historia medycynypdf.pdf

HISTORIA MEDYCYNY – moje :) zebrane, wysłuchane, przepisane

WYKŁAD I – HISTORIA MEDYCYNY JAKO NAUKA,LUDWIK

RYDYGIER

„Historia vero lux veritatis testis temporum magistra vitae vitae memoriae est”

(Historia jest światłem prawdy, świadectwem czasu, nauczycielką życia, pamiątką życia)

Historia medycyny – nauka o rozwoju myśli lekarskiej i formach praktyki lekarskiej, o zdrowiu i chorobie

człowieka (w sensie indywidualnym i społecznym) w aspekcie historycznym.

Źródła do historii medycyny:

1. Źródła bezpośrednie:

- Zachowane szczątki ciała ludzkiego

- Zachowane narzędzia i przedmioty kultury materialnej

- Źródła pisane – druk i rękopisy

- Źródła ikonograficzne – malowidła, rysunki, rzeźby, herby, pieczęcie, medale, monety,

filmy, fotografie

2. Źródła pośrednie:

Źródła pisemne – relacje z drugiej ręki, pamiętniki, opisy podróży, podręczniki

Źródła ikonograficzne nie będące wiernym odbiciem rzeczywistości ale wyrazem

twórczości artystycznej

Źródła etnograficzne

Ludwik Rydygier (21.08.1850 – 25.06.1920)

 Doktor medycyny, chirurgii i położnictwa, pozostawił po sobie ślad w światowej chirurgii

 Miał znakomitą wiedzę, dużo szczęścia, zręczny i odważny operator

 1880 rok – pierwszy w Polsce (drugi na świcie) dokonał wycięcia odźwiernika żołądka z powodu raka

 1881 – pierwszy na świecie dokonał częściowej resekcji żołądka z powodu wrzodów u Katarzyny

Fening

 1884 – pierwsza operacja żołądkowo – jelitowa (zespolenie z powodu owrzodzenia dwunastnicy)

 1889 – inicjator i organizator I zjazdu chirurgów polskich w Krakowie

o Urodził się w Dusocinie koło Grudziądza w majątku ziemskim rodziców, któ®zy po jego

narodzinach przenieśli się do Chełmna. Do gimnazjum chodził w Chojnicach i w Chełmnie.

Studiował na niemieckim uniwersytecie w Gryfii. (Były tam najniższe koszta = utrzymanie 6

osobowej rodziny w Berlinie = 800 marek). Był stypendystą Poznańskiego Towarzystwa

Przyjaciół Nauki (założone przez Karola Marcinkowskiego). Po studiach sam wspierał to

towarzystwo (lekarz zarabiał do 5000 marek). Rok studiów spędził w Berlinie i Strasburgu.

o Doktorat w 1874 roku w Gryfii – pionierska praca o zastosowaniu kwasu karbonylowego jako

środka antyseptycznego

o Habilitował się w 1878 roku w Jenie – praca na temat operacyjnego leczenia stawów

rzekomych (ortopedia)

o Powrócił do Chełmna gdzie ożenił się z 14 lat starszą Marią Borkowską i dzięki jej posagowi

otworzył nowoczesną klinikę – Klinika dla chorób ocznych, kobiecych i chirurgicznych.

o Publikował swoje prace w krakowskim „Przeglądzie Lekarskim” oraz w poznańskiej

„Kronice”, w 1887 roku powołany został na katedrę chirurgii na Uniwersytecie w Krakowie

(objął ją po Janie Mikuliczu-Radeckim); został Dziekanem wydziału lekarskiego. W 1889

zorganizował Zjazd chirurgów Polskich.

o W 1897 roku objął katedrę chirurgii na Uniwersytecie Lwowskim i kierował nią aż do śmierci

(jako dziekan i rektor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie).

o Dwaj synowie: Józef (zmarł po I wojnie światowej) i starszy Antoni (zdolny chirurg,

habilitował się we Lwowie, utrzymywał kontakty z rosyjskimi oficerami przez co został

zdegradowany i skazany na śmierć, ojciec wyprosił mu łaskę na dworze austriackim, syn

wyjechał do Brazylii)

 Klinika – miejsce w którym leczy się pacjenta, uczy się przyszłych lekarzy przy łóżku chorego oraz

prowadzi się pracę naukową

 Klinika Rydygiera – 25 łóżek, bieżąca woda, ogród botaniczny, sala operacyjna, sala

pooperacyjna, sale dla pacjentów, osobne sale męskie i kobiece (nowość),

laboratorium (doświadczenia na zwierzętach)

 Wprowadził nowe techniki w chirurgii: raka odbytu, rzekoma śledziona, antyseptyka, plastyka

sztucznego przełyku z jelita końcowego, dojście do serca bez uszkodzenia opłucnej, guzy jajników

 Do zabiegów chirurgicznych nie używał fartuchów, czepków, rękawiczek, dbał o czystość personelu i

oddziałów

 Pozostawił po sobie około 200 prac naukowych

 Uważał, że kobiety nie powinny zajmować się medycyną, nie powinny być nawet pielęgniarkami (wina

ich natury)

WYKŁAD II – HISTORIA MEDYCYNY NAJDAWNIEJSZYCH

CYWILIZACJI

Empiria – suma doświadczeń gromadzonych przez wieki

Supranaturalizm – wiara w działanie istot ponadnaturalnych

Dawna medycyna miała charakter empiryczno – supranaturalistyczny i kapłanny. Pierwszymi lekarzami byli

kapłani. Najwcześniej leczono urazy i przyjmowano porody. Klęski żywiołowe były wywoływane przez

ponadnaturalne siły. Używano magii i czarów aby je zwalczyć. Choroba była uważana za karę bóstwa za złe

postępowanie człowieka.

Mezopotamia

 Kraina na bliskim wschodzie, między Eufratem a Tygrysem zamieszkała przez Sumerów,

Asyryjczyków, Babilończyków, kolebka cywilizacji – wielkie miasta, pismo, podział czasu

 Źródła wiedzy:

- Opisy podróży Herodota (chorych wynoszono na rynek, tam każdy przechodzień musiał

udzielić mu pomocy, rady)

- Gliniana tabliczka z Nippur – najstarszy zachowany tekst medyczny spisany pismem

klinowym, spis leków – farmokopea (lecznicze działanie mirty, tymianku, nasion, kory,

pączków i żywic drzew, skóry węża, skorupy żółwia, mleka, NaCl, saletry), leki

stosowano zewnętrznie jako maści, wywary, oleje

- Kodeks króla Hammurabiego (stella nagrobna z XVII w p.n.e.) – zawierała obowiązki

lekarza, prawa i pouczenia o wykonywaniu zabiegów ocznych i zębowych (9 przepisów o

wysokości honorarium np. za wyleczenie kończyny = 9 cyklów srebra = zakup statku;

udana operacja = 10 = 5xniewolnik, za spowodowanie śmierci lub trwałej utraty zdrowia =

odcięcie ręki)

 Medycyna miała charakter świątynny/sakralny i supranaturalistyczny, leczeniem zajmowali się kapłani.

Choroba była karą za grzechy, wywołana przez złe demony; kapłani byli najbardziej wykształconą

warstwą społeczną

 Z czasem medycyna przeszła w z rąk kapłanów w ręce świeckich lekarzy(VIII w p.n.e.). Ich także

dotyczył kodeks Hammurabiego; pobierali honorarium i płacili za nieudane zabiegi

 Za główny organ uważano wątrobę, na podstawie wyglądu wątroby zwierząt ofiarnych wróżono i

stawiano prognozę o chorobie lub robiono to na podstawie snów (onejroskopia)

 Kapłani (lekarze) dzielili się na kilka klas: jedni przygotowywali maści, inni nacinali chorych, inni

zaklinali figurki ukazujące demona choroby, jeszcze inni wyrokowali o przebiegu choroby

 Liczby 7,14,21 i 13 (2x7-1) miały znaczącą rolę, gdy chodziło o los chorego

 Bogowie:

- Marduk – bóg zdrowia

- Isztar – bogini płodności – od niej zależał przebieg porodu

- Nebu – opiekował się dziećmi

- Gula – bogini leków i trucizn

 Chirurgia miała charakter naprawczy, nie sekcjonowano zwłok

 Terapia oparta była na zaklęciach i ziołolecznictwie

Egipt

 Medycyna miała charakter sakralny i supranaturalistyczny, lekarzami byli kapłani

 Za ojca medycyny egipskiej uważa się Imhotepa. Nie znaleziono nigdy jego grobowca, powstała

legenda, że posiadł tajemnicę nieśmiertelności, odpowiednikiem w Grecji był Asklepios lub w Rzymie

Eskulap

 Źródła wiedzy

- Opisy podróży Herodota

- Pozostałości w piramidach (mumie, malowidła na ścianach domów i w grobowcach)

- Papirusy:

 Edwina Smitha (1600 r p.n.e.) – zasady postępowania chirurgicznego

 Papirus z Kahun (1500 r p.n.e.) – w całości o ginekologii (środki antykoncepcyjne,

określanie płci dziecka przez szybkość kiełkowania po oddawaniu moczu na różne

zboża)

 Papirus Ebersa (1550 r p.n.e.) – tekst o chorobach wewnętrznych i spis recept

 Bóg medycyny – Toot – z dziobem Ibisa był opiekunem lekarzy, w mitologii greckiej opiekunem był

Hermes. Mieli oni możliwość zamykania wiedzy, tak żeby wiedza medyczna była niedostępna dla

laików. Toot spisał książki o wiedzy medycznej

 Medycyny uczono w świątyniach w Tebach i w Memfis

 Kapłani byli bardzo wykształceni, mieli szeroką wiedzę medyczną, także z podstaw chemii; słabo

natomiast znali anatomię (ze względu na brak sekcjonowania zwłok); lekarzy byli wyspecjalizowani,

każdy przygotowywał sam leki dla pacjentów; otrzymywali honorarium z kasy państwowej, za leki

pacjenci płacili w naturze

 Stawiano lekarzom wysokie wymagania – jak się ubierać, jak postępować z pacjentem

 Balsamowano zwłoki lecz zajmowali się tym nie lekarze a rzemieślnicy było czynnością niegodną, do

dziś dnia dobrze zakonserwowane ciała noszą ślady zabiegów medycznych;

 Chirurgia i stomatologia były mało rozwinięte, chirurgia tylko naprawcza, dobrze rozwinięta

ginekologia i położnictwo, okulistyka i higiena.

 Szeroki arsenał leków oraz kosmetyków – przede wszystkim czosnek, także piołun, opium, miód,

mleko, wyciągi zwierzęce np. wątroba na chore oko; (środki wymiotne, moczopędne, napotne, upusty)

 Serce było uważane za centralny narząd

 Czynniki życia: powietrze, woda, ziemia i ogień

 Kredki do oczu zawierały składniki zapobiegające zapaleniu oczu

Indie

 I okres do VII w p.n.e – okres wedyjski

- Medycyna miała charakter sakralno – supranaturalistyczny

- Rozpowszechnione ziołolecznictwo

- Księgi Wedy – duża wiedza anatomiczna i chirurgiczna

 II okres VII w BC do VII AD – okres bramiński

- Wykształca się niezależny stan lekarski ok. kapłanów

- Lekarze to Charaka i Suśruta (1200 chorób, leczenie i przebieg)

- 7 składników ciała ludzkiego: mlecz, krew, mięśnie, tłuszcz, kości, szpik kostny, nasienie;

porządek i harmonia między nimi decyduje o zdrowiu bądź jego braku

- bogate lekospisy (ponad 700 leków roślinnych, różne środki mineralne, umiejętność

stosowania trucizn i odtrutek, eliksiry miłosne, kosmetyki)

- BARDZO WYSOKI POZIOM CHIRURGII – sekcjonowano zwłoki (zakaz?);

przeprowadzano operacje plastyczne (z płata skóry czoła rekonstruowano nos przy

szkielecie z patyczków, na czoło skóra z ramienia)

- Usuwano kamienie, operacje na jelitach, zszywano nićmi lub mrówkami bengalskimi, jako

igły wykorzystywano rybie ości

- Deontologia lekarska – nauka o powinnościach lekarskich, spis powinności dla lekarzy i

uczniów (wygląd, zachowanie, zasady etyki) NIE WOLNO KRZYWDZIĆ CHOREGO

 III okres od VII AD – upadek, okres podbojów

Chiny

 Charakter empiryczno-supranaturalistyczny lecz nie sakralny; leczenie polegało na magii

 Lekarz kształcił się u mistrza po czym zdawał egzamin państwowy ( u cesarza), potem albo pracował

na dworze cesarza albo był wędrownym lekarzem

 Długo byli kulturą zamkniętą, po dziś dzień zapatrzeni w swoją naukę, religię, medycynę

 Jako pierwsi zauważyli, że przyczyną świerzbu jest pasożyt, dużo szybciej niż w Europie stosowali

szczepionki przeciwko ospie

 Ich filozofia to połączenie taoizmu i konfucjonizmu

- Konfucjonizm – wszystko co dzieje się z człowiekiem jest sprawą Boga, trzeba

podporządkować się niebiesom

- Taoizm – zajmuje się siłą sprawczą wszystkich zdarzeń

 Podstawą istnienia jest równowaga między siłami Jang i Jing

- Yang – czynnik męski, jasny, pozytywny, aktywny, kojarzony ze spermą

- Ying – czynnik żeński, negatywny, ciemny, kojarzony z krwią miesiączkową

 Było 5 czynników wszechświata a w łączności z nimi pozostaje 5 narządów (ogień, woda, metal,

drewno, wątroba, śledziona, serce, płuca, nerki) mieli 5 pór roku, 5 smaków, 5 stron świata

 Świętość ludzkiego ciała – słaby rozwój chirurgii (kastrowanie mężczyzn, krępowanie stóp

dziewczęcych by nie urosły za duże), bardzo rozwinięta diagnostyka – smak i kolor moczu, rodzaje

tętna

 Lekarze usuwali zęby, usuwali kamienie, nastawiali złamania, leczyli oczy; główną zasadą leczenia

było stosowanie przeciwieństw – gorączka – chłód

 Aptekarze sporządzali leki, kolor i smak leku miał znaczenie w terapii

 Twierdzili, że serce pompuje krew, która jest w ciągłym obiegu i nigdy nie stoi

 Ogromnie rozwinięte ziołolecznictwo (też koproterapia –z kału zwierząt), zioła – kamfora, herbata,

cebula, imbir, żelatyna, szpik kostny, wątroba, piżmo, krew tygrysa, opium; cesarze sporządzali

zielniki, na wszystko jest lekarstwo w przyrodzie; stosowali bański, masaże, gimnastykę, psychoterapię

 Kanon medycyny żółtego cesarza (3000 p.n.e.)

Część I – dialog żółtego cesarza z ministrem na temat chorób

Część II – wiadomości o akupunkturze

Choroby wywołane mogły być czynnikami zewnętrznymi (wiatr, zimno, suchość, wilgoś)

lub wewnętrznymi ( radość, smutek, zmartwienie)

Akupunktura – około 360 miejsc na ciele, opierała się na przekonaniu że ciało jest pełne

rurek, w których przemieszczają się Yang i Ying, jeżeli przepływ jest zaburzony to należy

go przekłuć

Auriculopunktura – nakłuwanie małżowiny usznej (w uchu znajdują się miejsca

odpowiadające całemu siało, ucho to odwrócony płód)

Irydodiagnostyka – czytanie chorób z tęczówki,

WYKŁAD III – MEDYCYNA GRECKA, HIPOKRATES I SZKOŁA

ALEKSANDRYJSKA

 Medycyna świątynno-empiryczno-supranaturalistyczna; lekarzami byli kapłani

 Apollo – bóg światła i lekarzy

 Asklepios – protoplasta rodów kapłańskich, syn Apolla;

 Asklepiejony – miejsca kultu, prototyp lecznicy

 Jatrejony – miejsca uprawiania praktyki lekarskiej przez lekarzy świeckich

- Asklepios poślubił Etiorę – jego córki to Hygiea (higiena) i wszystko lecząca Panakiea

(uniwersalny lek na wszystko – panaceum) i jego synowie Machaon i Padaejros – obaj lekarze

- Asklepios z laską dokoła której wije się wąż jest do dzisiaj symbolem medycyny

- W asklepiejonach diagnozowano choroby i leczono je snem (onejroskopia i onejroterapia) oraz

kąpiele, smarowanie, gimnastyka

 Z czasem medycyna przeszła do rąk świeckich i przybrała charakter podobny do dzisiejszego, nauka

odbywała się u mistrza: filozofia i nauki ścisłe, w szkołach medycznych kładło się nacisk na przysięgę

hipokratesa; duży wpływ wniosła filozofia: (Tales-woda-szkoła knidyjska-teoria humoralna;

Anaksymenes-powietrze-szkoła krotońska-teoria pneumatyczna;Heraklit)

 W zachowaniach Spartan mordujących niesprawne noworodki dopatrywać się można eutanazji

 Teoria humoralna – szkoła w Knidos

- Podstawowe płyny ustrojowe: żółć (chole), śluz (phlegma), czarna żółć (melaine chole), krew

(sanguis) - hipokrates

- Ich równowaga to harmonia i zdrowie (eukrazja) a dyskrazja to dysharmonia

- Patologia humoralna – choroba jest nie tylko cierpieniem ale zaburzeniem czynności

organizmu i brakiem równowagi między płynami

 Teoria pneumatyczna – szkoła krotońska

Oparta na nauce o powietrzu

Kroczyła śladami medycyny Chin, Egiptu i Indii

Rozpoczęli sekcjonowanie zwłok (Alkmeon z Krotonu); twierdził, że organizm i cała przyroda

składa się z powietrza, materia jest w ciągłym ruchu, organizm to zbiór przeciwieństw,

odkrywca budowy i fizjologii narządów zmysłów (słuchu, nerwu wzrokowego, mózgu, rdzenia

kręgowego)

Przeciwne leczy się przeciwnym „contraria contrarius curantur”

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: