diagnostyka labolatoryjna gospodarki witaminowej.pdf

41.

DIAGNOSTYKA LABORATORYJNA

GOSPODARKI WITAMINOWEJ

Najczęściej stosowane metody do oznaczania witamin oraz białek wiąŜących witaminy w materiale

biologicznym:

fluorymetryczne,

immunologiczne:

o MEIA (microparticle enzyme immunoassey)

o CEDIA (cloned enzyme donor immunoassey)

izotopowe,

spektroskopii UV,

HPLC z detekcją fluorymetryczną.

Witaminy najcz ęś ciej oznaczane :

- B12 – w surowicy,

- kwas foliowy (B11) – w krwinkach czerwonych i w surowicy.

Oznaczanie st ęŜ e ń tych witamin ma znaczenie w rozpoznawaniu i róŜnicowaniu:

- niedokrwistości,

- stanów niedoborowych,

- zespołów złego wchłaniania jelitowego.

Diagnostyka gospodarki witaminowej obejmuje:

1. Wykrywanie niedoborów witamin:

oznaczanie st ęŜ e ń witamin we krwi ,

oznaczanie st ęŜ e ń witamin wydalanych z organizmu z moczem .

ZBIÓRKA MOCZU – moŜe być przeprowadzana w róŜnych przedziałach czasowych:

Û DZM (dobowa)

Û nocna

Û ograniczona do 12h, 8h, itp.

Û zbierana w ciągu całej doby w kilkugodzinnych porcjach

oznaczanie st ęŜ e ń metabolitów powstałych w reakcjach, w których uczestniczą witaminy,

testy dynamiczne:

po obciąŜeniu okre ś lon ą witamin ą,

po obciąŜeniu prekursorami witamin .

2. Wykrywanie nieprawidłowego wchłaniania witamin.

WITAMINA B 6

TEST KSANTURENOWY

wit. B 6 uczestniczy w procesie katabolizmu tryptofanu ,

fosforan pirydoksalu pełni tu funkcję koenzymu kinureninazy ,

w stanach niedoboru B 6 ⇒ zaburzenie przemian metabolicznych ⇒ powstaje kwas ksanturenowy

(wydalany z moczem)

Wykonanie testu.

Pacjentowi u którego podejrzewa się, po wstępnej diagnozie, niedobór witaminy B 6 :

¦ podaje się 10g tryptofanu w 250 cm 3 wody ,

¦ w próbce pobranej z DZM oznacza się stęŜenie kwasu ksanturenowego .

Interpretacja wyniku.

Prawidłowe stęŜ. wit. B 6

⇒ kw. ksanturenowy nie powstaje lub jego stęŜ. zawiera się w granicach błędu metody.

Po obciąŜeniu aminokwasem dobowe wydalanie kwasu ksanturenowego:

moŜe wynosić ok. 20 mg

wydalanie >50 mg ⇒ niedobór fosforanu pirydoksalu

Ograniczenia testu

Jest mało swoisty i wydalanie kwasu ksanturenowego w ilości 20 mg/dobę nie stanowi o prawidłowej

zawartości witaminy B 6 w organizmie.

L – tryptofan

dioksygenaza

tryptofanowa

FORMYLO KINU RENINA

formamidaza

L – KINU RENINA

monooksygenaza

kinureninowa

KWAS KINURENINOWY

kinureninaza

3 – L – HYDROKSY KINU RENINA

HYDROKSY ANTRANILAN

B 6 (PLP )

CO 2 + H 2 0

KWAS KSANTURENOWY NH 3

WITAMINA B 12

KWAS METYLOMALONOWY (MMA)

kwas ten powstaje w następstwie niedoboru wit. B 12 ,

w wyniku upośledzonej reakcji izomeryzacji

D-metylomalonylo-CoA

L-metylomalonylo-CoA

bursztynylo-CoA

kobalamina jest tu koenzymem mutazy metylomalonowej katalizującej reakcję izomeryzacji

metylomalonylo-CoA w bursztynylo-CoA

metylomalonylo-CoA jest związkiem pośrednim powstającym w przemianach aminokwasów takich

jak walina , metionina , izoleucyna , treonina oraz nieparzystow ę glowych kwasów tłuszczowych .

WALINA

METIONINA

IZOLEUCYNA

TREONINA

ATP

ADP

PROPIONYLO-CoA

D – METYLOMALONYLO -CoA

karboksylaza

propionylo-CoA

izomeraza

metylomalonylo-CoA

biotyna, Mg 2+

L – METYLOMALONYLO -CoA

B 12

/ kobalamina /

mutaza

metylomalonowa

BURSZTYNYLO -CoA

KWAS METYLOMALONOWY

CYKL KREBSA

Wykonanie testu.

Pacjentowi:

¦ podaje się prekursory kwasu metylomalonowego (zwykle walin ę lub metionin ę),

¦ w próbce z DZM oznacza się stęŜenie kwasu metylomalonowego metodą kolorymetryczn ą .

Interpretacja wyniku.

Prawidłowe wydalanie MMA

0 – 11 mg/dobę

Niedobór wit. B 12

37 – 750 mg/dobę

Po obciąŜeniu prekursorem

>1000 mg/dobę

wydalania MMA z moczem dopiero po obci ąŜ eniu pacjenta prekursorem )

¦ przy całkowitej remisji choroby Addisona-Biermera u chorych z marsko ś ci ą w ą troby

oraz u osób z obni Ŝ on ą ilo ś ci ą wydzielanego czynnika Castle’a

( brak

wydalania MMA z moczem po obci ąŜ eniu prekursorem )

Znaczenie diagnostyczne testu.

Istotna wartość diagnostyczna w róŜnicowaniu niedokrwistości megaloblastycznych:

podwyŜszone stęŜenie kwasu metylomalonowego we krwi i w moczu ⇒ niedobór wit. B 12

prawidłowe wydalanie MMA (nawet po obciąŜeniu metioniną) ⇒ niedobór kw. foliowego (B 11 )

Ograniczenia testu

Niemiarodajne wyniki:

¦ u części chorych z niewyrównan ą chorob ą Addisona-Biermera

(

TEST SCHILLINGA

do oceny stopnia wchłaniania wit. B 12 z przewodu pokarmowego,

dostarcza informacji czy jest zachowane prawidłowe wchłanianie wit. B 12

na podstawie oceny radioaktywności moczu.

Wykonanie testu.

¦ I część testu

Û podanie pacjentowi doustnie małej dawki (1,0

g) znakowanej izotopem wit. B 12

po upływie ok. 2 godzin:

Û podanie domi ęś niowo 1000

g nie znakowanej wit. B 12

¦ II część testu (po upływie ok. 5 dni)

Û podanie znakowanej wit. B 12 wraz z czynnikiem wewnętrznym ( 60 mg ś wi ń skiego IF )

Interpretacja wyniku.

JeŜeli ilo ść radioaktywnej witaminy B 12 wydalanej w DZM jest:

Û wi ę ksza ni Ŝ 16% podanej doustnie dawki

⇒ prawidłowe wchłanianie wit. B 12

Û ni Ŝ sza radioaktywność moczu pacjenta

⇒ upo ś ledzone wchłanianie wit. B 12

Normalizacja wyniku testu po przeprowadzeniu II cz ęś ci

⇒ przyczyną upośledzonego wchłaniania: brak czynnika wewn ę trznego

Brak dowodów wchłaniania wit. B 12 w II częci w:

- polekowym złym wchłanianiu wit. B 12

- niewydolności trzustki

- zespole Zollinger-Ellisona

- nieprawidłowej jelitowej florze bakteryjnej

Ograniczenia testu

Fałszywie niskie wyniki ⇒ u osób z chorobami nerek, które są jedynym ograniczeniem stosowania tej

metody oceny wchłaniania wit. B 12

Oznaczanie przeciwciaÿ przeciwko IF w surowicy krwi

Choroba Addisona-Biermera (niedokrwistość złośliwa, anaemia perniciosa)

- szczególna postać niedokrwistości megaloblastycznej, związanej z niedoborem czynnika Castle’a,

a tym samym witaminy B 12 .

Wykrycie przeciwciał przeciwko IF

⇒ pozwala potwierdzi ć autoimmunologiczne podło Ŝ e choroby Addisona-Biermera .

Wytwarzane są 3 rodzaje przeciwciał :

przeciwko IF ⇒ hamowanie łączenia się IF z wit. B 12

przeciwko kompleksowi IF- wit. B 12 ⇒ hamowanie łączenia tego kompleksu z rec. w jel. krętym.

przeciwko komórkom okładzinowym błony śluzowej Ŝołądka

⇒ hamowanie wytwarzania IF oraz zmiany zanikowe śluzówki

Metody oznaczania:

¦ immunoenzymatyczne

¦ radioimmunologiczne

KWAS FOLIOWY - WITAMINA B 11

Niedobór moŜna wykryć w oparciu o testy dynamiczne:

klirens kwasu foliowego

test FIGLU

KLRENS KWASU FOLIOWEGO

- jest proporcjonalny do ustrojowych zasobów folianów ,

- niedobór kwasu foliowego ⇒ przyspieszone znikanie z osocza po do Ŝ ylnym obciąŜeniu

Wykonanie testu.

do Ŝ ylne podanie kwasu foliowego w dawce 15 m g/kg masy ciała

oznaczenie stęŜenia kwasu foliowego w surowicy krwi w odst ę pach czasowych

Interpretacja wyniku.

Przy prawidłowym poziomie kwasu foliowego:

po 3 minutach 127

g/l

po 15 minutach 40

g/l

po 30 minutach 20

g/l

W uproszczonej wersji testu, stęŜenie

kwasu foliowego oznaczone jednorazowo

po 15 minutach od obciąŜenia kwasem

foliowym wynosi prawidłowo 21-80 mg/l.

WERSJA UPROSZCZONA

- jednorazowy pomiar po 15 minutach

21-80 m g/l

Szybko ść oczyszczania osocza z kwasu foliowego zale Ŝ y od aktywno ś ci reduktazy kwasu foliowego .

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: