrania (blok

operacyjny, gabinet zabiegowy) umieszczany w naczyniu i zalewany płynami utrwalającymi.

Często przed zalaniem utrwalaczem, materiał wymaga takich czynności, jak oznaczenie,

wypłukanie, przecięcie itd. W większości wypadków umieszczenie w naczyniu i pozostałe

czynności wykonywane są przez personel pielęgniarski bloku operacyjnego. Czasem mogą

być zlecane personelowi niższemu, jednak pod ścisłym nadzorem pielęgniarki. Powyższe

czynności powinny być wykonywane z niezwykłą wręcz starannością i dokładnością.

W żadnym wypadku nie może mieć miejsca kontakt materiału pochodzącego od jednego

pacjenta z materiałem pochodzącym od innego. Podobnie nie mogą być używane te same

narzędzia czy materiały jednorazowe (sączki, gazy itd.). Narzędzia, którymi opracowywany

jest materiał, muszą być każdorazowo starannie myte (bez konieczności sterylizacji), aby

zapobiec możliwości dostania się choćby najmniejszych drobin materiału od jednego

pacjenta, do materiału pochodzącego od innego pacjenta. Materiał i sprzęt jednorazowy

używany do przygotowania materiału musi być kierowany do utylizacji, a następny specymen

opracowywać należy używając nowego sprzętu czy materiału.

Następną czynnością jest oznaczenie naczynia z materiałem tkankowym w sposób

uniemożliwiający pomylenie bądź zamienienie materiału. Niedopuszczalna jest sytuacja,

w której obok siebie znajduje się kilka naczyń z materiałem tkankowym, a osoba

oznaczająca podpisuje je „z pamięci”. Każdy pojemnik powinien być oznaczony natychmiast

po umieszczeniu w nim materiału bądź nawet wcześniej, w fazie przygotowania do zabiegu.

Dane, które mu s zą znajdować się na naczyniu z materiałem do badania:

— nazwisko i imię pacjenta,

— wiek pacjenta lub data urodzenia,

— rodzaj płynu utrwalającego, jakim zalano materiał,

Rola personelu medycznego średniego i niższego w diagnostyce patomorfologicznej. Przygotowanie materiału

biologicznego do różnych typów badań patomorfologicznych

— inne istotne informacje; (patrz temat 4).

Dane, które p o win n y znajdować się na naczyniu z materiałem do badania:

— data pobrania materiału,

— nazwa oddziału czy gabinetu, z którego materiał pochodzi,

— nazwisko lekarza pobierającego,

— określenie zawartości naczynia, czyli jaki materiał tkankowy w nim się znajduje.

Informacje powyższe powinny być napisane czytelnym pismem „drukowanym”,

uniemożliwiającym pomyłkę. Ze względu na dbałość o prawidłowy, dalszy przebieg procesu

diagnostycznego naczynie z preparatem powinno być oznaczane (podpisywane danymi)

przez średni personel medyczny. Należy także pamiętać o możliwości zamoczenia

powierzchni, na której znajduje się opis materiału wodą bądź alkoholem, a więc trzeba

używać miękkiego ołówka lub pisaka odpornego na działanie wody i alkoholu.

Kolejnym etapem procesu diagnostycznego jest przechowywanie materiału na bloku

operacyjnym. W różnych szpitalach istnieją różne w tej dziedzinie praktyki; materiał może

być zbierany z całego dnia i dopiero pod koniec dnia pracy bądź następnego dnia rano

transportowany do ZP (najczęstsza praktyka), może być przenoszony kilka razy w ciągu dnia

(nowoczesne szpitale onkologiczne) lub zbierany przez dłuższy czas (kilka-kilkanaście dni)

i dopiero wtedy dostarczany. Transport materiału powierza się na ogół personelowi

niższemu.

Obowiązkiem osoby odpowiedzialnej za przygotowanie materiału do badania (o której mowa

na początku rozdziału) jest sprawdzenie (albo zlecenie komuś tego zadnia) zgodności

informacji zawartych w skierowaniu do badania i w książce badań bloku z informacjami na

naczyniu z materiałem. W przypadku jakichkolwiek niezgodności lub braku niezbędnej

informacji, materiał nie może opuścić bloku operacyjnego. Po uzupełnieniu danych następuje

ponowne sprawdzenie i transport materiału wraz ze skierowaniem do ZP.

Materiał jest tam sprawdzany przez osobę z personelu średniego pod względem zgodności

zapisów w książce badań bloku, na naczyniu i na skierowaniu. Przy braku niezgodności,

przyjmowany jest do badania, co potwierdza się datą przyjęcia oraz podpisem osoby

przyjmującej. W przypadku niezgodności, materiał wraz z dokumentacją powinien trafić

z powrotem na blok operacyjny w celu uzupełnienia danych.

Rola personelu medycznego średniego i niższego w diagnostyce patomorfologicznej. Przygotowanie materiału

biologicznego do różnych typów badań patomorfologicznych

Ponieważ nie we wszystkich szpitalach znajdują się ZP, materiał musi być dostarczany do

pracowni w innych szpitalach, odległych często o kilkaset kilometrów. Najczęściej

transportowany jest za pośrednictwem:

— Poczty Polskiej,

— transportu sanitarnego szpitala,

— transportu podmiotów mających umowy ze szpitalem (firmy spedycyjne, zakłady

pogrzebowe itd.),

— transportu wykonawcy badań (szpital, prywatna pracownia).

Każdy rodzaj transportu wymaga właściwego zabezpieczenia i zapakowania materiału

(o czym w następnym temacie), a także systemu pozwalającego na kontrolę ruchu materiału.

Ostatni aspekt jest utrudniony jedynie w przypadku przesyłania materiału drogą pocztową;

w tym przypadku stosowanym najczęściej rozwiązaniem jest potwierdzenie listy otrzymanych

badań przez odbiorcę za pośrednictwem faksu lub poczty elektronicznej.

W przypadku braku ZP w danym szpitalu, personel bloku operacyjnego dostarcza materiał

do działu szpitala, który został przez dyrekcję wyznaczony jako odpowiedzialny za spedycję

poza szpital. Najczęściej jest to prosektorium, dział transportu, rzadziej laboratorium

analityczne. W przypadku realizacji badań przez prywatne pracownie, materiał najczęściej

jest odbierany przez kuriera bezpośrednio z bloku bądź innego wyznaczonego miejsca.

W każdej z powyższych sytuacji osoba, której przekazywany jest materiał, ma obowiązek

potwierdzić podpisem i datą fakt jego odbioru.

W przypadku stwierdzenia błędu w realizacji procedur przygotowania i ekspedycji materiału

do badania, konieczne jest natychmiastowe powiadomienie ZP, do którego materiał został

wysłany, o zaistnieniu błędu i udzielenie szczegółowych informacji, na czym ów błąd polegał.

W przypadku niezgodności danych na skierowaniu do badania, obowiązek powiadomienia

ZP spoczywa na lekarzu kierującym.

Podobnym zasadom postępowania podlegają wszystkie rodzaje materiału do badania

patomorfologicznego, które nie są pobierane bezpośrednio przez lekarza patologa.

Trzeba mieć świadomość wagi i możliwych konsekwencji badania śródoperacyjnego, które

wymaga szczególnych przygotowań zarówno od personelu klinicznego, jak i ZP Transport

materiału opisałem w innym miejscu, tu natomiast chciałbym zwrócić uwagę na konieczność

powiadamiania ZP o przebiegu zabiegu, podczas którego pobrany ma być materiał.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: