Wesele - Stanisław Wyspiański.pdf

(406 KB) Pobierz
23-131
tytuł: "Wesele"
autor: Stanisław Wyspiański
spis treści
analiza utworu str. 2 treść str. 6
Urodzony 15 I 1869 r. w Krakowie, zmarły niespełna 37 lat później, wszechstronnie
utalentowany dramatopisarz, poeta, malarz, reformator teatru, był w dniu premiery "Wesela" -
16 marca 1901 r. - znanym autorem dzieł plastycznych i literackich. Jednak prawdziwą sławę
przyniósł mu dramat, który do dnia dzisiejszego cieszy się największą popularnością, jako
trwała pozycja w repertuarze polskiej sceny narodowej. Geneza
Bezpośrednim impulsem do napisania dramatu było autentyczne wesele poety, Lucjana Rydla
z Jadwigą Mikołajczykówną, młodszą siostrą Ŝony Włodzimierza Tetmajera. Wesele
urządzono w domu Tetmajerów 20 listopada 1900 r. Ślub inteligenta z wiejską dziewczyną
był jednym z serii związków zawieranych zgodnie z młodopolska "chłopomanią" według
której małŜeństwo takie
traktowano jako szansę odrodzenia społeczeństwa końca XIX w. Szczególne spotkanie
pochodzących z róŜnych środowisk gości weselnych miało miejsce w listopadzie (miesiącu
rocznicy
powstania), a Kraków (miasto artystów cieszący się swobodą tworzenia) biesiadowało z
galicyjską biedotą, w której Ŝyły tradycje chłopskiego udziału w zrywach zbrojnych
(powstanie kościuszkowskie) Kompozycja i przebieg wydarzeń
Nastrojowo-symboliczny, pełen aluzji dramat składa się z trzech aktów podzielonych na 105
scen. Akcja rozgrywa się w
Bronowicach, w wiejskiej izbie, w listopadową noc. Autor bardzo dokładnie prezentuje w
didaskaliach1 scenerię zdarzeń.Akt I moŜna określić jako komedię realistyczną, dwa następne
mają charakter symboliczny, wizyjny. Obok 28 postaci autor umieścił 7 "osób dramatu",
rozszerzających akcję o plan symboliczny. Są to: Chochoł, Widmo, Stańczyk, Hetman,
Rycerz Czarny, Upiór,
Wernyhora.Choć postaci literackich nie moŜna całkowicie
identyfikować z ich pierwowzorami, naleŜy pamiętać, Ŝe Wyspiański świadomie wykorzystał
cechy i rysy autentycznych osób przy konstruowaniu bohaterów "Wesela". I tak: ( Gospodarz
to
Włodzimierz Tetmajer (malarz i pisarz), ( Gospodyni, siostra Panny Młodej - Anna
Mikołajczykówna, Ŝona Tetmajera, ( Poetą jest Kazimierz Przerwa-Tetmajer (jeden z
najbardziej popularnych poetów Młodej Polski), ( Dziennikarzem - Rudolf Starzewski
(redaktor naczelny "Czasu"), ( Radczynią - Antonina Domańska (spokrewniona z Rydlami
autorka powieści dla młodzieŜy, m.in. "Paziów króla Zygmunta), ( Zosia, Maryna i Haneczka
to kuzynki Rydla. Podobnie swoje pierwowzory mają przedstawiciele wsi: Klimina, Kasper,
Jaśko, Wojtek i Marysia. Akt I Goście weselni, jakby dla odpoczynku od gwaru weselnego,
zatrzymują się i wymieniają uwagi na róŜne tematy. Wszystkie rozmowy toczą się na tle
muzyki, cechuje je sztuczna układność i wyraźnie widoczna róŜnica zainteresowań. Krótkie
spotkania słuŜą konfrontacji postaw, poglądów i charakterów i pozwalają określić
występujące osoby. Czepiec w rozmowie z Dziennikarzem zdaniem "Cóz tam, panie, w
polityce?" przywołuje krąg pierwszoplanowych zagadnień. Dziennikarz nie daje się wciągnąć
w dyskusję ("Niech na całym świecie wojna,/ byle polska wieś zaciszna/ byle polska wieś
spokojna"), nie uwaŜa chłopa za odpowiedniego partnera do takich rozmów. Czepiec,
zorientowawszy się w sytuacji, przypomina o znaczeniu chłopów podczas powstania
kościuszkowskiego, a takŜe o tym, Ŝe panowie nie umieją wykorzystać patriotycznych
tradycji chłopskich. Zosia i Haneczka, młodziutkie, pełne radości Ŝycia dziewczyny,
prezentują młode pokolenie, które garnie się do ludu. Jasiek i Kasper to prości i szczerzy
parobcy prezentujący dowcip, wigor i zdrowy rozsądek charakterystyczny dla ludu. Wyniosła
i dumna Radczyni traktuje środowisko wiejskie z
pobłaŜaniem. Jej pytanie skierowane do Kliminy: "CóŜ ta,
gosposiu, na roli?/ Czyście sobie juŜ posiali?" i krótką
odpowiedź chłopki: "Tym ta casem się nie siwo" - przytacza się jako dowód zupełniej
nieznajomości realiów Ŝycia wiejskiego prezentowanej przez inteligencję. W kolejnych
scenach poznajemy szczęśliwego, radosnego i rozkochanego w pięknej Ŝonie Pana Młodego
oraz hoŜą, pełną rozsądku oraz naiwnej prostoty Pannę Młodą. Młoda i inteligentna Maryna,
w odpowiedzi na zaloty pustego, znuŜonego powodzeniem u kobiet Poety, cynika pełnego
niewiary w Ŝycie i sztukę, krótko stwierdza: "Przez pół drwiąco, prze pół serio/ bawi się pan
galanterią". W połowie aktu na wesele przychodzi śyd. Jego rozmowa z Panem Młodym to
pierwsza powaŜniejsza dysputa, sygnalizująca istotne i bolesne róŜnice między
poszczególnymi grupami społecznymi. Określenie stosunku inteligencji do mniejszości
narodowych mianem przyjaciół "co się nie lubią" oraz ocena chłopskiego stroju Pana
Młodego - "Pan się narodowo bawi", wnosi do dramatu powaŜną nutę. Zmianę nastroju
pogłębi pojawienie się Racheli, rozpoetyzowanej córki śyda. Jej rozmowa z Panem Młodym,
sugestie, Ŝe scenerię własnego wesela wykorzysta jako motyw poetycki oraz wyznanie
młodzieńca: "od miesiąca chodzę boso,/ od razu się czuję zdrowo,/ chadzam boso, z gołą
głową; / pod spód więcej nic nie wdziewam,/ od razu się lepiej miewam - dają obraz
rzeczywistego stosunku inteligencji do chłopów. Ich zainteresowanie wsią ma czysto
zewnętrzny charakter, pozbawione jest autentycznego zaangaŜowania. Pomimo
upływających godzin tempo prowadzonych rozmów nie słabnie, ale stają się coraz
powaŜniejsze. Obecni na weselu artyści rozmawiają o sztuce, o swoich marzeniach
twórczych. Poeta zwierza się Gospodarzowi z projektu dramatu "groźnego, szumnego,
posuwistego". Rozmowę przerywa pojawienie się Czepca i Ojca. Kiedy z kolei w rozmowie
z nimi Poeta określa się jako
"Ŝurawiec", przelotem tylko bywający w kraju - chłopi współczują mu takiego stosunku do
Ŝycia, instynktownie wyczuwając, Ŝe jest w charakterze Poety jakaś skaza utrudniająca mu
osiągnięcie szczęścia. Czepiec radzi z prostotą: "Weź pan sobie Ŝonę z prosta, duza scęścia,
mała kosta". Niespodziewanie następuje kolejna zmiana nastroju. Wybucha kłótnia o dług,
który Czepiec winien zwrócić śydowi. Przy okazji o swoje upomina się Ksiądz. Gospodarz,
świadek sporu, przypomina "rok czterdziesty szósty", krwawą rzeź dokonaną przez chłopów
na szlachcie. Słowa Pana Młodego, który zna wydarzenia tamtych czasów, ale nie chce o nich
pamiętać, świadczą, Ŝe zdaje sobie sprawę z konfliktów
istniejących pomiędzy poszczególnymi warstwami społecznymi. "Jak to się zmieniają ludzie"
- konkluduje Pan Młody - "jak się wszystko dziwnie plecie;/ myśmy wszystko zapomnieli: o
tych mękach, nędzach, brudzie;/ stroimy się w pawie pióra". Powagę sytuacji rozładowuje
pojawienie się Jaśka i Kaspra, którzy z buta i pewnością siebie komentują swobodne
zachowanie miejskich panienek. Na zakończenie aktu Poeta, zgodnie z sugestiami Racheli,
prosi nowoŜeńców o zaproszenie na wesele stojącego w sadzie chochoła. Młodzi przystają na
sugestię, traktując to jako doskonałą zabawę, a nawet dodają: "Sprowadź jeszcze, kogo
chcesz, ciesz się z nami, ciesz godami".
Pojawiające się w II akcie "Osoby Dramatu" mają związek z poruszanymi wcześniej
motywami i wątkami. Rozmowy z nimi ukazują w innym świetle bohaterów dramatu, ukazują
ich ukryte marzenia, lęki, kompleksy i przypominają bolesne wydarzenia z przeszłości. O
północy przybycie nowych "gości" oznajmia Chochoł.
Widmo ukazuje się Marysi. Zazwyczaj odczytywane jest jako zjawa młodo zmarłego malarza
Ludwika de Laveaux, z którym zaręczona była trzecia z sióstr Mikołajczykówien, pierwowzór
Marysi. Kolejne zjawy wydobywać będą "co się komu w duszy komu gra, co kto w swoich
widzi snach". Dziennikarzowi - Stańczyk, błazen ostatnich Jagiellonów, uznany za symbol
stronnictwa
konserwatywnego skupionego wokół dziennika "Czas", redagowanego przez Starzewskiego.
Spotkanie głęboko porusza Dziennikarza, wlewa mu "jad goryczy w krew", przypomina o
trwającej niewoli narodowej, o niemocy trawiącej zarówno społeczeństwo jak i jego samego.
Do Poety, postaci niewątpliwie tragicznej, przychodzi Rycerz, Zawisza Czarny, bohater
napisanej przez Kazimierza Przerwę-Tetmajera fantazji dramatycznej; wzór minionej chwały
i mocy narodowej. Hetman - Branicki, warchoł, symbol zdrady narodowej i szlacheckiej
nawiedza Pana Młodego. Upiór - Szela, chłopski przywódca krwawych rzezi galicyjskich z
1846 r. pojawia się Dziadowi (przedstawicielowi biedoty wiejskiej). Szczególną rolę odgrywa
jednak Wernyhora. Ukazuje się nie jednej tylko osobie i wywiera zasadniczy wpływ na dalsze
wydarzenia.
Wernyhora, na pół legendarny Kozak, wróŜbita z XVIII w. przybywa z rozkazem
porywającym lud do powstania. Gospodarz otrzymuje odpowiednie polecenie i złoty róg,
którego głos ma być znakiem do ataku. Gospodarz powierza go jednak Jaśkowi, który ma
równieŜ zwołać chłopów . Wymownym, materialnym znakiem bytności Wernyhory jest złota
podkowa. Akt III rozgrywa się przed świtem, zmęczeni goście snują się po izbie. Pośród nich
uwagę zwraca odraŜająca postać, Nosa, dekadenta, człowieka pełnego niewiary i
zniechęcenia, który tłumi swe Ŝale i bóle alkoholem. Pośród toczących się leniwie rozmów
uwagę zwraca dialog toczący się pomiędzy Panną Młodą a Poetą. Jagusia opowiada sen w
którym diabły wiozły ją do Polski. Naiwna dziewczyna dopytuje "a kaz tyz ta Polska, a kaz
ta?", na co Poeta wskazuje jej serce i wyjaśnia: "A to Polska właśnie". Wśród gości pojawia
się Kuba i uświadamia Czepcowi powagę wizyty Wernyhory. Ten na próŜno próbuje
dobudzić Gospodarza i decyduje sprowadzić uzbrojonych chłopów. Kiedy zaś spotyka się z
niedowierzaniem inteligencji grozi: "Panowie, jakeści som,/ jeźli nie pójdziecie z nami,/ to
my na was - i z kosami!". Gotowy do czynu Czepiec próbuje zmobilizować Pana Młodego i
Poetę. Pana Młodego zachwyca jedynie piękno świtu i nie zwaŜa na powagę sytuacji.
Otrzeźwiały Gospodarz przypomina sobie wydarzenia nocy, a nastrój podniecenia udziela się
pozostałym gościom bronowieckim. Wszyscy oczekują obiecanego znaku,
nadsłuchują tętentu koni i nieruchomieją. Niespodziewanie w drzwiach staje Jasiek. Okazuje
się, Ŝe zgubił złoty róg, kiedy pochylił się po czapkę z pawich piór. Znieruchomieli goście nie
dają się rozbudzić, przeraŜonemu Jaśkowi. Chochoł rozpoczyna śpiew: "Miałeś, chamie, złoty
róg,/ miałeś, chamie, czapkę z piór:/ czapki wicher niesie,/ róg huka po lesie,/ ostał ci się ino
sznur,/ ostał ci się ino sznur" w takt którego bohaterowie rozpoczynają somnabuliczny,
powolny taniec. Trudno o jednoznaczną interpretację sceny kończącej dramat. Słomiany
chochoł raz nazywany jest "głupim śmieciem", kiedy indziej Rachel mówi: "nie przeziębi
najgorszy mróz,/ jeźli kto ma zapach róŜ;/ owiną go w słomę zbóŜ", co wskazywałoby
optymistyczną interpretacje, zgodnie z którą autor wyraŜałby nadzieję, Ŝe społeczeństwo
polskie "ocknie się ze snu spowodowanego wieloletnią niewolę. Obraz społeczeństwa
polskiego w "Weselu"
Dramat jest utworem opartym na autentycznych wydarzeniach i prezentuje bohaterów nie
tylko posiadających swoje pierwowzory w rzeczywistości, ale i osadzonych w konkretnych
realiach epoki. Wyspiański zaprezentował jednak niepełny obraz społeczeństwa polskiego.
Ograniczył się do ukazania chłopów i inteligencji widzianych w kontekście walki
narodowowyzwoleńczej oraz modnej w Młodej Polsce ludomanii. Inteligenci i artyści
przedstawieni zostali jako grupa skłonna do wpadania w usypiające
samozadowolenie, bierna, bezradna wobec rzeczywistości i
narodowej niewoli, nie umiejąca podjąć wyznaczonego jej przez historię zadania -
przewodzenia narodowi (obalenie mitu o przywódczej roli inteligencji). Chłopi wykazują
patriotyzm i szczery zapał do walki, brak im jednak przywództwa (obalenie mitu
racławickiego kosyniera - wybawcy). "Wesele" jako dramat
neoromantyczny
Wyspiański w pełni wykorzystuje nowe tendencje charakterystyczne dla sztuki przełomu
wieków: symbolizm i impresjonizm, zarazem jednak w sposób świadomy nawiązuje do
romantycznej ideologii i poetyki (tj. charakterystycznego dla tej epoki sposobu
konstruowania dzieła literackiego) Odwołania do konkretnych dzieł literackich, np.
"Dziadów" cz. II i III A. Mickiewicza, "Snu srebrnego Salomei" J. Słowackiego. Kontynuacja
treści
patriotycznych (utwór wzywa do czynu zbrojnego, nowością jest sugestia, Ŝe Ŝadna z grup
społecznych nie nadaje się do pełnienia roli przywódczych) Zasygnalizowanie w dramacie
problemu
odnalezienia się w rzeczywistości artysty i przyjęcie przez niego odpowiedzialności za
duchowe przewodnictwo narodowi. Obecność fantastyki, scen wizyjnych; przeplatanie się
scen realistycznych z fantastycznymi. Zwrot ku ludowości, fantastyka i duchowość ludowa.
1 Didaskalia - tekst poboczny, reŜyserski.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika:

Zgłoś jeśli naruszono regulamin