08.pdf

Zmiana systemowa w Polsce z

perspektywy psychologii politycznej

Diagnoza i wyjaĻnianie zjawisk politycznych w

okresie zmiany systemowej

¡ Zmiany polityczne w Europie ĺ rodkowej i Wschodniej na przełomie lat 80-tych i 90-

tych zaowocowały zainteresowaniem psychologicznymi mechanizmami i efektami

przemian systemowych

¡ Transformacja systemowa (społeczna, polityczna, ekonomiczna) mo Ň e by ę zarówno

Ņ ródłem, jak i efekt procesów psychologicznych

¡ Kiedy zmian ħ systemow Ģ traktujemy jako konsekwencj ħ zjawisk psychologicznych,

kluczowe staje si ħ pytanie o psychologiczne determinanty jej powodzenia; kiedy

patrzymy na ni Ģ jak na Ņ ródło zjawisk psychologicznych szczególnego znaczenia

nabieraj Ģ wywoływane przez ni Ģ psychologiczne zyski i straty

Przykłady polskich projektów badawczych ł Ģ cz Ģ cych psychologi ħ polityczn Ģ z

problematyk Ģ zmiany systemowej:

- ró Ň ne formy rozumienia demokracji i towarzysz Ģ ce im oczekiwania społeczne

- wpływ preferowanych warto Ļ ci kulturowych na postawy dotycz Ģ ce Unii Europ

- alienacja i podmiotowo Ļę polityczna

- psychospołeczne uwarunkowania społecznej dezaprobaty dla politycznych

reformatorów

Badania nad subiektywnym pojmowaniem demokracji

(Reykowski i in., 1995)

WZORY MY ĺ LENIA O DEMOKRACJI:

¡ Brak poj ħ cia demokracji. Osoby, u których nie mo Ň na wyodr ħ bni ęŇ adnego okre Ļ lonego

sposobu ujmowania demokracji.

¡ Demokracja jako pa ı stwo opieku ı cze. Takie rozumienie demokracji, które podkre Ļ la:

ochron ħ interesów robotników, ochron ħ emerytów i rencistów, opiek ħ lekarsk Ģ dla wszystkich,

rozwi Ģ zanie problemu mieszkaniowego, dobre warunki Ň ycia.

¡ Demokracja aksjologiczna. Interpretacja demokracji nawi Ģ zuj Ģ ca do liberalnych warto Ļ ci.

System, który ma chroni ę prawa ka Ň dego obywatela. Kładzie si ħ tu nacisk na takie aspekty jak:

„Wi ħ kszo Ļę liczy si ħ z mniejszo Ļ ci Ģ ”, „ ņ ydzi i Ukrai ı cy - polscy obywatele - te same prawa

jak Polacy”, „Politycy, którzy wygrali licz Ģ si ħ z przegranymi”, „Ci, którzy maj Ģ przewag ħ nie

mog Ģ narzuca ę swego zdania”, „Sejm nie mo Ň e narusza ę praw jednostki”.

¡ Demokracja instytucjonalna. Demokracja ujmowana jest przede wszystkich w kategoriach

instytucji politycznych niezb ħ dnych dla jej funkcjonowania, tj. „Wolne wybory”, „Wszyscy

jednakowe prawa wyborcze”, „Rozwój wolnego rynku”, „Pa ı stwo konsekwentnie przestrzega

prawa”, „Niezale Ň ne s Ģ dy”, „Swoboda tworzenia partii”.

Uj ħ cie demokracji oparte na standardzie wolno Ļ ci wyst ħ powa ę mo Ň e w dwóch ró Ň nych formach

- z punktu widzenia pewnych reguł, na podstawie których ład społeczny jest budowany lub z

punktu widzenia warto Ļ ci, którym reguły te maj Ģ słu Ň y ę .

¡ Demokracja jako pa ı stwo ideologiczne. Uj ħ cie demokracji, w którym jest to system przede

wszystkim chroni Ģ cy i rozwijaj Ģ cy warto Ļ ci chrze Ļ cija ı skie oraz instytucje Ko Ļ cioła.

Uwarunkowania roŇnych sposobw rozumienia demokracji

¡ Dla poszczególnych interpretacji demokracji sprawdzano wa Ň no Ļę kryterialnych cech

demokracji - ,,Wolne wybory" i ,,Wszyscy jednakowe prawa wyborcze” . W grupach,

które definiowały demokracj ħ w kategoriach wolno Ļ ci (instytucjonalna oraz

aksjologiczna) cechy te były powszechnie wymieniane. Grupa, która definiowała

demokracj ħ w kategoriach opieku ı czych te Ň uwzgl ħ dniała te cechy jako wa Ň ne, cho ę

nie koniecznie jako najwa Ň niejsze. Obie cechy były pomijane przez osoby z

niewykształconym poj ħ ciem demokracji.

¡ Ci, którzy sytuacj ħ w Polsce postrzegali w kategoriach szans, budowali schemat

demokracji na standardzie wolno Ļ ci, a ci, którzy dostrzegali przede wszystkim

zagro Ň enia odwoływali si ħ do standardu opieku ı czo Ļ ci (lub nie mieli ukształtowanego

poj ħ cia demokracji).

¡ Tworzenie poj ħ cia demokracji w kategoriach wolno Ļ ci wi ĢŇ e si ħ z przekonaniem, Ň e

los jednostki zale Ň y w jakim Ļ stopniu od niej samej, a nie tylko o sił zewn ħ trznych.

Osoby z niskim poczuciem kontroli (poznawczej i praktycznej) maj Ģ tendencj ħ do

interpretacji demokracji w kategoriach standardu opieku ı czego. Rozumienie

demokracji oparte na standardzie wolno Ļ ci wi ĢŇ e si ħ silnie z poczuciem kontroli w

sferze politycznej.

¡ Wniosek: wolno Ļę polityczna jest wa Ň n Ģ cech Ģ systemu dla ludzi, którzy maj Ģ

poczucie „panowania nad sytuacj Ģ ”, osoby odczuwaj Ģ ce zagubienie oczekiwały od

systemu czego innego – opieku ı czo Ļ ci.

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: