Zespoły przeciążeniowe kończyn górnych.pdf

BEZPIECZESTWO PRACY 12/2002

dr JOANNA BUGAJSKA

lek. ELøBIETA ÁASTOWIECKA

Centralny Instytut Ochrony Pracy

- Paãstwowy Instytut Badawczy

ZespoĎy przeciČ¿eniowe koczyn grnych

podczas pracy powtarzalnej

na przykĎadzie pakowaczek

espoĎy przeciČ¿eniowe to ogl-

na nazwa grupy chorb ukĎadu

ruchu spowodowanych powta-

rzajČcymi si czynnoÍciami, wymuszonČ

pozycjČ oraz uciskiem lub rozciČganiem

struktur anatomicznych podczas pracy

[1,2]. ZespoĎy te nale¿Č do problemw

zdrowotnych, ktre uwa¿ane sČ za powiČ-

zane z wykonywanČ pracČ, co oznacza,

¿e wystpujČ czÍciej w populacji osb

pracujČcych ni¿ w populacji generalnej.

Rodzaj wykonywanej pracy, jest wic

czynnikiem ryzyka ich wystpowania.

Choroby ukĎadu ruchu stanowiČ jednČ

z gĎwnych przyczyn orzekania o nie-

zdolnoÍci do pracy w caĎym okresie ak-

tywnoÍci zawodowej (od 18 do 64. roku

¿ycia). ZespoĎy przeciČ¿eniowe r¿niČ si

od innych urazw ukĎadu ruchu tym, ¿e

te drugie sČ zazwyczaj wynikiem poje-

dynczego zdarzenia, np. upadku, poÍli-

zgnicia si, w konsekwencji ktrego

dochodzi do zĎama koÍci lub zerwania

Ícigien. ZespoĎy przeciČ¿eniowe zaÍ sČ

skutkiem obciČ¿e mechanicznych

przekraczajČcych wytrzymaĎoÍ½ fizycznČ

oraz wydolnoÍ½ elementw statyczno-dy-

namicznych i mogČ dotyczy½ wszystkich

struktur ukĎadu ruchu: miÍni i ich przy-

czepw, Ícigien, pochewek Ícignistych,

kaletek maziowych, ĎČkotek, chrzČstek,

a tak¿e koÍci (tzw. zĎamania zmczeniowe).

Pracownik mo¿e by½ nara¿ony na prze-

ciČ¿enia (mikrourazy) podczas wykony-

wania swojej pracy przez wiele lat i ni-

gdy nie stwierdzi½ zwiČzku przyczyno-

wego pomidzy zaistniaĎČ chorobČ a wy-

konywanČ pracČ. Dzieje si tak z powodu

maĎego stopnia nasilenia tych urazw,

w zwiČzku z czym okolicznoÍci ich wy-

stpowania pozostajČ czsto niezauwa¿o-

ne lub ignorowane a¿ do czasu, gdy obja-

wy zacznČ przyjmowa½ posta½ prze-

wlekĎČ.

PrzyczynČ zespoĎw przeciČ¿enio-

wych sČ takie pospolite i powszechnie

wystpujČce czynnoÍci zawodowe, jak

chwytanie, skrcanie, siganie, Íciskanie,

przesuwanie, naciskanie i inne. Czynno-

Íci te same w sobie nie stanowiČ wiksze-

go czynnika ryzyka w pracy ni¿ podczas

aktywnoÍci pozazawodowej. Tym, co spra-

wia, ¿e stajČ si czynnikiem ryzyka w miej-

scu pracy jest ich du¿a powtarzalnoÍ½.

Zmiany patologiczne w tkankach ukĎa-

du ruchu, podobne do stwierdzanych

w zespoĎach przeciČ¿eniowych, sČ typo-

we dla zu¿ycia biologicznego tkanek, na-

stpujČcego w wyniku procesw starze-

nia si organizmu. Powoduje to trudno-

Íci w diagnostyce r¿nicowej i wymusza

zachowanie du¿ej ostro¿noÍci przy roz-

poznawaniu chorb zawodowych ukĎa-

du ruchu. W ka¿dym przypadku podej-

rzenia zawodowego podĎo¿a stwierdza-

nych zmian konieczna jest dokĎadna er-

gonomiczna analiza przebiegu pracy,

uwzgldniajČca rodzaj czynnoÍci wyko-

nywanych przez pracownika, przyjmo-

wanČ pozycj ciaĎa, czstoÍ½ powtrze

oraz okres nara¿enia. Niestety, w wielu

przypadkach jest to trudne do odtworze-

nia, tym bardziej ¿e Î w przeciwiestwie

do wystpujČcych w Írodowisku szkodli-

woÍci Î nie dysponujemy normatywami

higienicznymi, okreÍlajČcymi bezpiecz-

ne warunki pracy w zakresie przeciČ¿enia

ukĎadu ruchu. StČd te¿ czsto analiza taka

opiera si na wiedzy eksperckiej i prak-

tyce orzeczniczej.

Obraz kliniczny chorb zawodowych

ukĎadu ruchu nie jest swoisty, dlatego

przed podjciem rozpoznania bardzo po-

mocne jest rwnie¿ zapoznanie si

z ocenČ zdrowia pracownika przed pod-

jciem pracy (badanie profilaktyczne Î

wstpne) i w jej trakcie (badanie profilak-

tyczne Î okresowe). Uzyskanie takiej in-

formacji uĎatwiajČ obowiČzkowe badania

profilaktyczne, uwzgldniajČce badanie

ukĎadu ruchu u pracownikw wykonujČ-

cych takie rodzaje prac, w ktrych mogČ

wystpowa½ czynniki powodujČce prze-

ciČ¿enie struktur ukĎadu ruchu.

We wskazwkach metodycznych do-

tyczČcych czstoÍci i zakresu bada pro-

filaktycznych pracownikw, zawartych

w zaĎČczniku 1. do rozporzČdzenia mini-

stra zdrowia i opieki spoĎecznej z dnia 30

maja 1996 [3] przewiduje si takie bada-

nia w przypadku prac:

¤ podczas obsĎugi monitorw ekrano-

wych (rozdziaĎ I, pozycja 10.)

¤ w wymuszonej pozycji ciaĎa (roz-

dziaĎ V, pozycja 6.)

¤ wymagajČcych monotypowych ru-

chw koczyn (rozdziaĎ V, pozycja 7.)

Czynniki powodujČce

przeciČ¿enie narzČdu ruchu

w pracy zawodowej

CzynnoÍci nadmiernie obciČ¿ajČce

ukĎad ruchu wystpujČ zarwno u pra-

cownikw wykonujČcych prace okreÍla-

ne mianem fizycznie ci¿kich, np. grni-

cy, czy pracownicy budowlani, jak i u pra-

cownikw wykonujČcych prace okreÍla-

ne jako lekkie, np. pakowaczki, operato-

rzy monitorw ekranowych, szwaczki,

pracownicy monta¿owi.

W piÍmiennictwie wymienia si trzy

elementy charakteryzujČce prace, ktre

powodujČ zespoĎy przeciČ¿eniowe [2,4]:

1) szybkie i powtarzajČce si ruchy Î

siĎa skurczu miÍni wymagana przy ta-

kich ruchach nie jest du¿a, ale skurcze

powtarzajČ si z du¿Č czstoÍciČ;

2) obciČ¿enie statyczne miÍni Î po-

wstaje na skutek nieodpowiedniej pozy-

cji ciaĎa lub koczyn i mo¿e by½ wyni-

kiem ×le zorganizowanego stanowiska

pracy, np:

¤ nachylenie do boku i skrcenie gĎo-

wy oraz tuĎowia (stomatolodzy)

¤ praca z wyciČgnitymi koczynami

grnymi (pakowaczki, przČdki, zautoma-

BEZPIECZESTWO PRACY 12/2002

tyzowane linie produkcyjne, np. w prze-

twrniach surowcw)

¤ praca wymagajČca wielogodzinne-

go siedzenia w bezruchu lub z maĎČ mo¿-

liwoÍciČ poruszania si, zwĎaszcza w po-

zycji przodopochylenia;

3) du¿a siĎa skurczu wymuszona przez

wymagajČce tego czynnoÍci, np. podno-

szenie lub przenoszenie ci¿arw.

Charakterystyka

pracy pakowaczek

Jednym z typw pracy, ktrej skutkiem

sČ dolegliwoÍci wynikajČce z przeciČ¿e-

nia jest pakowanie wyrobw na taÍmie.

Podstawowym celem pracy pakowaczki

(pakowacza) rcznej jest opakowywanie

lub pakowanie gotowego wyrobu (rza-

dziej pĎproduktu) do opakowa zbior-

czych (pudeĎek, kartonw, paczek, skrzy-

nek), przy czym czynnoÍ½ ta wykonywa-

na jest rcznie. Pakowanie rczne mo¿e

odbywa½ si nie tylko bezpoÍrednio przy

taÍmie produkcyjnej, ale rwnie¿ w po-

mieszczeniu magazynowym, gdzie goto-

wy wyrb jest przechowywany. Zazwy-

czaj pakowacze wykonujČ swojČ prac

w pozycji stojČcej, ale mo¿e si ona rw-

nie¿ odbywa½, zwĎaszcza w przypadku

kobiet, na siedzČco. W obrbie zawodu

pakowacza, zale¿nie od stopnia automa-

tyzacji w zakĎadzie oraz profilu produk-

cji, istniejČ r¿ne stanowiska pracy, cha-

rakterystyczne dla danego zakĎadu.

Praca pakowacza pod wzgldem ob-

ciČ¿enia wysiĎkiem fizycznym nale¿y do

prac lekkich lub Írednio ci¿kich [5]. Pa-

kowacz wykonuje powtarzajČce si czyn-

noÍci, w szybkim tempie dostosowanym

do prdkoÍci dziaĎania automatu paczku-

jČcego. Stanowiska pracy pakowaczek sČ

bardzo rozpowszechnione i wystpujČ

midzy innymi w przemyÍle spo¿yw-

czym, chemicznym, farmaceutycznym,

kosmetycznym, elektronicznym przy

konfekcjonowaniu produktw.

Czynnikiem uciČ¿liwym na tym sta-

nowisku jest monotypia wynikajČca z po-

wtarzania jednostajnych, krtkotrwaĎych

cykli roboczych, polegajČcych na zsuwa-

niu rkami do opakowa zbiorczych, pro-

duktw przemieszczajČcych si po taÍmie

produkcyjnej. Towarzyszy jej obciČ¿enie

ukĎadu miÍniowego, wywoĎane koniecz-

noÍciČ utrzymywania przez wiele godzin

dziennie siedzČcej pozycji ciaĎa. Powo-

duje to staĎe, statyczne obciČ¿enie mi-

Íni obrczy barkowej i przedramion, nie-

Pozycje rki i nadgarstka

zbdne do utrzymania koczyny grnej

w pozycji umo¿liwiajČcej prac. Ten typ

pracy monotypowej poĎČczony z obciČ-

¿eniem statycznym mo¿e wywoĎa½ wiele

zespoĎw przeciČ¿eniowych miÍni szyi,

obrczy barkowej oraz koczyn grnych.

Wyniki bada wĎasnych, obejmujČ-

cych badanie 92 kobiet zatrudnionych na

stanowisku pakowaczki w zakĎadzie bran-

¿y spo¿ywczej, na ktrym wystpowaĎ

du¿y stopie uciČ¿liwoÍci wynikajČcy

z monotypii (od 5000 do 10 000 drob-

nych produktw pakowanych do opako-

wa zbiorczych, w ciČgu zmiany robo-

czej) wykazaĎy:

¤ u 35 kobiet (35%) podejrzenie ze-

spoĎu cieÍni kanaĎu nadgarstka (staĎe ble,

zaniki miÍni kĎbu kciuka, dodatnie te-

sty kliniczne)

¤ u 24 kobiet (26%) obecnoÍ½ subiek-

tywnych objaww wymagajČcych obser-

wacji w kierunku zespoĎu cieÍni kanaĎu

nadgarstka

¤ u 6 kobiet podejrzenie innych ze-

spoĎw przeciČ¿eniowych (zespĎ de Qu-

ervaineÓa, ganglion w okolicy nadgarst-

ka, zespĎ uciskowy nerwu Ďokciowego

w rowku Ďokciowym koÍci ramieniowej)

¤ u 27 kobiet (29%) nie stwierdzono

objaww wskazujČcych na patologi

w obrbie koczyn grnych.

Istotny czynnik wpĎywajČcy na cz-

stoÍ½ stwierdzanych patologii stanowiĎa

liczba lat pracy na tym stanowisku. U ko-

biet ze sta¿em pracy 5-6 letnim i dĎu¿szym

wystpowanie dolegliwoÍci subiektyw-

nych (ble, parestezje, drtwienia) stano-

wiĎo reguĎ.

Praca pakowaczek jest dobrym przy-

kĎadem prac monotypowych. W tym przy-

padku mo¿emy zidentyfikowa½ wik-

szoÍ½ czynnikw powodujČcych obciČ-

¿enie ukĎadu ruchu. Nie nale¿y jednak

zapomina½, ¿e omawiane problemy do-

tyczČ rwnie¿ innych prac. W tabeli

przedstawiono wybrane rodzaje prac,

czynniki ryzyka wystČpienia zespoĎw

przeciČ¿eniowych oraz typ zespoĎu prze-

ciČ¿eniowego, ktry mo¿e wystpowa½

u pracownikw. Na rysunku przedstawio-

no typowe pozycje rki i nadgarstka, co

pomo¿e w zrozumieniu zmian patologicz-

nych zespoĎw przeciČ¿eniowych w tej

czÍci ciaĎa.

BEZPIECZESTWO PRACY 12/2002

Wybrane zespoĎy przeciČ¿eniowe

koczyn grnych

wystpujČce u pakowaczek

We wczesnych stadiach zespoĎw prze-

ciČ¿eniowych mogČ w ogle nie wyst-

powa½ ¿adne odczuwalne dolegliwoÍci.

NajczÍciej wystpujČcymi objawami to-

warzyszČcymi zespoĎom z przeciČ¿enia

jest bl. Przewa¿nie sČ to przewlekĎe, nie-

specyficzne, wielopunktowe ble miÍni

(mialgie), ktrym czsto towarzyszy

sztywnoÍ½ i tkliwoÍ½ miÍni oraz ograni-

czenie ruchw spowodowane unikaniem

przez badanego czynnoÍci wywoĎujČcych

bl. Na tym etapie choroby objawy te ust-

pujČ po zaprzestaniu wykonywania czyn-

noÍci obciČ¿ajČcych, na przykĎad podczas

urlopu lub weekendu.

W p×niejszym etapie, gdy dochodzi

do trwaĎych zmian w strukturach ukĎadu

ruchu, objawy nasilajČ si i wystpujČ ciČ-

gle. W przebiegu chorb ukĎadu ruchu

wynikajČcych z przeciČ¿enia czsto do-

chodzi rwnie¿ do uszkodzenia obwodo-

wego ukĎadu nerwowego. W takich przy-

padkach obserwuje si zaburzenia czucia

na obszarze zaopatrywanym przez uszko-

dzony nerw. W przypadku zespoĎw prze-

ciČ¿eniowych w obrbie koczyn gr-

nych, najczÍciej dochodzi do uszkodze-

nia nerwu poÍrodkowego i Ďokciowego.

Wymienia si nastpujČce choroby po-

wstajČce w wyniku przeciČ¿enia [1]:

¤ zapalenia pochewek Ícigien i kale-

tek maziowych

¤ uszkodzenia ĎČkotki

Ďw przeciČ¿eniowych umiejscawiajČ si

w wikszoÍci przypadkw w obrbie ko-

czyn grnych, a zwĎaszcza nadgarstka.

Jednym z wielu schorze ukĎadu ru-

chu zwiČzanych z wykonywaniem pracy

zawodowej, ktrych czstoÍ½ wystpowa-

nia roÍnie wraz z wiekiem i liczbČ prze-

pracowanych lat jest zespĎ cieÍni ka-

naĎu magdarstka . ZespĎ ten trzykrot-

nie czÍciej dotyczy kobiet ni¿ m¿czyzn.

CzÍciej wystpuje u osb, ktrych pra-

ca lub hobby wymagajČ powtarzajČcych

si ruchw nadgarstka i rki. Choroba na

ogĎ pojawia si w 5. i 6. dekadzie ¿ycia,

tak wic w grupie osb starszych.

ZespĎ powstaje w wyniku ciČgĎego

ucisku lub powtarzanego urazu nerwu

poÍrodkowego na jego przebiegu w ka-

nale nadgarstka. W kanale tym, ograni-

czonym od strony grzbietowej rki przez

koÍci nadgarstka, a od strony dĎoniowej

przez wizadĎo poprzeczne, oprcz ner-

wu poÍrodkowego znajdujČ si tak¿e Íci-

gna miÍni zginaczy palcw. Elementy

te, uĎo¿one obok siebie, wypeĎniajČ doÍ½

ÍciÍle caĎČ przestrze kanaĎu.

W zwiČzku z tym, przy zwikszonym

ciÍnieniu wewnČtrzkanaĎowym, nastpu-

je uciÍnicie nerwu poÍrodkowego. Mo¿e

to spowodowa½ uszkodzenie nerwu, kt-

re przejawia si zaburzeniami jego funk-

cji o r¿nym stopniu nasilenia.

Rozpoznanie klasycznej formy zespo-

Ďu nie przedstawia wikszego problemu.

Objawy zwykle wystpujČ obustronnie,

lecz z reguĎy najpierw pojawiajČ si w r-

ce dominujČcej. Nale¿Č do nich bl i mro-

wienia w zakresie unerwienia nerwu po-

Írodkowego, tj. w obrbie kciuka, palca

wskazujČcego oraz Írodkowego, a tak¿e

promieniowej strony czwartego palca

(objawy nie dotyczČ maĎego palca). Cha-

rakterystyczne jest, ¿e dolegliwoÍci te

pojawiajČ si lub nasilajČ w czasie czyn-

noÍci wykonywanych ze zgiciem nad-

garstka, jak rwnie¿ w nocy, doprowadza-

jČc do obudzenia si pacjenta. W godzi-

nach porannych palce wydajČ si obrzk-

nite, sztywne i niesprawne. Na tym eta-

pie nie ma zazwyczaj zaburze czucio-

wych lub sČ one nieznaczne. W koco-

wym okresie dochodzi do osĎabienia oraz

zaniku miÍni kĎbu i bardziej wyra×nych

zaburze czucia w obszarze unerwienia

nerwu poÍrodkowego.

W praktyce, dolegliwoÍci zwiČzane

z uciskiem nerwu poÍrodkowego trudno

czasami precyzyjnie okreÍli½. WikszoÍ½

chorych skar¿y si na ble oraz mrowie-

nia caĎej rki i przedramienia oraz czsto

ma trudnoÍci z umiejscowieniem i okre-

Íleniem charakteru dolegliwoÍci, tym bar-

dziej ¿e nasilajČ si one w czasie snu.

Rozpoznanie ustala si na podstawie

dokĎadnie zebranego wywiadu i neurolo-

gicznego badania fizykalnego (m.in. wy-

konujČc prby wywoĎania dolegliwoÍci

przez ucisk nerwu poÍrodkowego). Po-

twierdzeniem rozpoznania jest badanie

przewodnictwa nerwowego nerwu po-

Írodkowego.

Wczesne rozpoczcie leczenia przyno-

si caĎkowite wyleczenie. Wszelka zwĎo-

ka w rozpoznaniu i leczeniu mo¿e dopro-

wadzi½ do nieodwracalnego uszkodzenia

nerwu poÍrodkowego, uporczywych do-

legliwoÍci i caĎkowitej niezdolnoÍci do

pracy.

Do powstania zespoĎu kanaĎu nad-

garstka mo¿e dochodzi½ rwnie¿ z przy-

czyn oglnych i miejscowych.

W zaburzeniach oglnych do neuro-

patii dochodzi w wyniku wytwarzania

ciasnoty w obrbie kanaĎu nadgarstka na

drodze zwikszenia turgoru tkankowego,

przyrostu tkanki ĎČcznej lub odkĎadania

zĎogw [1,6,7]. Wymienia si tutaj:

¤ zaburzenia hormonalne (akromega-

lia, hipotyreoza, w przebiegu ciČ¿y oraz

menopauzy u kobiet)

¤ choroby przemiany materii (cukrzy-

ca, amyloidoza, dna moczanowa, muko-

polisacharydoza)

¤ choroby naczy krwionoÍnych (nad-

ciÍnienie ttnicze, choroba Reynauda,

zmiany zakrzepowe ttnicy poÍrodkowej)

¤ inne (odczyny alergiczne, obrzk

Íluzakowaty).

Do przyczyn miejscowych powodujČ-

cych objawy zespoĎu kanaĎu nadgarstka

zalicza si: pourazowe znieksztaĎcenia

kostnych elementw kanaĎu nadgarstka,

gĎbokie blizny pooparzeniowe i zmia-

ny zwyrodnieniowe pochewek Ícigni-

stych, zmiany zapalne, anomalie miÍni,

kostne i naczyniowe nadgarstka, guzy

i twory guzopodobne, zmiany grzybicze.

Do typowych czynnoÍci pracy wywo-

ĎujČcych wspomniane dolegliwoÍci mo¿-

na zaliczy½: mielenie, polerowanie, pia-

skowanie, prace monta¿owe, pisanie na

maszynie, klawiaturze, liczenie pienidzy,

gra na instrumentach, operowanie narz-

dziami chirurgicznymi, pakowanie, pra-

ce domowe, gotowanie, prace rze×nickie,

mycie rczne, szorowanie, prace zwiČza-

ne z u¿ywaniem mĎotka, sekatora i inne

(tab. ).

¤ zapalenia nadkĎykci koÍci ramien-

nej

¤ zmczeniowe zĎamania koÍci

¤ zmiany spowodowane patologiČ

nerww obwodowych spowodowanČ uci-

skiem na pnie nerww.

WikszoÍ½ zmian jest odwracalna i po

ustaniu dziaĎania czynnika przeciČ¿ajČ-

cego mo¿e nastČpi½ peĎna regeneracja tka-

nek, jednak ponowne zadziaĎanie czyn-

nika obciČ¿ajČcego powoduje nawrt

choroby. Nawroty takie stajČ si coraz

czstsze, a schorzenie przybiera trudnČ

w leczeniu posta½ przewlekĎČ, ktrej wy-

nikiem bardzo czsto jest trwaĎa niezdol-

noÍ½ do pracy. Umiejscowienie zmian

przeciČ¿eniowych zale¿y od czynnoÍci

wykonywanych w miejscu pracy. U pako-

waczek dolegliwoÍci typowe dla zespo-

¤ uszkodzenia miÍni i przyczepw

Ícignistych

¤ martwic koÍci nadgarstka

BEZPIECZESTWO PRACY 12/2002

ZESPO¢Y PRZECI³ĝENIOWE KOCZYN GìRNYCH W ZALEĝNOÌCI OD RODZAJU

WYKONYWANEJ PRACY

Wynikiem nacisku na gaĎČ× dĎoniowČ

nerwu Ďokciowego w kanale GuyonÓa

w nadgarstku jest zespĎ kanaĎu Guy-

onÓa . Mo¿e wystČpi½ podczas dĎugotrwa-

Ďego zgicia lub wyprostu rki i powta-

rzanego nacisku kĎbu palca Írodkowe-

go na dĎoni. Jest to zespĎ czsto wyst-

pujČcy u osb wykonujČcych powtarza-

jČce si czynnoÍci, np. u maszynistek,

wĎkniarek lub u pracujČcych przy ta-

Ímach produkcyjnych (tab.). Do objaww

zespoĎu nale¿Č zaburzenia czucia na dĎo-

niowej powierzchni palca czwartego i piČ-

tego, zaniki miÍni dĎoni. TowarzyszČ im

zaburzenia troficzne skry. Leczenie za-

chowawcze mo¿e by½ stosowane jedynie

we wczesnych stadiach choroby i polega

na unieruchomieniu rki oraz stosowaniu

farmakoterapii i fizykoterapii. W przypad-

kach zaawansowanych konieczne jest chi-

rurgiczne uwolnienie uciÍnitego nerwu.

Schorzeniem bdČcym skutkiem

zwĎknienia pochewek Ícigien miÍni

odwodziciela dĎugiego kciuka i prostow-

nika krtkiego kciuka jest zespĎ de Qu-

ervainÓa . ZespĎ ten wystpuje podczas

wykonywania czynnoÍci zwiČzanych

z odwodzeniem kciuka i Ďokciowym od-

wodzeniem nadgarstka, podczas jedno-

czesnego Íciskania i skrcania rki, na

przykĎad w czasie wy¿ymania (tab.).

ZespĎ ten charakteryzuje si przewle-

kĎymi blami i obrzkiem po stronie pro-

mieniowej dalszej nasady koÍci promie-

niowej. Bardzo znamienny jest objaw Fin-

kelsteina, ktry polega na ujawnieniu si

silnego blu przy odwodzeniu Ďokcio-

wym nadgarstka, je¿eli kciuk jest zgity

i ukryty pod pozostaĎymi palcami zaci-

Ínitymi w piÍ½. Leczenie polega na

unieruchomieniu oraz fizyko- i farmako-

terapii. Leczenie chirurgiczne stosuje si

bardzo rzadko.

Kolejnym zespoĎem przeciČ¿enio-

wym koczyn grnych jest zapalenie

pochewek Ícigien miÍni zginaczy

i prostownikw nadgarstka . Jest to

schorzenie powiČzane z przeciČ¿eniem

pracČ i ma zwykle krtkotrwaĎy przebieg.

Szczeglnie czsto wystpuje podczas

wykonywania powtarzajČcych si ruchw

rČk w stawach nadgarstkowych (tab.). Po

zaprzestaniu pracy objawy szybko ust-

pujČ, chocia¿ przy dĎugotrwaĎej pracy

w niekorzystnych warunkach mo¿e dojÍ½

do uporczywych, nawracajČcych i trud-

nych do leczenia procesw zapalnych.

Ìcigno jest pogrubione i nieregularne na

powierzchni. WĎkna Ícigien mogČ by½

uszkodzone lub porozdzierane. W Íci-

gnach bez pochewek, uszkodzony odci-

nek Ícigna mo¿e ulec zwapnieniu.

Do objaww zapalenia nale¿y miejsco-

wa bolesnoÍ½ uciskowa oraz w czasie ru-

chw Ícigien, a w p×niejszym okresie

tak¿e ble spoczynkowe. Leczenie pole-

ga na unieruchomieniu i farmakoterapii.

Przy braku poprawy konieczne jest chi-

rurgiczne usunicie przeroÍnitej po-

chewki Ícigna. PrzewlekĎe zapalenie

pochewek Ícigien miÍni zginaczy pal-

cw mo¿e doprowadzi½ do powstania cia-

snoty w obrbie kanaĎu nadgarstka lub

kanaĎu GuyonÓa z wystČpieniem typowe-

go zespoĎu cieÍni.

Do omawianej grupy zaliczamy

zespoĎy blowe miÍni (mialgie) nara-

BEZPIECZESTWO PRACY 12/2002

¿onych na przeciČ¿enia podczas pracy.

DolegliwoÍci wystpujČ zwykle w wyni-

ku ruchw monotypowych wykonywa-

nych w wymuszonej pozycji ciaĎa i do-

sy½ czsto sČ spotykane u pakowaczek,

fryzjerw, maszynistek, szewcw (tab.).

Do objaww zalicza si ble, obrzki,

wzmo¿one ucieplenie skry oraz osĎabie-

nie siĎy miÍnia. Objawy zwykle ustpujČ

po wypoczynku, w zwiČzku z czym nie

dochodzi do trwaĎego kalectwa. Lecze-

nie polega na fizykoterapii i farmakote-

rapii.

cy, odpowiednie wykorzystanie przerw

w pracy, regulacja wysokoÍci krzeseĎ, do-

pasowanie podĎokietnika, odpowiednie

rozĎo¿enie elementw pracy na stole mon-

ta¿owym, prawidĎowy sposb podnosze-

nia i przenoszenia przedmiotw oraz inne

drobne usprawnienia na stanowisku.

Niezale¿nie od rodzaju czynnikw

wywoĎujČcych dolegliwoÍci ze strony

ukĎadu ruchu, sČ one wynikiem dĎugo-

trwaĎego obciČ¿enia i zmczenia miÍni

zarwno utrzymujČcych pozycj podczas

pracy, jak i wykonujČcych bezpoÍrednio

prac. NajwĎaÍciwszym sposobem prze-

ciwdziaĎania temu jest zmniejszenie mo-

notypowoÍci pracy oraz obciČ¿enia sta-

tycznego.

Profilaktyka zespoĎw przeciČ¿enio-

wych staww nadgarstkowych sprowadza

si przede wszystkim do organizowania

pracy zgodnie z zasadami ergonomii.

W zwiČzku z tym zaleca si:

¤ modernizowanie linii produkcyj-

nych i dostosowywanie ich do wymogw

ergonomii przez:

Î zmniejszenie prdkoÍci przesuwu

taÍmy produkcyjnej

Î zmniejszenie liczby pakowanych

czy montowanych elementw

Î zastosowanie odpowiednich siedzisk

przy taÍmie

¤ dokonywanie, z odpowiedniČ cz-

stoÍciČ, rotacji pracownikw pomidzy

r¿nymi stanowiskami pracy o r¿nym

nat¿eniu monotypii

¤ zwikszanie liczby przerw w pracy

pracy. Nie powinny by½ one jednak lek-

cewa¿one z nastpujČcych powodw:

¤ dolegliwoÍci sČ na tyle uciČ¿liwe, ¿e

pogarszajČ samopoczucie fizyczne pra-

cownikw

¤ problem ma wymierny aspekt eko-

nomiczny; czÍ½ kosztw wypĎacania za-

siĎkw chorobowych ponoszČ bezpoÍred-

nio pracodawcy, a koszty leczenia caĎe

spoĎeczestwo.

Zarwno praca siedzČca jak i stojČca

przez wiele godzin dziennie nara¿a na

przeciČ¿enia bardziej kobiety ni¿ m¿-

czyzn. PrzyczynČ tego zjawiska sČ m.in.

anatomiczne r¿nice w budowie krgo-

sĎupa, czstsze zaburzenia hormonalne

i odwapnienia koÍci. Dlatego, zwĎaszcza

pracownice wykonujČce prace monoty-

powe, powinny zosta½ objte szczeglnČ

opiekČ lekarskČ oraz nadzorem ze strony

sĎu¿b bezpieczestwa i higieny pracy.

Profilaktyka

zespoĎw przeciČ¿eniowych

Nastpstwem przeciČ¿e ukĎadu ruchu

jest postpujČce zmniejszenie jego spraw-

noÍci, co stanowi niebezpieczestwo

znacznego ograniczenia lub utraty zdol-

noÍci do wykonywania czynnoÍci zawo-

dowych.

Wczesne okresy rozwoju chorb

i znieksztaĎce narzČdu ruchu mo¿na za-

hamowa½ Î w przypadku wczesnego roz-

poznania toczČcych si procesw lub za-

gro¿enia Î przez eliminacj czynnikw

przeciČ¿ajČcych (zmiana zawodu, zmia-

na sposobu lub nat¿enia pracy, wzmoc-

nienie odpowiednich grup miÍniowych,

wprowadzenie przerw rekreacyjnych,

wprowadzenie naprzemiennych form pra-

cy itp.). Po wytworzeniu si anatomicz-

nych szkd (zwyrodnienia i ubytki

chrzstne, rozciČgnicie lub uszkodzenie

wizadeĎ, niestabilnoÍ½ staww), ko-

nieczne jest wczesne rozpoczcie lecze-

nia i po okreÍleniu czynnikw etiopato-

genetycznych, bezwzgldna ich elimina-

cja, np. przez zmian stanowiska pracy

lub zawodu, systematyczne przyczyno-

we leczenie specjalistyczne i rehabilita-

cj leczniczČ. W p×niejszych okresach

znieksztaĎce konieczne mo¿e by½ lecze-

nie operacyjne, by wyrwna½ szkody lub

zmniejszy½ stopie kalectwa.

W zapobieganiu dolegliwoÍciom

i schorzeniom ukĎadu miÍniowo-szkie-

letowego bardzo wa¿ne jest wspĎdziaĎa-

nie pracownikw w ksztaĎtowaniu warun-

kw wĎasnej pracy. Czsto odpowiednia

organizacja pracy i stanowiska, zapobie-

gajČca powstawaniu tych dolegliwoÍci,

le¿y w zakresie mo¿liwoÍci pracownika,

gdy¿ dotyczy elementw pracy, na ktre

mogČ mie½ wpĎyw np. pozycja przy pra-

PIÌMIENNICTWO

¤ wykonywanie w czasie przerw w pra-

cy ½wicze rozlu×niajČcych miÍnie

¤ urozmaicanie pracy innymi czynno-

Íciami zmuszajČcymi do zmiany pozycji

ciaĎa

¤ kierowanie pracownikw zgĎaszajČ-

cych staĎe dolegliwoÍci nadgarstkw tyl-

ko na stanowiska pracy w jak najmniej-

szym stopniu obciČ¿one elementem mo-

notypii

¤ objcie wszystkich pracownikw

ÍcisĎČ opiekČ medycznČ w celu zapewnie-

nia mo¿liwoÍci wychwycenia przypad-

kw zespoĎw przeciČ¿eniowych we

wczesnym stadium rozwoju oraz zasto-

sowania odpowiedniego leczenia.

[1] Ga×dzik T.S. Choroby ukďadu ruchu i ob-

wodowego ukďadu nerwowego zwičzane ze spo-

sobem wykonywania pracy. W: K. Marek (red.),

Choroby zawodowe, PZWL, Warszawa 2001

[2] Mc Ivor D. Urazy z przecič¿enia . PZWL,

Warszawa 1992

[3] RozporzČdzenie Ministra Zdrowia i Opie-

ki SpoĎecznej z dnia 30 maja 1996 r. w spra-

wie przeprowadzania bada lekarskich, za-

kresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad

pracownikami oraz orzecze lekarskich wy-

dawanych do celw przewidzianych w Ko-

deksie pracy. DzU nr 69, poz. 332

[4] Evans P. Repeat performance . Occupatio-

nal Safety & Health 1992, (8), s. 12-14

[5] Koradecka D., Bugajska J. Ocena wielko-

Íci obcič¿enia pracč fizycznč na stanowiskach

roboczych . CIOP, Warszawa 1998

[6] Dega W. Ortopedia i rehabilitacja . PZWL,

Warszawa 1984

[7] KozĎowski S., Nazar K. Wprowadzenie do

fizjologii klinicznej . PZWL, Warszawa 1995

[8] Bezpieczestwo pracy i ergonomia . T. 2. D.

Koradecka (red.), CIOP, Warszawa 1999

[9] Cumulative trauma disorders . V. Putz-An-

derson (red.), Taylor&Francis, New York

1988

[10] Ocena ryzyka zawodowego. Seria: Zarzč-

dzanie Bezpieczestwem i Higienč Pracy . T. 1.

CIOP, Warszawa 2000

[11] Przecič¿enia narzčdw ruchu w pracy za-

wodowej i w sporcie . A. Kabsch (red.), AWF,

Warszawa 1990

* * *

W wikszoÍci przypadkw dolegliwo-

Íci i schorzenia ukĎadu ruchu prowadzČ

jedynie do krtkotrwaĎej niezdolnoÍci do

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: