409.doc

Struktura komunikowania się:

1.    Musi istnieć nadawca Þ odbiorca

2.    musi być przekazywany komunikat - czyli to co jest w rozmowie przekazywane przez nadawcę

3.    musi wystąpić odniesienie - przedmiot rozmowy np. wczorajsza impra.

4.    należy używać tego samego kodu - czyli języka

5.    może także wystąpić medium - czyli środek przekazu komunikatu np. telefon

Cechy rozmowy i różnice między komunikacją:

1.    W przypadku człowieka jedynie dana komunikacja może się przerodzić w rozmowę.

2.    W rozmowie człowiek jest jednocześnie nadawcą i odbiorcą własnych komunikatów. Rozumie to co mówi i to co zostało powiedziane i może zareagować na to co mówi jego partner. Zwierzęta w swej komunikacji tego nie potrafią

3.    Według GH Mead twierdzi że zwierzęta używają jedynie gestów, a ludzie zarówno gesty jak i symbole znaczące. Gesty stają się symbolami znaczącymi gdy wywołują u jednostki nadawczej te same odczucia co u odbiorczej. W komunikacji gest jest jedynie reakcją jednego osobnika , będąca z kolei bodźcem dla reakcji innego.

4.    W rozmowie występuje klasa zachowań społ. w których człowiek „przyjmuje postawę innego” oznacza to że ćwiczenia własnych reakcji w sytuacjach społecznych powodują że człowiek uczy się „postawy innego wobec siebie”. Tego typu doświadczenia powodują „wewnętrzne rozdzielenie” na człowieka wykonującego reakcję i reagującego na nią.

5.    Jednakże w rozmowie występują tzw. gesty-znaki - są  to mimika twarzy, postawa ciała i mimowolne gesty. Są to gesty, na które reaguje partner rozmowy a my nie zdajemy sobie z nich sprawy.

JĘZYK, MOWA, KODY MOWY

Język - to system znaków, mowa jest natomiast czynnością używania tych znaków. Aby mówić , trzeba opanować język, czyli poznać znaki, jak i reguły ich używania. Język jako kod ma swoje elementy niosące znaczenia. Wszelkie zdania i frazy naszego języka są znakami złożonymi. Ucząc się języka musimy poznać nie tylko słowa, czyli proste znaki, ale także reguły łączenia tych znaków, czyli gramatykę.

Gatunek mowy - każdy gatunek mowy związany jest ze specyficznym stylem a styl kształtował się tak a nie inaczej, w zależności od sytuacji w jakiej był używany, powstawał w relacji uczestników komunikacji zależał od ich pozycji społecznej, ich psychiki itd. Gatunki wynikają z różnych sytuacji np.: rozmowy brata i siostry, rozmowy z urzędnikiem itp. Gatunki zatem są to względnie trwałe typy wypowiedzi, odmianami języka, jakich używamy w określonych sytuacjach.

Kody mowy - Basil Bernstein stworzył koncepcje istnienia dwu całkiem odmiennych kodów mowy, gatunków, których używanie jest związane ściśle z przynależnością do określonej warstwy społecznej i wynika przede wszystkim z trybu życia grup społecznych . Zgodnie z jego teorią stosunki interpersonalne i sposób życia gru społecznych znajdują swoje odzwierciedlenie w trwałych nawykach  językowych. Z badań wynika że język używany przez klasę robotniczą różni się od języka klasy średniej. Warunki życia klasy robotniczej narzucają praktyczną postawę życiową i kierują częściej uwagę na rzeczy niż na osoby, żyją teraźniejszością Klasa średnia mając w większym stopniu zapewniony byt materialny poświęca więcej uwagi jednostkom mają wyznaczone cele wybiegające w przyszłość. Członkowie klasy średniej wyrażają się za pomocą logicznych środków językowych i jest bogaty w znaczenia i świadczy o bogatym życiu psychicznym jednostki. Charakterystyczne jest dla klasy robotniczej iż uczucia wyrażane są raczej przez pozajęzykowe elementy językowe: gesty, mimikę. Trudniej im przekazać językiem stany emocjonalne. Kody mowy klasy robotniczej nazwano „językiem publicznym”, klasa średnia używa języka zwanego „formalnym”.

Język publiczny charakteryzuje się:

·      krótkimi zdaniami i ubogą konstrukcją gramatyczną,

·      dużą częstotliwością krótkich rozkazów i prostych pytań,

·      sztywnym i ubogim sposobem używania przymiotników i przysłówków,

·      rzadkimi zaimkami nieosobowymi występującymi w roli  podmiotu

·      przewagą słów o niskim stopniu ogólności,

·      stwierdzeniami formułowanymi jako pytania: "Prawda, jakie to piękne”

·      stwierdzeniami faktu podanymi jako uzasadnienie pole­cenia: "Zrób to, bo ci tak mówię"

·      tym, że indywidualne poglądy zawarte są implicite w strukturze formułowanej wypowiedzi.

Język formalny charakteryzuje się:

·      złożoną konstrukcją zdań, częstym występowaniem, na przykład, zdań podrzędne złożonych

·      częstym użyciem przymiotników wskazujących relacje logiczne,

·      bogatym rejestrem przymiotników i przysłówków

·      formułowanymi explicite indywidualnymi ocenami i po­stawami,

·      obecnością ekspresji emocjonalnej nie tylko w pozajęzykowej warstwie komunikatu, ale także w słowach i zdaniach.

Kody mowy możemy także podzielić na:

·      kod ograniczony - jeżeli mówimy że „I ja wtedy tam pobiegłem, a on nagle wskoczył i popsuł wszystko” to wypowiedź taka może być tylko zrozumiał dla osób, które wiedzą o czym jest mowa ze względu np.: na zażyłości

·      kod rozwinięty - komunikują się np. specjaliści którzy chcąc się precyzyjne wyrazić stosują zdania rozwinięte gdzie jest dokładnie wiadomo o co czy o kogo chodzi.

KOMUNIKATY NIEWERBALNE  i  KODY POZAJEZYKOWE

Gesty - są to znaki, które rzucają się najbardziej w oczy we wszystkich niemal sytuacjach komunikowania się twarzą w twarz są to: ruchy rąk, dłoni, palców, położenia, ruchy głowy i całego korpusu ciała. Specjaliści usiłują klasyfikować tego typu gesty  i przypisać im znaczenie. Tak np.: dłoń zwrócona ku górze na symbolizować uległość, dłoń zwrócona do dołu oznacza dominację, dotykanie nosa podczas rozmowy ma oznaczać że dana osoba kłamie. Jednakże trzeba pamiętać o tym że znaczenie pojedynczego gestu, tak jak znaczenie symbolu ze snu, może być prawidłowo odczytane wtedy tylko gdy dobrze znamy osobę, jej doświadczeni, motywy i cały kontekst pojawienia się znaku.

Mimika twarzy - jest z jednej strony ekspresją emocji, z drugiej zaś zespołem znaków ilustrujących i wspierających wyrażone werbalnie treści.

Dźwięki paralingwistyczne - czyli : westchnienia, cmokanie, pomruki, gwizdanie, śmiech i inne odgłosy które nie tworzą słów ani ich części. Niewerbalnie możemy komunikować się kanałem wokalnym. Należą tu intonacja, akcent, rytm mówienia, szybkość mówienia i wysokość głosu.

Kontakt wzrokowy - wymiana spojrzeń są sferą bardzo istotnej klasy komunikatów niewerbalnych. Czasem przesyłamy świadomie znaczące spojrzenie innym razem świadomie unikamy patrzenia w oczy.

Kod proksemiczny - Wykorzystuje się w nim do zakomunikowania czegoś przestrzeń rozciągająca się pomiędzy nadawcą i odbiorcą. Zwracający się do nas człowiek staje zawsze w określonej odległości od nas. Odległość ta nie jest przypadkowa i zależy od tematu rozmowy stosunków między mówiącymi, jest ona inna w różnych kręgach kulturowych

Czas rozmowy - Zależności między czasem a tematem rozmowy nie doczekały się tak systematycznego opracowania jak komunikaty proksemiczne. Bez trudu jednak zauważamy, że rozmowy ludzi zażyłych trwają dłużej niż rozmowy ludzi mało sobie znanych, lub że rozmowa trwająca krótko może być odebrana jako sygnał niechęci.

Rekwizyty i scena - komputer w obecnej sytuacji może być symbolem nadążania za postępem , synonimem  wysokich kwalifikacji intelektualnych człowieka jakie w nim tkwią.  Warto zatem pamiętać o przygotowaniu rekwizytów i sceny gdy planujemy jakąś ważną rozmowę. Rekwizyty te równie dobrze jak komunikaty werbalne i niewerbalne znaki, pomocne będą w rozpoczęciu rozmowy, regulowaniu jej przebiegu a niekiedy bardzo ułatwiają zakończenie rozmowy.

DYNAMIKA ROZMOWY

Realną jednostką mowy są w gruncie rzeczy nie tyle przesyłane, mniej lub bardziej złożone, znaki (komunikaty) co płynne akty mowy. Badając akty mowy w miejsce struktury języka, filozofowie dostrzegli, umykające do tej pory uwadze, funkcje zachowań werbalnych. Zauważyli oni mianowicie, że mówiąc nie tylko komunikujemy się lecz mówiąc tworzymy rzeczywistość, powołujemy do życia fakty, które bez języka nie mogłyby zaistnieć.

Działalność za pomocą języka:

Rzeczywistość społeczna jest umowna nie jest jednak rzeczywistością pozorną. Małżeństwo i rozwody, chszcziny i adopcje są wprawdzie czymś umownym lecz mają swoje rzeczywiste skutki. Należy rozróżnić nie tyle fakty pozorne i rzeczywiste co fakty:

·      surowe - to te których istnienie nie zależne jest od istnienia pewnych społecznych zwyczajów i instytucji np. rozbicie szklanki.

·      instytucjonalne - faktami tymi są np.: decyzja urzędu o zaślubinach. Określony ciąg zachowań może być uznany za ceremonię zaślubin dzięki temu że istnieje społeczna instytucja małżeństwa. U podłoża każdego faktu instytucjonalnego leży reguła o postaci „X uchodzi za Y, w kontekście C jeżeli zostaną spełnione warunki m,n,o’

Reguły rządzące aktami mowy

Mówienie jest posługiwaniem się językiem według pewnych reguł, trzeba jednak rozróżnić tzw.

·      reguły regulatywne - modyfikują te formy ludzkich zachowań które istniały już wcześniej przed powstaniem samych reguł i mogą istnieć niezależnie od stworzenia tych reguł.

·      reguły konstruktywne - czynności mowy podlegają tym regułom. Są wypowiadaniem wrażeń zgodnie ze zbiorami reguł konstruktywnych, na podstawie tych reguł. Stworzenie reguł konstruktywnych daje w rezultacie nowe formy zachowania.

Czynności illokucyjne i ich rodzaje

Posługując się językiem w sytuacjach społecznych, człowiek wykonuje równocześnie jak gdyby trzy rodzaje czynności:

1.    Wypowiada pewno słowa lub zdania, a wypowiadając je:

2.    orzeka o czymś lub odnosi je do czegoś i tym samym:

3.    albo coś stwierdza albo o coś pyta, obiecuje

Czyli wybiera i wykonuje jedną z wielu możliwych czynności illokucyjnych.

Zdania „Paweł pal” czy „Pawle zapal” odnoszą się do Pawła ale odpowiednio pytają, orzekają  czyli maja postać illokucyjną. Jakość illokucyjną rozpoznajemy zwykle z samej struktury zdania. Teoria ta pochodzi od JL Austina. Zauważył on różnorodne funkcje języka i wskazał na illokucyjne jakości językowych wypowiedzi, dostrzegł także ze spełniając jakiś akt illokucyjny obiecując, pytając) mamy wpływ na myśli i działania innych osób. Nasze wypowiedzi które spełniają akty jakiejś illokucji spełniają jednocześnie inne akty zwane aktami perlokucji. Czyli przez powiedzenie czegoś czynimy coś innego. Argeumentując przekonujemy, radząc nakłaniamy .

Gry językowe

Pojęcie gry językowe wprowadził Ludwig Wittgenstein analizował on sposoby używania wyrażeń językowych przyjął że znaczenie słowa to nic innego jak sposób jego użycia. Ostatecznie doszedł on do wniosku że istniej wielka rozmaitość sposobów użycia języka. Wszystkie można porównać do gry - te same słowa i frazy w różnych sytuacjach mają różne znaczenie. Gdy gry językowe zmieniają się też reguły gry używania wyrazów np. słowo myśleć oznacza coś innego gdy się bawimy a coś innego gdy prowadzimy badania naukowe. Rozmowy jakie prowadzimy nie są aktami komunikacji ale są oddziaływaniem na siebie ludzi myślących i odczuwających, ludzi zakorzenionych w pewnej tradycji, czy osób działających w określonych sytuacjach, tworzących bez przerwy nowe „gry językowe”.

KOMPETENCJA KOMUNIKACYJNA.

Kompetencja komunikacyjna jest najczęściej definiowana jako zdolność do wchodzenia w interakcje i wybierania za­chowań komunikacyjnych (czyli produkowania różnorodnych znaków), w taki sposób, aby w spotkaniach twarzą w twarz z innymi gwarantowały one sukces w reali­zacji celów i były dostosowane do wymagań sytuacji.

Wymiar kompetencji komunikacyjnej

Kompetencja komunikacyjna to jeden z ważniejszych warunków uczestnictwa w społeczności. Jest ona umiejetnością specyficznego działania.

·      empatia, - czyli zdolność do wczuwania się w emocje innych ludzi i umiejętność odgadywania ich myśli.

·      plastyczność zachowań ludzkich - umiejęt­ność ich zmiany i dostosowania do wymagań sytuacji

·      interakcyjne opanowanie, czyli umiejętność oddziaływania na innych oraz podlegania oddziaływaniu innych.

Rodzaje ludzkiego działania w/g J. Habermas-a

·      działanie instrumentalne - działania oparte na wiedzy empirycznej i kierujące się regułami technicznymi - zwane pracą,

·      działanie komunikacyjne - czyli do­konujące się za pomocą symboli i oddziaływania ludzi na siebie.

Haberma uważa że w naszych czasach przeważa działanie  instrumentalne, które traktuje ludzi w sposób instrumentalny. Dlatego uważa że jest konieczna emancypacja czyli wyzwolenie reguł myślenia z narzuconych wartości i norm.

Paleosymbole - mają one znaczenie intymne i prywatne, nie mogą one służyć publicznej komunikacji. Mają one skostniałe i obciążone historią znaczenie. Gdy używamy taki symboli to komunikacja przebiega nieprawidłowo.

Kompetencja ligwistyczna - zdolności do posługiwania się językiem, jest warunkiem osiągnięcia kompetencji komunikacyjnej.

Kompetencja komunikacyjna - zawiera w sobie umiejętność przyjęcia założenia o symetryczności praw uczestników, co z kolei daje możliwość wzajemnego poszanowania ich odrębności. nlatngn Habermas uważa, że knmunikacja, czyln i­kurs (najczęściej twarzą w twarz) z innym człowiekiem, może być wzorem stosunków społecznych, zaś ludzka kompetencja komunikacyjna może być odskocznią do emancypacji czło­wieka.

Według badaczy czynności mowy, elementarną jednost­

knt mowy jest akt mowy. Istnieje jednak coś, co rządzi aktami mowy, czyli "uniwersalna pragmatyka". Zdaniem Ha­bermasa, każdy akt mowy zawiera aspekt treściowy i aspekt perlokucyjny (to przekonanie Habermas zapożyczył od Au­stina).

Sposoby używania języka:

·      Poznawcze używanie języka, w którym rozpoznajemy sytuację i wydajemy sądy; stosujemy tu konstatujące akty mowy, żądamy prawdy.

·      Interakcyjne używanie języka są to regulatywne akty mowy, treści tylko wzmiankowane, akty odwołują się do norm i wartości.

·      Ekspresywne jego użycie prezentują przekonania i in­tencje, wymagają prawdomówności.

Definicja rozmowy

Rozmowa jest czynnością wykorzystującą kompetencję komunikacyjną (nie tylko kompetencję lingwistyczną), za­chowaniem przebiegającym w obecności i przy współdzia­...