W13_odpady michlowicz.pdf

E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów

WYKŁAD 13

LOGISTYKA POWTÓRNEGO ZAGOSPODAROWYWANIA

ODPADÓW (UTYLIZACJI) – reverse logistics

1. Logistyka odpadów – zrozumienie idei

Aktualna koncepcja logistyki powtórnego zagospodarowywania obejmuje zarówno

zagadnienia recyrkulacji pozostałości (surowców wtórnych), jak i utylizacji odpadów

(materiałów odpadowych), niemoŜliwych do ponownego wykorzystania.

Według Pfohla logistyka powtórnego zagospodarowywania to system umoŜliwiający

ekonomicznie i ekologicznie skuteczny przepływ pozostałości , przy ich jednoczesnej

transformacji przestrzenno - czasowej, włącznie ze zmianami ilości i gatunku.

Niemieckie rozporządzenia w zakresie ochrony środowiska rozróŜniają trzy kategorie

produktów niecelowych:

surowce wtórne,

pozostałości,

odpady.

Podstawową działalnością przedsiębiorstwa jest wytwarzanie produktów celowych.

Wytwarzanie tych produktów jest celem działania logistyki zaopatrzenia, produkcji i

dystrybucji. Pozostałości po produkcji celowej mogą być w zaleŜności od ich ponownwgo

wykorzystania surowcami wtórnymi lub odpadami.

Surowce wtórne są materiałami nadającymi się wprost do powtórnego wykorzystania,

pozostałości mogą stać się surowcami wtórnymi jeśli moŜliwe jest ich przetworzenie lub teŜ

odpadami , jeśli nie jest moŜliwe ich przetworzenie na surowce wtórne. Odpady dzielone są

najczęściej na: stałe, półpłynne i płynne. Podstawowe obiekty logistyki powtórnego

zagospodarowywania przedstawiono na rysunku 1.

Wyjścia przedsiębiorstwa

produkcja, dystrybucja, konsumpcja

odniesienie

do celu:

Wyroby celowe

Pozostałości

moŜliwość

zastosowania:

Odpady

w szerokim znaczeniu

Surowce

wtórne

stan

skupienia:

Odpady stałe

Odpady półpłynne

Odpady płynne

Rys. 1. Obiekty logistyki powtórnego zagospodarowywania

E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów

Z kolei Korzeń definiuje logistykę recyrkulacji odpadów jako system, który

opiera się na zintegrowaniu koncepcji planowania, zarządzania i sterowania strukturą

przepływów materiałów odpadowych (stałych, ciekłych i gazowych) oraz sprzęŜonych z

nimi informacji,

zapewnia gotowość i zdolność organizacyjną unieszkodliwiania względnie likwidacji tego

typu materiałów według przyjętych zasad technicznych i procesowych, spełniających

wymogi normowe i prawne ochrony środowiska,

umoŜliwia podejmowanie decyzji w kierunku zmniejszenia (minimalizacji) ilości odpadów

towarzyszących procesom produkcji, dystrybucji i konsumpcji dóbr.

Odpady produkcyjne są zjawiskiem niepoŜądanym !

Zadania logistyki w zarządzaniu utylizacją odpadów:

planowanie, sterowanie i koordynacja przepływów materiałowych,

minimalizacja ilości powstających odpadów,

maksymalizacja utylizacji odpadów poprzez ponowne wykorzystanie:

- w procesach przemysłowych (to samo przedsiębiorstwo),

- w innych działach gospodarki.

Aby załoŜone cele moŜna było zrealizować, to procesy logistyczne winny koordynować

przepływ materiałów i informacji na całej drodze:

"od dostawców poszczególnych czynników produkcji, po uŜytkowników wyrobów gotowych,

włączając w to utylizację wszelkich odpadów względnie rzeczy nieuŜytecznych" ( Weber ).

Typowe, operacyjne ujęcie działań logistycznych powinno zatem obejmować logistykę :

zaopatrzenia,

produkcji,

dystrybucji

oraz powtórnego zagospodarowania odpadów.

O ile aspekty logistyki zaopatrzenia ograniczają się do zredukowania obciąŜenia środowiska

po stronie wejścia i wyjścia procesu produkcyjnego, to logistyka powtórnego

zagospodarowania przyczynia się do rozwiązania problemów ekologicznych w ochronie

środowiska.

W perspektywie długofalowej przestawienie się na technologie proekologiczne

zmierza do zbieŜności celów ekonomicznych i ekologicznych !

W warunkach polskich zagadnienia powtórnego zagospodarowywania są dodatkowo

złoŜone. Przez wiele lat poprzedniego systemu gospodarczego problem gospodarki odpadami

traktowany był dość dowolnie. Stąd miliony (!) ton odpadów przemysłu cięŜkiego, a głównie

hutnictwa i górnictwa zalegających składowiska przy tych zakładach.

Aktualnie istnieją dwa podstawowe problemy:

E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów

racjonalnej gospodarki odpadami z bieŜącej produkcji,

gospodarki odpadami zalegającymi od wielu lat na składowiskach.

Te dwa problemy są jednocześnie dwoma obszarami intensywnych i róŜnych działań w

zakresie logistyki odpadów. Problem komplikuje się dodatkowo o ciągle zmieniane pojęcia i

definicje formułowane w ustawach o ochronie środowiska. Zagadnienie to dotyczy zresztą nie

tylko Polski.

Przykładowe dyrektywy dotyczące odpadów w wybranych krajach europejskich

przedstawiono poniŜej:

1. Dyrektywa EWG z 15 lipca 1975 (75/442/EEC):

( odpady)... przedmioty, które są ujęte w załączniku do tej dyrektywy, a których ich posiadacz

chce się pozbyć albo w rozumieniu obowiązujących przepisów juŜ się pozbył. Jeśli rzeczy

tracą swój pierwotny cel (sens) i zostają oddane, są odpadami.

2. Austria (ustawa o odpadach z 1988 - AWG):

Odpadami są rzeczy ruchome, których ich posiadacz chce się pozbyć albo juŜ się pozbył

oraz rzeczy ruchome, których traktowanie i postępowanie z nimi jako z odpadami leŜy w

interesie publicznym.

3. Niemcy (ustawa z 27.09.1994 BGBI. I.S. 2705):

Odpadami są wszystkie rzeczy ruchome zaliczone do grup wymienionych w załączniku I,

których ich właściciel się pozbywa, chce się pozbyć albo musi się pozbyć.

Podstawowymi ustawami określającymi zasady gospodarki odpadami w Polsce są:

1. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku

Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2001 r. Nr 62 poz. 627 ze zmianami)

Ustawa ogólna stanowi punkt wyjścia dla całej grupy przepisów dotyczących ochrony

środowiska. ZałoŜono, Ŝe nowa ustawa stanie się podstawowym aktem prawnym dotyczącym

ochrony środowiska z uwzględnieniem ochrony wszystkich jego elementów zarówno

przyrody oŜywionej jak i nieoŜywionej.

2. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku

O odpadach (Dz. U. 2001 r. Nr 62 poz. 628 ze zmianami).

Ustawa określa zasady postępowania z odpadami, z uwzględnieniem zasady

zapobiegania ich powstawaniu, bądź minimalizacji ilości, usuwania odpadów z miejsc

powstawania, jak równieŜ wykorzystywania lub unieszkodliwiania odpadów w sposób

zapewniający ochronę Ŝycia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska. Artykuł 50 ustawy

o odpadach rozpoczyna rozdział 7 dotyczący składowania i magazynowania odpadów.

Przedstawione są trzy typy składowisk: 1- składowisko odpadów niebezpiecznych, 2 -

składowisko odpadów obojętnych, 3 - składowisko odpadów innych niŜ niebezpieczne

i obojętne. Ustawa reguluje równieŜ międzynarodowy obrót odpadami, a ponadto określa

kary za naruszenie przepisów niniejszej ustawy.

3. Ustawa z dnia 11 maja 2001 roku

O obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz

o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz.U. 2001 r. Nr 63 poz. 639)

E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów

Ustawa określa obowiązki importerów oraz wytwórców produktów (zwanych

przedsiębiorcami), związane z wprowadzaniem na rynek krajowy produktów

w opakowaniach, oraz określa zasady ustalania i pobierania opłaty produktowej i opłaty

depozytowej. W rozumieniu potocznym odpad kojarzy się ze zbytecznym produktem

będącym pozostałością po działalności gospodarczej człowieka.

Definicja odpadu według ustawy (Dz. U. 2001 r. Nr 62, poz. 628) określona jest

następująco:

„ odpady oznaczają kaŜdą substancję lub przedmiot naleŜący do jednej z kategorii (…),

których posiadacz pozbywa się, zamierza pozbyć się lub do ich pozbycia się jest obowiązany

(…).”

Wraz z globalnym rozwojem ekologii pojawiły się róŜne definicje odpadów [1]. W Unii

Europejskiej odpadem nazywa się:

„substancje lub przedmioty w kategoriach ustalonych w załączniku, które posiadacz

usuwa lub, których usuwanie zamierza przeprowadzić albo ich usuwanie jest wymagane z

mocy prawa krajowego.” Przy czym przez usuwanie rozumie się wszystkie operacje, które nie

prowadzą do moŜliwości wtórnego wykorzystania jako surowców wtórnych, recyklingu bądź

regeneracji. W wyniku tego powstały dodatkowe definicje odpadu, takie jak: „odpad

przejściowy” oraz „odpad końcowy”.

Odpad przejściowy:

zwracany do produkcji, jako surowiec wtórny m.in.: szkło, papier, metale kolorowe,

tworzywa sztuczne.

Odpad końcowy:

usuwany na składowisko (będący bezuŜyteczną materią).

Wszystkie odpady dzieli się na cztery grupy:

odpady posortowane i wolne od zanieczyszczeń,

odpady posortowane i zanieczyszczone,

odpady niesortowane i wolne od zanieczyszczeń,

odpady niesortowane i zanieczyszczone.

W wielu przypadkach odpady posortowane i czyste nadają się do bezpośredniego

powtórnego uŜycia (np. odpady z walcowni blach mogą być materiałem wsadowym do

konwertora). Materiały zanieczyszczone (np. zaolejone) wymagają dodatkowych operacji

przywracających tym materiałom własności uŜytkowe. Według klasyfikacji proponowanej

przez Pfhola są to pozostałości lub surowce wtórne towarzyszące produkcji i wymagające

dodatkowych operacji technologicznych umoŜliwiających im przywrócenie własności,

pozwalających na zakwalifikowanie tych materiałów do surowców wtórnych. Z takiego

rozumowania wynika konieczność wykorzystania doświadczeń firm zewnętrznych.

Inną grupę odpadów stanowią te, które po dodatkowym przetworzeniu (dzięki silnie od lat

rozwijanym technologią utylizacyjnym) mogą być ponownie wykorzystane, ale juŜ do innych

celów, w innych zupełnie branŜach. Przykładowo ŜuŜle hutnicze są przerabiane na materiał

wykorzystywany w budownictwie drogowym.

Szczególną grupę odpadów stanowią odpady niebezpieczne , czyli odpady

promieniotwórcze, Ŝrące, szpitalne, farmaceutyczne itp., których zarówno unieszkodliwianie,

jak i składowanie, transport są realizowane w warunkach bardzo szczegółowymi regulacji

prawnych.

E. Michlowicz: Logistyka zagospodarowania odpadów

2. Problemy ekonomiczne i ekologiczne

Z definicji logistyki powtórnego zagospodarowywania wynika, Ŝe powinna ona realizować

podwójne cele:

ekonomiczne,

ekologiczne.

Podstawowym celem ekonomicznym jest obniŜanie kosztów logistycznych i poprawa

poziomu obsługi logistyki (głównie poprzez właściwy odbiór pozostałości w miejscach ich

powstawania oraz przez odpowiednie dostarczanie surowców wtórnych do miejsc ich

ponownego zuŜycia).

Natomiast cele ekologiczne polegają na ochronie zasobów naturalnych oraz minimalizacji

wtórnych zanieczyszczeń powstających podczas realizowanych procesów utylizacyjnych.

Wzajemne powiązania logistyki i ochrony środowiska przedstawiono na rysunku 2.

OCHRONA ŚRODOWISKA

Zadania

zewnętrzne / wewnętrzne

Unikanie

Gospodarka odpadami

Usuwanie

Ochrona wód

powierzchnio-

wych

Zachowanie

czystości

powietrza

Ochrona

przed

hałasem

Tradycyjne zadania

zaopatrzenia

Specyficzne zadania

powtórnego

zagospodarowywania

LOGISTYKA

Rys. 2. ZaleŜności logistyki i ochrony środowiska

Taka dualność celów powoduje wzajemne powiązania logistyki ze środowiskiem. Bardzo

precyzyjnie ujmuje to zagadnienie Niziński, który podaje, Ŝe zadaniem systemu ochrony

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: