Czlowiek o imieniu Patryk Czas Dobrej Nowiny dla Irlandii �Wielu juz, dostojny Aido, staralo sie ulozyc opowiadanie o tych wydarzeniach, tak, jak je przekazali ich ojcowie i ci, kt�rzy od poczatku byli slugami slowa...� � tak rozpoczyna sie najstarszy zywot sw. Patryka. Wrazliwy czytelnik latwo rozpozna cytat z Ewangelii. Trudno o dosadniejsza synteze tradycji naroslej w ciagu zaledwie kilkunastu dekad od smierci Patryka: oto z jego przybyciem nastal dla Irlandii czas Dobrej Nowiny, a on sam jest nowym obliczem Chrystusa. Ks. Grzegorz Rys / 2003-03-16 Przesada? Alez skad. Przynajmniej nie dla autora, zyjacego pod koniec VII w. mnicha imieniem Muirchu: w kolejnych rozdzialach �Zywota� zdolal jeszcze por�wnac swego bohatera do Jonasza, Mojzesza i sw. Piotra. Sam Patryk w pozostawionych przez siebie pismach najchetniej okresla siebie jako �grzesznika i nieuczonego prostaka� (peccator rusticissimus et indoctus). Kokieteria? Udawana pokora? Ot�z nie! Prawda. Prawda pozostaja obydwie oceny: i ta nieslychanie krytyczna samoocena Patryka, i ta hagiograficzna, zapisana pi�rem Muirchu. Dozywotnia tulaczka �Nie znalem prawdziwego Boga...� � wspomina swoja mlodosc p�zniejszy Apostol Irlandii (�Wyznania�, 1). Dziwne wyznanie, jak na kogos, kto urodzil sie (ok. 392 r.) w rodzinie od kilku pokolen chrzescijanskiej. Malo powiedziec �chrzescijanskiej�: ojciec Patryka, Calpurnius, byl diakonem, dziadek (Potitus) � podobnie zreszta jak pradziadek � prezbiterem (to czasy, w kt�rych kaplanski celibat byl jeszcze daleka przyszloscia). Prawdziwa �dynastia kaplanska�. Moze � paradoksalnie � zamiast odslonic, przyslonila mu zywego Boga? Moze po prostu zbuntowal sie przeciw roli, do kt�rej go predestynowala? Nie wiemy do konca, czego dopuscil sie mlody Patryk. Wiadomo jednak, ze niespelna p�l wieku p�zniej przeciwni mu biskupi angielscy wypomnieli mu publicznie jakis grzech mlodosci � zbrodnie, kt�ra miala zakwestionowac caly jego autorytet i godziwosc przyjetej przezen sakry. Cios byl mocny � grzech znany byl dotad tylko jednemu czlowiekowi: dawnemu przyjacielowi, u kt�rego Patryk spowiadal sie (!) przed swieceniami diakonatu... Co to bylo? Niekt�rzy historycy domyslaja sie zab�jstwa. Prawda jest, ze jednym z podstawowych kluczy do zrozumienia duchowosci Patryka jest idea dozywotniej tulaczki (tak opisuje najczesciej wybrany przez siebie styl zycia). A taka wlasnie pokute � jesli wierzyc Muirchu � naznaczal Patryk (nawiazujac najwyrazniej do historii Kaina) zab�jcom. Z drugiej strony jednak sam Winowajca pisze, ze na popelnienie owego grzechu wystarczyla mu godzina; i nie byla to raczej dlugo obmyslana zbrodnia. Ulegl doraznej pokusie, gdyz jako chlopiec (in pueritia mea) jeszcze nie nabyl �odpornosci na zlo�. Nie znaczy to wszakze, ze pr�buje zlo bagatelizowac: wszystko, co stalo sie potem w jego zyciu, interpretuje w kategoriach r�wnie surowego, co potrzebnego oczyszczenia, jakiemu poddal go B�g � �upokarzajac go glodem i nagoscia, i to codzienna�. To ostatnie zdanie, zaczerpniete z �Wyznan�, streszcza kolejnych szesc lat zycia Patryka, kt�re � porwany z rodzinnego domu w zachodniej Brytanii przez irlandzkich pirat�w � spedzil w niewoli, przy wypasie trz�d. Szesc brzemiennych lat, kt�re gwaltownie przerwaly jego wychowanie, a zwlaszcza edukacje. Juz nigdy nie mial sie nauczyc laciny � przynajmniej w takim stopniu, jaki cechowal np. wsp�lczesnych mu biskup�w angielskich. Pozostala dla niego jezykiem �obcym�, choc � jako syn rzymskiego Bryta (piastujacego zreszta � obok koscielnych � takze �panstwowe� godnosci) czul sie Rzymianinem, takze p�zniej, jako misjonarz i biskup. Jedno z trzech zachowanych jego powiedzen (Dicta) swiadczy o tym wyraznie: �Kosciele Szkot�w, a wiec Rzymian! Byscie sie � [jako] chrzescijanie � naprawde stali Rzymianami, powinniscie w waszych wsp�lnotach w kazdej godzinie modlitwy wychwalac Boga spiewem: �Kyrie eleison, Christe eleison�. Kazdy Kosci�l, kt�ry idzie za mna, niech spiewa �Kyrie eleison, Christe eleison�. Bogu niech beda dzieki�. Wyrazna swiadomosc, z kt�ra jednak nie idzie w parze ani zas�b lacinskiego slownictwa, ani � tym bardziej � styl pisarstwa. Mnich, czyli ubogi W og�le wyksztalcenie Patryka pozostaje polem do mnozenia naukowych hipotez. Rzecz jasna, zdobywal je juz po szczesliwej ucieczce z Irlandii � byc moze (przez kr�tki czas) w polozonym na p�lnoc od muru Hadriana klasztorze w Whithorn, a nastepnie (w latach 418-431) w Auxerre, w Galii (odwiedzil takze inne osrodki, jak Rzym czy Lerin). Z cala pewnoscia swietnie opanowal Biblie. Wiecej, Pismo Swiete stalo sie jego sposobem myslenia i argumentacji. Najwymowniej swiadczy o tym jego drugie � obok �Wyznan� � zachowane pismo, a mianowicie �List� skierowany do rycerzy brytyjskiego kr�la Coroticusa � wlasciwie rodzaj listu otwartego, pietnujacego gwalty dokonywane na chrzescijanach irlandzkich. W tekscie zajmujacym w dzisiejszych wydaniach niespelna cztery strony znalazlo sie az 18 cytat�w biblijnych, zaczerpnietych z 13 r�znych ksiag, tak Starego, jak i Nowego Testamentu. Pobyt w Galii byl dla niego jednak przede wszystkim okresem intensywnej formacji duchowej, pod bokiem tak wybitnych mistrz�w galijskiego Kosciola, jak kolejni biskupi Auxerre, Amator i Germanus. Bliskie stalo mu sie tez dziedzictwo sw. Marcina z Tours i jego ucznia Victriciusa; w tym ostatnim rozpoznawal tajemnicza postac, spotykana w mistycznych widzeniach jeszcze w czasach irlandzkiej niewoli. Najwyrazniej zycie i duchowosc tego galijskiego mnicha, kt�ry nota bene nawiedzil wczesniej Brytanie, stala sie dla Patryka inspiracja i punktem odniesienia. To wlasnie krag znajomych (jednoczesnie mistrz�w) z Galii zadecydowal zapewne o tym, ze w mysli Patryka (a takze stworzonego przezen Kosciola w Irlandii) chrzescijanstwo w duzej mierze utozsamilo sie z monastycznym modelem zycia. Sam, podobnie jak Marcin z Tours, takze jako biskup pozostal mnichem. To znaczy czlowiekiem radykalnie ubogim. Got�w byl zwracac nawet zlozone na oltarzu co cenniejsze ofiary, by nie stwarzac pretekstu ani do oskarzen o nieuczciwosc, ani do zgorszenia ze strony pogan. O bezinteresownosci w poslugiwaniu m�wil naturalnie i prosto � tradycja przypisala mu m.in. nastepujace stwierdzenie: �Lampa pobiera tylko tyle oliwy, ile potrzebuje, aby swiecic�... Kamien wydobyty z mulu Najprawdopodobniej w roku 432, wyswiecony na biskupa przez Amatora z Auxerre, Patryk wr�cil do Irlandii. Nie byl ani jej pierwszym misjonarzem, ani nawet pierwszym biskupem. Charakterystyczne, ze Beda Czcigodny, pierwszy historyk Kosciola na Wyspach, w og�le nie zna Patryka. Wspomina natomiast jego poprzednika, biskupa Palladiusza; co wiecej, stwierdza, ze papiez Celestyn wyslal go do istniejacej juz wsp�lnoty chrzescijan w Irlandii. A jednak to wlasnie Patryk pozostal w pamieci Zielonej Wyspy jako jej Apostol. To on, w ciagu z g�ra 30 lat swej dzialalnosci (do smierci w roku 465) zorganizowal Kosci�l irlandzki, a nastepnie (dzieki wsparciu papieza Leona Wielkiego) obronil jego niezaleznosc w stosunku do brytyjskiego episkopatu. Stosowal proste srodki. Jeden juz wspomnielismy: ub�stwo. Drugim byla uczciwosc: �Co do pogan, wsr�d kt�rych zyje, w relacjach z nimi zawsze bylem uczciwy i zawsze bede. B�g wie, ze zadnego z nich nie naciagalem, ani nawet nie przeszla mi taka mysl przez glowe�. Szacunek. Przy pelnej swiadomosci r�znic. Przychodzil do pogan; nie znaczy to, ze do ludzi bez kultury. W Tarze (od kt�rej zaczal) i w jej okolicach do dzis mozna zwiedzac tzw. grobowce pasazowe, o wyrafinowanej konstrukcji, starsze mniej wiecej o 500 lat od egipskich piramid! To czytelne swiadectwo nie tylko dawnego osadnictwa, ale takze religii � kultu slonca i wody, wiary w zycie pozagrobowe. Choc Muirchu opisuje misyjna dzialalnosc Patryka w kategoriach nieustannej walki, jemu samemu blizsza byla raczej metoda zrozumienia i transpozycji dotychczasowych wierzen. Oto fragment �Wyznan�: �To slonce, kt�re widzimy, wstaje dla nas codziennie na Jego rozkaz; nie bedzie jednak nigdy panowac, a jego wspanialosc nie jest wieczna (...) My natomiast czcimy prawdziwe Slonce, Chrystusa, kt�ry nigdy nie przeminie; podobnie, jak nie przeminie kazdy, kto spelnia Jego wole�. Z urodzenia Bryt, a z ducha Rzymianin, nie wahal sie, gdy trzeba, stawac jasno po stronie swych nowych wsp�lziomk�w przeciw dawnym rodakom. Wspomnianym juz wyzej brytyjskim wojownikom Coroticusa wyrzucal z cala ostroscia: �Wiecie, co jest w zwyczaju u Rzymskich Chrzescijan w Galii: wysylaja zdatnych do tego ludzi z tysiacami zebranych solid�w, aby od Frank�w lub innych lud�w wykupywali ochrzczonych niewolnik�w. Wy tymczasem ich zabijacie, albo sprzedajecie obcym ludziom, nie znajacym Boga. Do zywych czlonk�w Chrystusa odnosicie sie w spos�b godny burdelu�. Efekt? �Chrzcilem tysiacami� � wspomina w �Wyznaniach�; bez zadnej dumy, raczej ze zdumieniem, jakby nie rozumiejac do konca zycia, kt�re mu sie wydarzylo. Widzial w nim przeciez czytelne przeslanie dla innych: �Bylem jak kamien zagrzebany gleboko w mule; a Ten, kt�ry jest Mocny, przyszedl i w swym milosierdziu podni�sl mnie, umieszczajac na samym szczycie budowli (...) Badzcie wiec zdumieni, wy wielcy i wy mali, kt�rzy boicie sie Boga, i wy, duchowni intelektualisci: Kt�z podni�sl mnie, glupca, z posrodku tych, kt�rzy wydaja sie madrzy i uczeni w prawie, mocni w wymowie i wszelkich talentach?�. Zapewne, zdumienie to zostalo zadane nie tylko dawnym chrzescijanom Irlandii, ale takze nam, tutaj i teraz. Ks. Grzegorz Rys jest historykiem Kosciola, wykladowca Papieskiej Akademii Teologicznej. Opublikowal m.in. �Celibat� i �Inkwizycje�, a ostatnio nakladem Znaku ukazaly sie jego �Rekolekcje na Wielki Post�. Cud czy mit? Irlandczycy w sredniowiecznej Europie Choc wielu we wczesnym sredniowieczu pr�bowalo pisywac wierszem, niewielu mogloby pochwalic sie praw...
kopara1