Stereocylina- odmiana mikrokosmków (większe, rzadko występujące)
Desmosom pasmowy:
*stabilne ciągłe połączenia między komórkami
*zwykle opasuje komórkę pod obwódką-razem tworzą listewkę graniczną
*wzmocnienie więzi między komórkami
Desmosom dyskowy:
Łączy komórki ze sobą:
*tworzą go białka błony komórkowej- kadhedryny (desmogleina i desmokolina)
*cytoplazmatyczna płytka łącząca (desmoplakina)
*do płytki łączącej dołączają się włókna keratynowe cytoszkieletu (filamenty pośrednie)
Połączenia komunikacyjne: tylko jeden typ, połączenie szczelinowe, inaczej nekus- białka łączące tworzą kanały, które umożliwiają przechodzenie małych cząsteczek (Np. jonów) bezpośrednio z jednej komórki do drugiej.
Warstwa zrogowaciała: kilka do kilkudziesięciu pokładów płaskich płytek keratynowych- martwych komórek wypełnionych gęstą siecią filamentów pośrednich i otoczonych pogrubioną, usztywnioną błoną komórkową zwanych łuseczkami rogowymi.
Łuseczka składa się z wewnętrznego rdzenia i zewnętrznej otoczki, które się wykształcają w trakcie przechodzenia keratynocytów z warstwy ziarnistej do jasnej (lub zrogowaciałej).
Jest tkanką podporową na której spoczywa naskórek
W skórze właściwej umiejscowione są przydatki skórne:
*naczynia krwionośne
*nerwy
*drenaż limfatyczny
Budowa skóry:
Skóra właściwa (Cutis) składa się z 3 kolejno leżących nad sobą i przechodzących w siebie warstw:Idąc od powierzchni w głąb skóry wyróżnia się:
*warstwę brodawkowa
*warstwę podbrodawkową
*warstwę siateczkowata
Warstwa brodawkowata:
*zbudowana z tkanki łącznej właściwej luźnej dającej liczne wypuklenia do naskórka nazywane brodawkami.
*warstwa ta jest bogata w komórki: fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne, komórki plazmatyczne oraz leukocyty
Fibroblasty:
Podstawowe komórki tkanki łącznej, wytwarzają włókna i istotę międzykomórkową.
*biorą udział w tworzeniu podstawowej substancji międzykomórkowej
*tworzy białka potrzebne do budowy włókien kolagenowych i elastylowych
*komórki starzejące się to fibrocyty
*są to komórki młode i sprawne
Histiocyty:
Makrofagi tkanki łącznej, mają zdolność ruchu, w skórze zdrowej występują tylko w otoczeniu naczyń.
*makrofagi tkanki łącznej- komórka żerna
*zwalczają bakterie i zarodniki chorobotwórcze na drodze fagocytozy (trawiąc je)
Komórki tuczne:
Składnik układu immunologicznego, chronią przed pasożytami, bakteriami.
Mastocyty:
*produkują hormony tkankowe
*wywołują reakcje skórne na bodźce zewnętrzne: fizyczne, chemiczne, mechaniczne np. histamina (rozszerza naczynia krwionośne) i heparyna
*produkują enzymy odpowiedzialne za zachowanie właściwej równowagi w strukturalnym składzie substancji międzykomórkowej i włókien Np. nucynaza, hialuronidaza
Warstwa siateczkowata:
*jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej o utkaniu nieregularnym, zawierającej wiele włókien kolagenowych i sprężystych
*włókna kolagenowe skory właściwej są zbudowane u płodu z kolagenu typu I. Po urodzeniu zmienia się struktura włókien, a u człowieka dorosłego w ich skład wchodzi proteoglikany, zawierający siarczan dermatanu
*w skórze właściwej znajdują się receptory czuciowe Np. ciałka Krausego
Włókna:
*kolagenowe- głównie typu I i III, warunkują odporność na urazy mechaniczne
*elastylowe (sprężyste)- warunkują sprężystość skóry
*srebrnochłonne- delikatne włókna; oplatające mieszki włosowe, gruczoły, włókna nerwowe
Receptory czuciowe:
*ciałka Merkla (receptory ucisku)
*ciałka Meissnera (receptory dotyku)
*ciałka Krausego (receptory temperatury)
*ciałka Ruffiniego (receptory rozciągania i ucisku)
*ciałka Vatera-Paciniego (blaszkowate) (receptory wibracji o wysokich częstotliwościach)
Unerwienie skóry:
Nerwy zaopatrujące skórę są umiejscowione w skórze właściwej i obejmują:
*bogata siec bezmielinowych włókien pochodzących ze współczulnego układu nerwowego autonomicznego , kontrolującą przydatki skórne oraz przepływ krwi
*system włókien doprowadzających zarówno mielinowych jak i bezmielinowych , służących do obierania wrażeń czucia skórnego
Tkanka podskórna:
Jest niejednolita w różnych częściach ciała.
Wyróżnia się tkankę podskórna:
*tkankę pokorna zbita z przewaga struktur włóknistych
*tkankę podskórna luźna z luźnymi strukturami Np. tkanka tłuszczowa
Tkanka łączna zbita:
Składa się zasadniczo z włókien klejorodnych i sprężystych najliczniejszych w głębokiej warstwie skory właściwej. Ułożenie włókien jest zgodne z kierunkiem pociągania.
Tkanka łączna luźna:
Wypełnia wolne przestrzenie miedzy narządami oraz częściami i umożliwia połączenia autonomiczne narządów i ich przesuwanie się w stosunku do siebie (Np. tkanka tłuszczową)
Tkanka tłuszczowa:
Będącą złym przewodnikiem ociepla tłuszcz tkanki pokornej chroni organizm przed niepożądana utrata ociepla przy przebywaniu człowieka w zimnie.
Przydatkami skóry są:
*aparat włosowo-łojowy
*samotne gruczoły łojowe
*gruczoły potowe i ich przewody wyprowadzające
*paznokcie
Włosy:
*są wytworem naskórka
*włos skalda się z części śródskórnej i części twardej znajdującej się głownie poza skora
*grubość części twardej włosa wynosi od 5 do 500 um.
*są to gładkie włókna zrogowaciale, które powstają z Komorek naskórka
*u człowieka występują tylko o określonych częściach ciała: na głowie, w dolach pachowych, okolicy łonowej. W pozostałej części włosy maja charakter cząstkowy
*barwa włosów zależy od ziarnistego barwnika brązowego i rozpuszczonego barwnika czerwonego.
U osób rudych nie wytwarza się barwnik brązowy a u blondynów barwnik występuje tylko w zewnętrznej warstwie korowej włosa.
Rodzaje włosów:
*meszek- twarz, ramiona, cienki, jasny, płytki (1-2 mm)
*włosy przejściowe- nogi, przedramiona, pachy, zabarwiony, głębszy (3-4 mm)
*włos koncowy-ostateczny- to w pełni wykształcone, ostateczne owłosienie dorosłego człowieka. Występują: głowa, brwi i rzęsy, strefy genitalne, pachy, zabarwiony, gruby, głęboki (4-7 mm)
Budowa włosa:
Część śródskórna:
*mieszek
*cebulka
*brodawka
*łodyga włosa- w części śródskórnej i pozaskornej
Budowa mieszka włosowego:
*pochewka zewnętrzna włosa- przedłużenie warstwy podstawowej i kolczystej naskórka
*pochewka wewnętrzna włosa
*wybrzuszenie włosa
Składa się z:
-części górnej- stały składnik włosa
-części dolnej- cyklicznie zanika i odnawia się zgodnie z cyklem wzrostu wlosa
Zawiera:
-komórki macierzyste włosa
Pochewka wewnętrzna:
*składa się z Komorek ułożonych dachówkowato
*wyróżnia się tu:
-warstwę Henlego
-warstwę Huxleya
-otoczkę pochewki wewnętrznej
*w Komorkach pochewki wewnętrznej znajdują się liczne pechcerzyki zawierające białka- profiligryne, lokryne, SPR i inwolukrynę.
Łodyga włosa:
Składa się z 3 warstw:
*powłoczki
*warstwy korowej
*warstwy rdzeniowej
Cement międzykomórkowy:
Zapobiega parowaniu wody z wnętrza włosów.
*lipidy
*ceramidy
*wolne kwasy tłuszczowe
*niewielkie ilości węglowodorów
Kora:
Wewnętrzna część łodygi stanowi ok. 80% łącznej masy włosów. Ma strukturę włóknistą. Zbudowana jest z keratyny kierunkowej i niekierunkowej.
Zawiera m.in.:
*kwas glutaminowy
*lizynę
*tyrozynę
*cysteinę
Kreatyna kierunkowa:
Zbudowana jest z łańcuchów peptydowych.
Łańcuchy peptydowe tworzą:
*protofibryle- 2 splecione łańcuchy keratynowe.
*mikrofibryle- składają się z 8 protofibryli
*makrofibryle- składają się z kilku mikrofibryli
Keratyna niekierunkowa:
Zbudowana jest z aminokwasów o nieuporządkowanej strukturze.
*ok. 21% cystyny- jej wolne grupy karboksylowe (kwas glutaminowy) wiążą trwale wodę. Są odpowiedzialne za 10% wody zawartej we włosie, która nadaje włosom elastyczność i sprężystość.
Naturalna barwa włosa:
Polifenol o nazwie melanina odpowiada za kolor włosów. Naturalna skala barw obejmuje kolory: blond, rudy, szatyn i czarny. To zróżnicowanie jest determinowane przez dwie grupy barwników:
*eumelaninę o barwie brązowej, odpowiedzialnej za poziom kolorystyczny włosów
*feomelaninę o barwie żółto-czerwonej, nadającej im odcień
Skład chemiczny włosa:
Pod względem chemicznym jest zbudowany z kreatyny.
Zawiera około:
*10% wody
*tłuszcze
*aminokwasy
*węglowodory
*witaminy w tym kwas pantotenowy (Wit. H)
*mikro- i makroelementy
Właściwości włosów:
Właściwości sorpcyjne włosów tj. zdolność do wchłaniania różnych substancji. Na chłonność ma wpływ:
*rodzaj wprowadzanej substancji- najłatwiej wprowadzić substancję o małych cząsteczkach i dużym powinowactwie do keratyny
*temperatura- im wyższa tym lepsza chłonność
*wiek włosa- końcówki włosa jako najstarsze najszybciej wchłaniają wprowadzone substancje
*odczyn włosów- kwaśny obniża sorpcję- łuski włosowe są zamknięte i chronią korę zewnętrznymi, zasadowy- rozchylone łuski zwiększają chłonność włosów i powodują ich pęcznienie
*stan włosów- zniszczone i porowate na skutek uszkodzenia łusek włosowych mają wyższą chłonność
Elektroujemność- na powierzchni włosów występują ładunki dodatnie.
Fazy wzrostu włosa:
*faza wzrostu (anaben)- cebulki dobrze wykształcone, wzrost intensywny. W tej fazie znajduje się ok. 90% włosów, trwa ona do 5 lat.
*faza inwolucji (katagen)- wielkość cebulki i szybkość rozmnażania komórek korzenia. Okres trwa kilka dni i znajduje się w nim 1% włosów.
*faza spoczynku (telogen)- pomniejszenie, mieszka, korzenia, zahamowanie wzrostu i wypadnięcie włosa. Trwa kilka miesięcy, znajduje się w nim 20% włosów.
Paznokcie:
Paznokieć jest zrogowaciałą giętką blaszką która pokrywa powierzchnię grzbietową większej części dalszych paliczków palców rąk i stóp. Zbudowane są z odpornej keratyny. Szybkość wzrostu paznokcia wynosi ok. 0,1mm/dz. Przy czym paznokcie rąk rosną szybciej niż paznokcie nóg.
Gruczoły skóry
-gruczoły zewnątrzwydzielnicze: wydzielina transportowana jest do określonego miejsca przez przewody wyprowadzające gruczołu
-gruczoły wewnątrzwydzielnicze (dokrewne): wydzielina (hormon) uwalniana jest do przestrzeni międzykomórkowej, dostaje się do naczyń krwionośnych, z krwią transportowana jest do odległych narządów
Klasyfikacja gruczołów zewnątrzwydzielniczych:
Ze względu na kształt jednostek (odcinków) wydzielniczych:
-cewkowe- odcinki w kształcie krótkich rurek
-pęcherzykowe- odcinki kulistego lub owoidalnego
Ze względu na układ odcinków wydzielniczych i przewodów wyprowadzających:
-proste- nierozgałęziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy przewód wyprowadzający
-rozgałęzione- rozgałęziony odcinek wydzielniczy, pojedynczy przewód wyprowadzający
-złożone- liczne odcinki wydzielnicze, rozgałęziony układ przewodów wyprowadzających
Mechanizm wydzielania
*Gruczoły holokrynowe (całkowite)- cała komórka przekształca się w wydzielinę np. łojowe
*Gruczoły merokrynowe (cząsteczkowe)- tylko część komórki zostaje wydzielona:
-ekrynowe- tylko sama wydzielina (małe kłębkowate czyli potowe)
-apokrynowe- wydzielony tylko wierzchołek komórki wraz z wydzieliną (a. wielkie kłębkowate- pachy, wzgórek łonowy, otoczka sutkowa, moszna, wargi sromowe większe, krocze, okolica odbytu, powieki, nosa- ich ujscie w lejku mieszka włosowego powyżej ujść gruczołów łojowych oraz b. gruczoł mlekowy)
Gruczoły łojowe skóry
Pęcherzykowe, holokrynowe
-90% rozwija się wraz z mieszkiem włosowym (jednostki włosowo- łojowe)
-gruczoły łojowe niezwiązane z mieszkiem włosowym: np. w obrębie warg sromowych mniejszych, czerwień wargowa, pępek, żołądź, ok. odbytu, otoczka sutkowa, napletek)
-największe w obrębie karku, czoła, górnej części klatki piersiowej
-każdy włos ma swój gruczoł łojowy
Podział ilościowy
-skóra głowy i twarzy 300-800 gruczołów na 1cm2
-inne okolice ciała 50-100 gruczołów na 1cm2
Stosunek ilości gruczołów potowych do łojowych:
-tułów i kończyny 1:6-8
-twarz, małżowina uszna 1:1
-skóra głowy, czoła, skrzydeł nosa, brzegów powiek, kobiecych części płciowych- przewaga gruczołów łojowych
Łojotok seborrhorea- nadmierne wydzielanie łoju sprzyjające chorobom skóry
Budowa. Gruczoły zbudowane są ze zrazików, utworzonych przez duże, wieloboczne, jasno zabarwione komórki, zawierające liczne krople lipidowe oraz centralnie położone, ciemno zabarwione jądro. Pomiędzy błoną podstawną każdego zraziła a centralnie położoną masą komórek występuje warstwa sześciennych bądź płaskich komórek macierzystych
Gruczoły potowe apokrynowe
-występuję tylko w niektórych okolicach: pachowych, płciowych, odbytu, brodawek sutkowych i powiece
-Budowa: duże porozgałęziane cewki. Ich wydzielina jest lepka, przypomina mleko
-początkowo wydzielina jest bezwonna, charakterystycznego zapachu nabiera pod wpływem bakterii. Nie odgrywa ona roli w termoregulacji.
Budowa. Z części wydzielniczej, umiejscowionej podobnie jak część wydzielnicza gruczołów potowych w dolnej strefie skóry właściwej lub na granicy skórno- podskórnej. Mniej lub bardziej prostego przewodu wyprowadzającego, otwierającego się do mieszka włosowego zwykle powyżej ujścia przewodu gruczołu łojowego.
Budowa części wydzielniczej.
-wewnętrzna warstwa komórek sześciennych
-zewnętrzna warstwa komórek płaskich otoczonych błona podstawną
-duże światło
Gruczoł sutkowy, gruczoł mlekowy
Rozwijają się z gruczołów apokrynowych
-największy gruczoł skórny z wydzieliną: mleko, siara
-od gruczołu mlekowego nazwa całej klasy kręgowców- ssaki
-pełny rozwój i czynność- u kobiet, u mężczyzn- stan uwsteczniony
-leży na powierzchni mięśnia piersiowego większego i częściowo zębatego przedniego
Budowa sutka:
-tkanka gruczołowa (ciała sutka) z przewodem mlecznym i zatokami mlecznymi
-ciało tłuszczowe
-brodawka sutkowa
-otoczka brodawki sutkowej
Skóra
-rozległy narząd, stanowi ok. 15% masy ciała, waży 18-20kg wraz z tkanką podskórną, powierzchnia skóry ok. 1,5-2m2, grubość 0,5mm- 3,5- 4,5mm, najcieńsza jest w okolicach oka, najgrubsza- stopy
Funkcje skóry
-ochrona przed zewnętrz czynnikami uszkadzającymi
-termoregulacja
-czynność zmysłowa (dotyk, ciepło, uścisk, ból)
-wydzielanie ochronne lipidów, mleka itd.
Budowa skóry
-naskórek- nabłonek wielowarstwowy płaski rogowaciejący
-skóra właściwa- tkanka łączna zbita
-tkanka podskórna- tk tłuszczowa i tk łączna wiotka
Naskórek
-nabłonek wielowarstwowy płaski którego część powierzchowna zbudowana jest ze ściśle upakowanych płaskich płytek białkowych (keratyna), tworzących zwartą warstwę nieprzenikliwą dla wody (warstwa zrogowaciała)
-zbudowany jest głównie z kom nabłonkowych- keratynocytów (>90%)
-namnażają się one w najniższej warstwie, a następnie migrują w kierunku powierzchni, po drodze zmieniając kształt, obumierając i przekształcając się w twarde płytki zbudowane głównie z białka kreatyny. Proces ten nosi nazwę rogowacenia.
- czas osnowy naskórka wynosi prawidłowo 4-5tyg. Przejście keratynocyta przez warstwy odbywa się z różną prędkością. (warstwa rogowa 14 dni, ziarnista 4dni, kolczysta 8 dni, podstawna 10 dni)
-znaczna grubość naskórka, obecność warstwy zrogowaciałej i stała odnowa keratynocytów decydują o jego własnościach ochronnych
-keratynocyty są oddzielone błoną podstawną od skóry właściwej
-błony komórkowe części przypodstawnej poszczególnych komórek oraz błona podstawna są pofałdowane
-występuje sieć listewek naskórkowych głębokich tzn wypukleń naskórka w obręb skóry właściwej, odmienna w różnych obszarach (obecne na opuszkach palców, dłoniach, stopach; brak na tułowiu)
Pozostałe komórki naskórka
-melanocyty- synteza i magazynowanie melaniny
-kom Langerhansa- stanowią obwodową część układu immunologicznego
-kom Merkla- komórki obwodowego układu nerwowego
-limfocyty-pełnią rolę nadzoru immunologicznego
Warstwy naskórka
-w. podstawna- jeden pokład walcowatych, dzielących się komórek
-w. kolczysta- kilka rzędów komórek o kształcie wielokątnym, komórki nie przylegają ściście do siebie, a połączone są ze sobą jedynie desmosomami. Powstałe przestrzenie wypełnia płyn bogaty w mukopolisacharydy i białka
-w. ziarnista- kilka pokładów spłaszczonych komórek zawierających ziarnistości- znajdują się z nich subst regulujące proces rogowacenia
-w. jasna- 2-3 pokłady komórek obumierających (bez jąder organelli, natomiast z licznymi grubymi pęczkami filamentów pośrednich)
-w. zrogowaciała- kilka do kilkudziesięciu pokładów płaskich płytek kreatynowych- martwych komórek wypełnionych gęsta siecią filamentów pośrednich i otoczonych pogrubioną, usztywnioną błoną komórkową.
Funkcje naskórka. Jest barierą uniemożliwiającą wnikanie wody i drobnoustrojów, ochrania głębiej położone tkanki przed działaniem czynników fizycznych i chemicznych
Melanogeneza (proces powstawania melaniny) regulują:
-witaminy (C, A, P, B)
-biolelementy (Fe, Cu, Ca)
-hormony (intermedyna- wydzielana przez część pośrednią przysadki mózgowej; niektóre hormony nadnerczy)
Promienie UV uintensywniają melanogenezę poprzez zmniejszenie ilości grup sufhydrylowych, które hamują melanogenezę. Do syntezy melaniny potrzebne są m.in. aminokwasy: tryptofan, fenyloalania oraz tyrozyna
Etapy melanogenezy:
I-powstawanie pęcherzyków wykazujących aktywność tyreozynazy oraz zawierających dobry materiał ziarnisty
II-pęcherzyk nazywany premelanosomem przyjmuje kształt owalny. Zawiera już melaninę
III-zwiększa się zawartość melaniny i premelanosomy przekształcają się w melanosomy
IV-melanosomy przekształcają się w ziarna melaniny
Na skórze właściwej umiejscowione są przydatki skórne:
-naczynia krwionośne
-nerwy
-drenaż limfatyczny
...
alutqa87