wyklad 7.doc

Elementy psychologii zdrowia 23.01.2007r.

W. 7.

Wykład 7; Psychologia wobec chorób cywilizacyjnych. Rola promocji i prewencji.

Pojęcie choroby przewlekłej w psychologii:

Choroby przewlekłe to wszelkie zaburzenia lub odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe, pozostawiają po sobie inwalidztwo, spowodowane są przez nieodwracalne stany patologiczne, wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego, albo według wszelkich oczekiwań wymagać będą długiego nadzoru, obserwacji czy opieki (zgodnie z definicją Komisji Chorób Przewlekłych za: Adamczak, 1988).

Etapy choroby przewlekłej [Morse i Johnson    (1991, za: Maes i in. 1996) w psychologicznym rozwoju choroby przewlekłej wyróżnili]:

1.    Etap niepewności, w czasie którego chory stara się zrozumieć 2naczenie i dotkliwość pierwszych objawów;

2.    Etap załamania, kiedy staje się jasne, że jednostka cierpi na poważną chorobę (ze względu na stan choroby lub
wiadomość, jaką niesie diagnoza); w czasie tego etapu pacjent przechodzi kryzys, który charakteryzuje się
intensywnym poziomem stresu i wysokim stopniem zależności od lekarzy i/lub rodziny;

3.    Etap walki o uzdrowienie własnego „ja", podczas którego chory próbuje przejąć kontrolę nad swoją chorobą;

4.    Odzyskanie dobrego samopoczucia, co wskazuje na fakt, że pacjent osiągnął nowy stan równowagi, wynikający z
akceptacji choroby i jej konsekwencji.

Choroby serca

1.              Czynniki ryzyka:

•        Palenie papierosów;

•        Wysokie ciśnienie;

•        Wysoki poziom cholesterolu;              C

•        wzrastający wiek;

•        płeć męska;

•        występowanie objawów choroby niedokrwiennej serca;

•        wywiad rodzinny dotyczący ch.n.s.;

•        występowanie cukrzycy w młodym wieku;              .    .

•              dodatni wywiad rodzinny dotyczący hipercholesterolemii;

•        niskie stężenie HDL - cholesterolu;

•        wzór zachowania A

2.              Zależności psychosomatyczne w chorobach serca:

•         bezpośrednie i pośrednie drogi wpływu stresu na choroby serca;

•         wzór zachowania A:

cechy treściowe WZA: silna potrzeba osiągnięć (ambitne cele, skłonność do współzawodnictwa i rywalizacji), tendencja do dominacji (wykazywanie inicjatywy w grupie, sprawowanie kontroli nad otoczeniem), agresywność (często o charakterze instrumentalnym, związanym z pokonywaniem przeszkody).

cechy formalne WZA: wysoka dynamika zachowań, energia przejawiana w działaniu, pośpiech i niecierpliwość (na poziomie behawioralnym cechy formalne wyrażane są przez określony sposób mówienia, poruszania się, gestykulacji, napięte mięśnie, zaciskanie pięści, szybkie tempo wykonywania czynności; cechy formalne związane są z temperamentem jednostki).

3.              Aspekty somatopsychiczne w chorobach serca na przykładzie zawału:

•         Konsekwencje zawału serca - choroby wiążącej się z bezpośrednim zagrożeniem życia;

•         Konfrontacja z problemami codziennego życia po opuszczeniu szpitala;

•         Lęk jako dominująca reakcja emocjonalna po zawale serca;

•         Wycofywanie się z życia zawodowego, nieuzasadniona „inawlidyzacja" niektórych pacjentów po przebytym
zawale;

•         Konieczność zmiany dotychczasowego stylu życia.

4.              Psychologia wobec pacjentów z chorobami serca.

Choroby nowotworowe

1, Uwarunkowania chorób nowotworowych:

•         predyspozycje genetyczne (onkogeny);

•          czynniki behawioralne i środowiskowe (ok. 90% przypadków zachorowań na raka ma związek za stylem życia
i czynnikami środowiskowymi: 30% zgonów z powodu raka wynika z palenia tytoniu, 25-30% wynika z
czynników natury dietetycznej);

Czynniki środowiskowe to czynniki zanieczyszczające wodę, powietrze i glebę.

•          układ odpornościowy

•          stresowe wydarzenia życiowe

•          cechy osobowości

> Problem depresji - nie ma spójności w poglądach badaczy; niektórzy autorzy twierdzą, że nie tyle kliniczna - ile przewlekła depresja może sprzyjać promocji (nie inicjacji raka) raka; niektórzy zaś sądzą, że może ona być wczesnym objawem niektó...