pri7.pdf

Anna Matczak

Psychologia ró nic indywidualnych, II rok

TEMATY 9 i 10

STYLE POZNAWCZE

Definicja : Styl poznawczy = preferowany sposób funkcjonowania poznawczego

Pocz tki problematyki – lata 50. XX wieku

Styl poznawczy – „narz dzie” osobowo ci

Funkcja: pozwala odbiera rzeczywisto zgodnie z wewn trznymi potrzebami

Refleksyjno – impulsywno

(J. Kagan)

Impulsywno – tendencja do szybkiego rozwi zywania problemów poznawczych i popełniania

du ej liczby bł dów

Refleksyjno – tendencja do długiego namysłu i poprawno rozwi za

Zało enie: ujemna korelacja mi dzy szybko ci a poprawno ci odpowiedzi (rozwi za )

Pomiar refleksyjno ci – impulsywno ci

Jerome Kagan: MFF – Matching Familiar Figures (Test Porównywania Znanych Kształtów) –

Zadania percepcyjne wymagaj ce wyszukiwania rysunków identycznych z podanym (cały czas

widocznym) wzorcem

Interpretacja psychologiczna refleksyjno ci – impulsywno ci (niektóre hipotezy

interpretacyjne):

Refleksyjno – impulsywno to:

• Stopie kontroli sprawowanej nad własnym funkcjonowaniem poznawczym

• Sposób rozumienia kompetencji poznawczych (wzgl dna warto szybko ci i poprawno ci)

• Stopie tolerancji na odroczenie wzmocnie

• Stopie tolerancji ryzyka poznawczego

• Sposób scanningu (strategia przeszukiwania pola percepcyjnego)

Walory refleksyjnego i impulsywnego stylu poznawczego:

Refleksyjni

• lepsi w nauce czytania i pisania

• lepsi w matematyce

• lepsi w pracach wymagaj cych koncentracji uwagi, staranno ci, dokładno ci

• mniejsza pochopno s dów o ludziach

• wi ksza kontrola zachowa społecznych (bardziej lubiani)

• lepsi w testach bez ograniczenia czasowego

Impulsywni

• mog by lepsi w zadaniach dywergencyjnych

• bardziej „błyskotliwi”

• aktywniejsi w dyskusjach

• szybciej ucz si mówi w obcym j zyku

• lepsi w pracach wymagaj cych improwizacji

• wi ksza spontaniczno w kontaktach społecznych

• odporniejsi na presj czasu (np. w testach)

Geneza refleksyjno ci

• Uwarunkowania biologiczne (argument: wczesno ujawniania si )

• Uwarunkowania rodowiskowo-wychowawcze

Rola wzmocnie i wzorców

przykłady bada :

-- zmiana stylu poznawczego uczniów w kierunku zgodnym ze stylem

nauczycielki

-- ró nice mi dzykulturowe

• Uwarunkowania osobowo ciowe

Refleksyjno – impulsywno jako sposób radzenia sobie z l kiem

J. Kagan : L k ¼ Impulsywno

Funkcje impulsywno ci:

-- Szybkie uwolnienie si od napi cia pojawiaj cego si w sytuacjach

problemowych (ucieczka z sytuacji zadaniowej)

-- Mo liwo usprawiedliwiania niepowodze szybko ci , a nie brakiem

kompetencji (asekuracyjne zapobieganie zagro eniu Ja)

S. Messer : L k ¼ Refleksyjno

Funkcja refleksyjno ci: Zwi kszenie prawdopodobie stwa unikni cia

niepowodzenia

Hipoteza „kompromisowa”: Skrajna refleksyjno i skrajna impulsywno to dwa

ró ne sposoby redukowania l ku; zmienna po rednicz ca: samoocena w zakresie

intelektu

L k + wysoka samoocena ¼ Refleksyjno

L k + niska samoocena ¼ Impulsywno

Zale no – niezale no od pola percepcyjnego

(H. A. Witkin)

Zale no – niezale no od pola: stopie , w jakim percepcja zdeterminowana jest przez

organizacj pola percepcyjnego

Niezale no

Zale no

• analityczno percepcji

• tendencja do samodzielnej strukturalizacji i

restrukturalizacji danych

• kierowanie si wskazówkami pochodz cymi

z wewn trznych standardów

• globalno percepcji

• tendencja do akceptowania zastanej

organizacji

• kierowanie si wskazówkami pochodz cymi

„z pola”

Pomiar zale no ci – niezale no ci od pola

• Test Dostosowania Pozycji Ciała

• Test Ramki i Pr ta

• Testy Zamaskowanych (Ukrytych) Figur – Embedded Figures Tests :

zadania percepcyjne wymagaj ce wyszukiwania prostych figur geometrycznych w zło onych

wzorach

Û wersja do bada grupowych – GEFT (zadania z ograniczeniem czasu; wska nik – liczba

poprawnie wykonanych zada )

Û wersja do bada indywidualnych – EFT (wska nik – redni czas rozwi zywania zada )

Zale no – niezale no od pola a osobowo

Zró nicowanie psychologiczne – przejawy:

• Rozdzielenie Ja od nie-Ja w sensie poznawczym ( zale no – niezale no od pola ) i

społecznym

• Rozdzielenie funkcji psychologicznych (np. emocji od procesów poznawczych ¼ wi kszy

obiektywizm)

• Rozdzielenie funkcji neurofizjologicznych ( cisło lokalizacji mózgowej funkcji

psychicznych, stopie zlateralizowania)

Znaczenie zale no ci – niezale no ci od pola

Niezale ni

• skłonni do zapami tywania logicznego ¼ cz sto lepsze efekty uczenia si

• lepsi w zadaniach wzrokowo-przestrzennych

• maj zainteresowania teoretyczne, matematyczne, przyrodnicze

• zagro enia: nadmierna samokontrola, perfekcjonizm, dystans; nerwice psychasteniczne

• wyspecjalizowane mechanizmy obronne (np. racjonalizacja)

Zale ni

• wi ksze kompetencje społeczne (przypuszczalny wyj tek: kompetencje przywódcze)

• interesuj si naukami i zawodami humanistycznymi i społecznymi

• zagro enia: brak kontroli impulsów, agresywno , histeria

• prymitywne mechanizmy obronne (wyparcie i tłumienie)

Wyznaczniki zale no ci – niezale no ci od pola

• Wiek: wzrost niezale no ci w wieku 8 – 24 lat (zwłaszcza w wieku 10 –17 lat); spadek po 60.

roku ycia

• Płe : m czy ni i chłopcy bardziej niezale ni ni kobiety i dziewcz ta (zwłaszcza po 8. roku

ycia)

• Czynniki wychowawcze:

Pozwalanie na samodzielno , poszanowanie indywidualno ci ¼ niezale no

Ograniczanie samodzielno ci, autorytaryzm, surowe kary ¼ zale no

Przykłady bada :

Û Zale no – niezale no a styl wychowawczy

Û Porównania mi dzykulturowe (np. porównanie m czyzn z plemion Mende i

Temne z Sierra Leone)

Abstrakcyjno – konkretno

Preferencje dotycz ce poziomu ogólno ci stosowanych kategorii poznawczych (stopnia ich

oderwania od jednostkowej postaci, w jakiej obiekty wyst puj w do wiadczeniu)

Abstrakcyjno – tendencja do posługiwania si kategoriami ogólnymi

Konkretno – tendencja do posługiwania si kategoriami mniej ogólnymi

Pomiar abstrakcyjno ci – konkretno ci

przykładowe typy zada :

• Swobodna kategoryzacja obiektów; wska nik: rodzaj powi za mi dzy elementami kategorii

(rodzaj kryterium kategoryzacji)

Û Abstrakcyjno – kryterium kategoryzacji: przynale no do wspólnego poj cia

nadrz dnego

Û Konkretno – kryterium kategoryzacji: bezpo rednie relacje mi dzy obiektami,

np. przyczynowo-skutkowe, czasowe, przestrzenne itp.

• Testy triad

• Tytułowanie opowiada

• Testy zda niedoko czonych

Abstrakcyjno – konkretno – nowsze uj cie (A. Richardson, A. Paivio)

Wyobra eniowy vs . poj ciowy styl poznawczy : preferowany sposób kodowania informacji

• za pomoc poj (słów) – verbalizers

• za pomoc wyobra e – visualizers

Uwarunkowania abstrakcyjno ci – konkretno ci :

Rola treningu wychowawczego (stylu wychowania)

Konkretno ci sprzyja :

• hamowanie samodzielno ci dziecka

• dostarczanie mu du ej ilo ci „gotowych” reguł post powania

• pełna jednoznaczno i spójno systemu wzmocnie

czyli autorytarny styl wychowania

Abstrakcyjno ci sprzyja :

• optymalny poziom samodzielno ci (dostosowany do wieku dziecka)

• umo liwianie samodzielnego formułowania i sprawdzania reguł

czyli autorytatywny (demokratyczny) styl wychowania

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: