Histologia zajmuje się badaniem budowy materiału biologicznego i połączeń czynnościowych jego poszczególnych składników.
Materiał badań
Próbki ludzkiego materiału biologicznego można uzyskać z wielu okolic ciała za pomocą:
*skalpela w przypadku tkanek łatwo dostępnych np. ze skóry ust, nosa itd.
*nakłucia igłą litych narządów (biopsja cienkoigłowa)
*endoskopowania przewodu pokarmowego lub jam ciała
*zakładania elastycznych kaniul do naczyń krwionośnych
W biopsji aspiracyjnej cienkoigłowej (BAC) używa się cienkiej igly, którą wprowadza się do guzka i pobiera się komórki.
Biopsja grubo igłowa dostarcza więcej informacji niż BAC. Badanie rozpoczyna się od wstrzyknięcia pod skórę znieczulającego aby zminimalizować ból.
Zadania histologii:
*pomaga w rozpoznawaniu chorobowo zmienionych struktur
*pozwala na zrozumienie jak nieprawidłowości procesów biochemicznych i fizjologicznych prowadzących do rozwoju chorób.
Rozwój badań histologicznych:
*odkrycie prostego mikroskopu
*teoria kom. Rudolfa Virchowa
*opracowanie mianownictwa histologicznego na podstawie barwień w mkroskopie świetlnym
Miejsce histologii w innych naukach:
Cytologia- stanowi połączenie z biologią komórki
Anatomia- połączenie z histologią narzadową
Patologia- znajomość histologii konieczna do zrozumienia patologii
Metody badawcze stosowane w histologii:
*mikroskopia swietlna z uzyciem skrawków parafinowych
*mikroskopia świetlna o wysokiej rozdzielczości (tkanki zatopione w żywicach)
*mikroskop elektronowy transmisyjny
*mikroskop elektronowy skaningowy (trójwymiarowa struktura)
*immunohistochemia (stosowanie przeciwciał)
Tkanki to zespół kom wywodzących się z jednego listka zarodkowego, mających jednolity charakter i spełniających w organizmie specyficzne funkcje.
Podział tkanek:
Tkanki proste- komorki tworzą taka samą budowę np. kom. Tk. Tłuszczowej
Tkanki złożone- utworzne z mieszaniny różnych kom. Subst. Pozakom. I różnych wytworów międzykom. Np. tk. Nerwowa (kom nerwowe- neurony, kom podporowe- astrocyty, kom immunologiczne- mikrogleje)
Typy tkanek:
*nabłonkowe czyli kom, pokrywające powierzchnie, wyścielajace jamy ciała i gruczoły np. ślinianki
*mięśniowe-mające zdolności kurczenia się
*nerwowe- budujące mózg, rdzeń kręgowy i nerwy
*łączne- produkujące subst. Pozakom. Służące do wiązania lub utrzymywania innych wyspecjalizowanych tkanek przez tworzenie ścięgien, kości lub tk.tłuszczowej.
Wyspępowanie:
*wyściółki zewnętrznej powierzchni organizmu (naskórek) i wewnętrznych powierzchni przewodów (ukł.pokarmowego, oddechowego, moczowego, rozrodczego, naczyń krwionośnych)
*gruczoły (skupiska kom.nablonkowych o funkcji wydzielniczej)
Funkcje:
*pokrywczo-ochronna (np. naskórek)
*resorpcyjna (wchłanianie np. nabłonek jelitowy, kanalików nerkowych)
*wydzielnicza (gruczoły)
*barierowa (regulacja transportu np. śródbłonek naczyń krwionośnych ,nabł.pęcherzyków płucnych)
*zmysłowa (rzadka, kom. Kubków smakowych i ucha wewnętrznego)
Klasyfikacja:
*ze względu na liczbę komórek: jednowarstwowe i wielowarstwowe
*ze względu na kształt komórek: sześcienne, walcowate
W nabłonkach wielowarstwowych nazwa uwzględnia kształt kom. Leżących na powierzchni
Szczególne typy nabłonków:
*wieloszeregowy (wielorzędowy)- odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego, podstawy kom. Na tym samym poziomie jądra róznej wysokości
*przejściowy dróg moczowych wielowarstwowy z dużymi kom baldaszkowatymi na powierzchni- o zmiennych (znaczna rozciągliwość np. pęcherzu moczowego)
Struktury na powierzchni kom. Nabłonkowych:
*migawki (rzęski)- ruchome wypustki cytoplazmatyczne (7-10 um) przesuwające po powierzchni nabłonka śluz, cząstki płynów (w drogach oddechowych) kom. Jajową (w jajowodzie), plemniki (w najądrzu)
Budowa rzęski:
*łodyga- wystajaca z kom części migawki na wewnątrz
*aksonemy- aparat ruchowy zbudowany z:
-9 obwodowo rozmieszczonych par mikrotubul
-2 mikrotubul centralnych. Obwodowe pary mikrotubul połączone są miedzy sobą mostkami z dyneiny (mechanoenzym) które przesuwają ją względem siebie powodując ruch migawki
*ciałko podstawne migawki (centriola)- pod łodygą
Struktury występujące na powierzchni kom. Nabłonkowych:
*mikrokosmki- nieruchome wypustki cytoplazmatyczne (2um) zwiększające powierzchnię nabłonka. Jeżeli sa bardzo gesto ułożone noszą nazwę brzeżka szczoteczkowego (rąbka) i przez zwiększenie powierzchni ułatwiają procesy wchłaniania (nabłonek jelitowy, nabł.kanalikowy nerkowych). Mikrokosmek zawiera wewnątrz wiązkę fi lamentów aktynowych.
*Odmianą mikrokosmków są stereocylia (większe, rzadko występujące)
Połączenia międzykomorkowe:
Komorki nabłonkowe bardzo często łączą się ze soba za pomocą specjalnych struktur obejmujących wyspecjalizowane obszary błony kom.-połączeń międzykomorkowych. Połączenie błon sąsiadujących kom zapewniaja specjalne transbłonkowe białka łączące się ze sobą w przestrzeni międzykom.
Połaczenia:
*mechaniczne- białka łączące powiązane są z cytoszkieletem, dzięki czemu połączenie ma dużą wytrzymałość mechaniczną. Istnieją 2 typy połączeń mechanicznych:
-strefa przylegająca- białka łączące są powiązane z fi lamentami aktynowymi
-desmosom- białka łączące są połączone z filamentami pośrednimi
Desmosomy:
*łączą się z filamentami pośrednimi cytoszkieletem z innymi desmosomami
*przez desmosomy sieci cytoszkieletów sąsiadujących kom. Są połaczone w taki sposób, że mechaniczne naprężenia są przenoszone po całej tkance.
*dzięki desmosomom komórki tworzą mocno spojne układy przestrzenne, a wymiana substancji miedzy kom może się swobodnie odbywać poprzez przeswory międzykom.
Połączenia ścisłe- tylko jeden typ-strefa zamykajaca- białka łączące uszczelaniaja przestrzeń międzykom i uniemożliwiają niekontrolowane przechodzenie substancji między kom.
Połączenia komunikacyjne- tylko jeden typ połaczenia szczelinowe inaczej nekus. Białka łączące tworzą kanały które umożliwiają przechodzenie małych czastek z jednej kom do drugiej.
Kom, tkanki:
-miąższowe- pełnią główne czynności w tkance
-podporowe- tworzą usztywnienia w tkance
Komórki podporowe:
*należą do tk łącznej
*wytwarzaja substancję pozakom. (macierz)
*umożliwiają organizację pozaprzestrzenna tkanki
*zapewniają jej stabilność mechaniczną
Rodzaje komórek podporowych:
-fibroblasty
-chondroblasty
-osteoblasty
-miofibroblasty
-kom tłuszczowe (adiopocyty)
Cechy charakterystyczne kom podporowych:
-w okresie zarodkowym powstają z mezenchymy
-wytwarzają wiele składników substancji pozakom.
-po osiągnięciu dojrzałości tworzą tkankę zawierającą niewielka liczbę kom w dużej ilości substancji pozakom.
-są bardziej dostosowane do tworzenia połączeń adhezyjnych z substancją pozakom niż innymi substancjami
Substancja pozakom.
Skład: gligozaminoglikany (GAG), białka włókniste.
GAG:
-duze nierozgałęzione lancuchy polisacharydowe
-zpaewniaja utrzymanie prężności tkanki
-decyduja o dyfuzji substancji przez substancje pozakom.
-tworza uwodniony zel w tkance podporowej
Podział GAG:
-kw hialuronowy, siarczan chondroityny, siarczan dermatonu
-siarczan heptanu, heparyna
-siarczan keratanu
Właściwosci GAG-ów:
-posiadaja ujemny ładunek przez usiarczowanie
-dzieki temu ładunkowi wiaza jony Na+ i wode
-lacza się z bialkami tworząc proteoglikany
Bialka włókniste:
-rzadka cecha jest regularność rozmieszczenia aminokw, w każdym z jego a-łańcuchów
-lancuchy składają się z regularnych triad aminokw: Gly-X-Y, a X i Y to inne aminokw
-na ogol X to prolina a Y to hydroksyprolina
-3 czasteczki kolagenu skręcają się spontanicznie w podjednostki zwane tropokolagenem
Podział kolagenów:
-kolageny włókniste: typ I, II, V, XI
-kolegeny spokrewnione z włóknistymi ale z przerywana potrójną helisa: typ VIII, X
-kolagen z kr lancuchami: typ IV
-inne kolageny: typ VI, VII, XIII
Elastyna:
-jest bialkiem organizującym się we wlokna lub blony za pomoca wiazan poprzecznych
-wytwarzana jest przez fibroblasty
-stanowi glowny składnik włókien sprężystych
-wydzielana elastyna odklada się pomiedzy mikrofibrylami zbudowanymi z fibryli
Sklad elastyny:
Ok. 750 reszt aminokw
-prolina 13%
-glicyna 34%
-malo hydroksyproliny
Fibrylina:
-jest głównym składnikiem pozakom mikrofibryli
-wchodzi w sklad wl sprężystych
-przypusza się, ze pośredniczą w adhezji roznych skl substancji pozakomórkowej
Fibronektyna:
Stanowi wieloczynnosciowa glikoproteine wystepujaca w 3 glownych formach:
-bialko łączące się przejściowo z powierzchnia licznych rodzajow kom
-nierozpuszczalne włókienka wchodzące w sklad substancji pozakom po wytworzeniu miedzy dimerami fibronektyny wiazan poprzecznych łączących je ze soba mostkami dwusiarczkowymi
Blaszka podstawna (blona podstawna):
-jest to cienka warstewka substancji miedzykom oddzielajaca nabłonki od położonych glebiej tkanek
-jest zbudowana z sieciowego układu bialek i związków cukrowo-bialkowych (proteoglikanow)
-przytwierdza nabłonek do podloza, niekiedy ogranicza na przechodzenie substancji z obszaru nabłonka do sąsiednich tkanek
-wytwarza również niektóre kom do innych tkanek
Budowa blaszki podstawnej:
1, blaszka jasna- powierzchniowa, leza na niej keratynocyty polaczone z nia poprzez hemidesomy, głównym składnikiem jest laminina
2, blaszka ciemna (gesta)- glowny skl kolagen IV
3, blaszka siateczkowa- zbudowana z kolagenu VII
Sklad chemiczny:
-kolagen, laminina, siarczan heptanu, enaktyna, fibroenaktyna
W blonie kom znajduja się integryny z gr VLA- sa to receptory dla kolagenu, lamininy i innych zw. Odbieraja sygnaly z przestrzeni pozakom które reguluja proliferacje i roznicowanie keratynocytow.
Kom nabłonkowe wydzielaja:
-bialka, sluz, steroidy, jony
Kom wydziela bialka:
-duze jadra
-dobrze rozwiniete retikulum endoplazmatyczne szorstkie
-Aparaty Golgiego w okolicy nadjądrowej
Kom nablonkowa wydziela sluz:
-dobrze rozwinieta przypodstawna siateczka srodplazmatyczna ziarnista
-dobrze rozwiniety Aparat Golgiego w strefie nadjądrowej
-Duze ziarna zawierające sluz w szczytowej czesci kom
-kom wydz sluz (kubkowe) mogą być rozmieszczone pomiedzy kom nabłonka
Kom nabłonkowe wydzielaja steroidy:
-wsytepuja glownie w nadnerczach, jajnikach, jadrach
-dobrze rozwinieta siateczka srodplazmatyczna gladka
-w cytoplazmie widoczne wakuole lipidowe
-duza liczba mitochondriow
Kom nabłonkowe transportuja jony:
-blonka komorkowa zawiera bialka blonowe biorące udzial w pompie jonowej jest pofaldowana
-duza ilość mitochondriow
-obecne polaczenia zamykajace
alutqa87