MICHAEL Crichton R�j Przek�ad Wojciech Szypu�a AMBER Tytu� orygina�u PREY Redaktorzy serii MA�GORZATA CEBO-FONIOK ZBIGNIEW FONIOK Redakcja stylistyczna EUGENIUSZ MELECH Redakcja techniczna ANDRZEJ WITKOWSKI Korekta MAGDALEN A KWIATKOWSKA EL�BIETA STEGLINSKA Ilustracja na ok�adce EASTNEWS Projekt graficzny ok�adki MA�GORZATA CEBO-FONIOK Opracowanie graficzne ok�adki VF1CZNE WYDAWNICTWA AMBER Wydawnictwo Amber zaprasza na stron� Internetu http:www.amber.sm pl Copyright � 2002 by Michael Cnchton. Ali nghts reserved For the Polish edition Copyright � 2002 by Wydawnictwo Amber Sp z o o ISBN 83-241-0282-5 Za pi��dziesi�t, mo�e sto lat powstanie nowa klasa organizm�w. B�d� to twory sztuczne - zaprojektowane i stworzone przez cz�owieka - ale zarazem zdolne do rozmna�ania i �ewolucji", przemiany w form� odmienn� od pierwotnej, a zatem ��ywe" wedle ka�dej rozs�dnej definicji tego s�owa. B�d� si� rozwija�y w nieznany, zupe�nie nowy spos�b... Tem1po ich ewolucji... b�dzie niewiarygodnie szybkie... Mog� wywrze� ogromny wp�yw na ludzko�� i ca�� biosfer�, wi�kszy niz rewolucja przemys�owa, bro� atomowa czy zanieczyszczenie �rodowiska. Musimy przygotowa� si� na ich powstanie... Doyne Farmer i Alletta Belin, 1991 Wielu ludzi - mi�dzy innymi ja sam - ma powa�ne w�tpliwo�ci co do wp�ywu tej nowej technologii na nasz� przysz�o��. K Enc Drexler, 1992 Wprowadzenie Sztuczna ewolucja w XXI wieku Twierdzenie, �e otaczaj�cy nas �wiat stale ewoluuje, jest truizmem. Rzadko jednak zdajemy sobie w pe�ni spraw� z konsekwencji. Nie zastanawiamy si�, na przyk�ad, co by si� sta�o, gdyby�my mieli do czynienia z epidemi� choroby, kt�ra zmienia si� z ka�dym dniem. Nie my�limy tez o ewolucji zwierz�t i ro�lin w skali dni czy tygodni. Otaczaj�ca nas przyroda na pierwszy rzut oka wcale nie wygl�da na pole bitwy, na kt�rym stosuje si� wyrafinowan� bro� chemiczn�: ro�liny produkuj� pestycydy, a owady wypracowuj� odporno�� na nie. Ale takie w�a�nie s�fakty. Gdyby�my potrafili ogarn�� prawdziw� natur� przyrody, poj�� rzeczywiste znaczenie ewolucji, naszym oczom ukaza�by si� �wiat, w kt�rym ka�da ro�lina, owad czy zwierz� zmienia si� nieustannie, reaguj�c na zmiany zachodz�ce w innych ro�linach, owadach i zwierz�tach. Cale populacje organizm�w rodz�si� i wymieraj� zmieniaj�si� i ewoluuj�. Z tej wiecznej zmienno�ci wszystkiego co �ywe - bezlitosnej i niepohamowanej jak przyp�ywy i odp�ywy m�rz - wynika, ze nie mo�na do ko�ca przewidzie� skutk�w dzia�a� cz�owieka. Ca�y system, kt�ry nazywamy biosfer� jest tak z�o�ony, ze nie spos�b wyobrazi� sobie wszystkich konsekwencji naszych zachowa� . Taka niepewno�� charakteryzuje r�wnie� instytucje stworzone przez cz�owieka. Po tym jak pewnego pa�dziernikowego dnia 1986 roku ameryka�ski indeks gie�dowy spad� o 22, wprowadzono przepisy reguluj�ce wielko�� maksymalnych waha� kurs�w. Nikt jednak nie potrafi� powiedzie�, czy nowe regu�y ustabilizuj�rynek, W�a�nie dlatego nawet najszczytniejsze ludzkie zamiary miewa�y w przesz�o�ci niepo��dane skutki: albo czego� nie rozumieli�my, albo odwiecznie zmienny �wiat w nieprzewidziany spos�b reagowa� na nasze poczynania. �wiadczy o tym historia szk�d wyrz�dzonych �rodowisku. Jest zupe�nie oboj�tne, czy wycinamy d�ungl� dla cel�w przemys�owych, czy popieramy ekologiczn� polityk� gaszenia po�ar�w w lasach w obu wypadkach zapominamy, �e wprowadzaj�c w �ycie kt�ry� z tych pomys��w, nieodwracalnie zmieniamy oblicze naszej planety. Fakt, �e nie jeste�my w stanie przewidzie� reakcji biosfery na nasze zachowania, nie upowa�nia nas do bezczynno�ci. Musimy jednak zachowa� jak najdalej id�c� ostro�no�� we wszystkim, co robimy. Poniewa� jednak ju� nieraz ludzie okazywali tak karygodn� bezmy�lno��, trudno sobie wyobrazi�, �e w przysz�o�ci b�dzie inaczej. Wydaje nam si�, �e wiemy, co robimy. Nie umiemy przyzna� si� do b��d�w przesz�o�ci. Ka�de pokolenie sk�ada omy�ki na karb nieudolno�ci poprzednik�w - i z pe�nym przekonaniem pope�nia nowe, w�asne b��dy. Jeste�my jednym z zaledwie trzech gatunk�w istot na Ziemi, kt�re wykszta�ci�y samo�wiadomo��, ale wygl�da na to, �e zdolno�� samo-oszukiwania si� znacznie lepiej nas charakteryzuje. Niewykluczone, �e w XXI wieku naszej lekkomy�lno�ci nie da si� d�u�ej pogodzi� z coraz szybciej rozwijaj�c� si� technik�. Jednym z punkt�w zapalnych b�dzie miejsce styku nanotechnologii, biotechnologii i informatyki. Specjali�ci z ka�dej z tych trzech dziedzin potrafi� skonstruowa� niezale�ne, zdolne do reprodukcji twory. Ich pierwsze pokolenie ju� znamy towarzyszy nam od �adnych paru lat. To wirusy komputerowe. Zaczynamy te�pomalutku oswaja� si� z problemami, jakie niesie biotechnologia. Niedawne doniesienia opojawie- niu si� laboratoryjnie zmodyfikowanych gen�w kukurydzy w ziarnach kukurydzy uprawianej w Meksyku - mimo licznych obostrze�, kt�re mia�y temu zapobiec - to dopiero pocz�tek d�ugiej i nie�atwej walki o prymat cz�owieka nad technik�. Twierdzenie, �e biotechnologia jest w gruncie rzeczy ca�kiem niegro�n� dziedzin� nauki (rozpowszechniane przez wi�kszo�� biolog�w od lat 70. XX wieku), wydaje si� coraz bardziej w�tpliwe. Po przypadkowym stworzeniu �mierciono�nego wirusa (dokonali tego australijscy naukowcy w 2001 roku) wielu entuzjast�w postanowi�o przeformu�owa� swoje dotychczasowe pogl�dy. Bez w�tpienia w przysz�o�ci b�dziemy ostro�niejsi z biotechnologi�. Nanotechnologiajest najm�odsz� z tych trzech specjalno�ci - najm�odsz� ale podpewnymiwzgl�dami tak�e najbardziejradykaln�. Chodzi w niej o zbudowanie male�kich maszyn o wymiarach rz�du stu nanometr�w, czyli jednej dziesi�ciomilionowej cz�ci metra. Takie mechanizmy by�yby tysi�ckrotnie mniejsze ni� �rednica ludzkiego w�osa. Specjali�ci twierdz�, �e znalaz�yby zastosowanie dos�ownie wsz�dzie: w komputerach nowych generacji, w leczeniu nowotwor�w, na wojnie. Sama idea nanoskopowych mechanizm�w wywodzi si� z 1959 roku z wyk�adu Richarda Feynmanna, zatytu�owanego Na dnie jest jeszcze mn�stwo miejsca. Od tamtej pory min�o czterdzie�ci lat, i cho� nanotech-nologia wci�� jest w powijakach, wida� pierwsze praktyczne efekty prac naukowych. Nie brakuje te� funduszy - w nanotechnologi� inwestuj� tacy rynkowi potentaci, jak IBM, Fujitsu i Intel przez ostatnie dwa lata rz�d ameryka�ski przeznaczy� na te badania miliard dolar�w. Na razie techniki nanoskopowe wykorzystuje si� przy produkcji okular�w przeciws�onecznych, plamoodpornych tkanin i kompozyt�w, kt�re znajduj� potem zastosowanie w konstrukcji samochod�w. Wkr�tce w oparciu o nie zaczn� powstawa� zminiaturyzowane komputery i pami�ci masowe. Pojawiaj� si� r�wnie� pierwsze z dawna wyczekiwane � cudowne " wynalazki. W 2002 roku pewna firma wypu�ci�a na rynek samoczyszcz�-ce si� szk�o, a inna - nanokrystaliczny opatrunek, kt�ry ��czy w�a�ciwo�ci przeciwzapalne z dzia�aniem antybiotyku. Jackson R.J., Ramsay A.J., Christensen CD., Beaton S., Hali D.F., Ram-shaw I.A. Expression of Mouse Interleukin-4 by a Recombinant Ectromelia Virus Suppresses Cytolytic Lymphocyte Responses and Overcomes Genetic Resistance to Mousepox. �Journal of Virology" 75, 1205-10, 2001. Feynman, R.P. Theres Plenty ofRoom at the Bottom, �Eng. And Sci" 23 (1960), 22- 36. Na razie nanotechnologia s�u�y g��wnie do produkcji nowych tworzyw, ma jednak znacznie wi�ksze perspektywy. Od dziesi�cioleci trwaj� spekulacje na temat maszyn zdolnych do reprodukcji. W1980 roku NASA opublikowa�a artyku�, w kt�rym przedstawiono kilka sposob�w uzyskania takich automat�w. Dziesi�� lat temu dwoje znanych specjalist�w podj�o ten w�tek: Za pi��dziesi�t, mo�e sto lat powstanie nowa klasa organizm�w. B�d� to twory sztuczne - zaprojektowane i stworzone przez cz�owieka � ale zarazem zdolne do rozmna�ania i �ewolucji", przemiany w form� odmienn� od pierwotnej, a zatem ��ywe" wedle ka�dej rozs�dnej definicji , tego s�owa. B�d� si� rozwija�y w nieznany, zupe�nie nowy spos�b... Tem- po ich ewolucji... b�dzie niewiarygodnie szybkie... Mog� wywrze� ogrom-i ny wp�yw na ludzko�� i ca�� biosfer�, wi�kszy ni� rewolucja przemys�owa, bro� atomowa czy zanieczyszczenie �rodowiska. Musimy przygotowa� si� na ich powstanie... G��wny propagator nanotechnologii, K. Eric Drexler, w taki oto spos�b wyrazi� swoje w�tpliwo�ci: Wielu ludzi - mi�dzy innymi ja sam � ma powa�ne w�tpliwo�ci co do wp�ywu tej nowej technologii na nasz� przysz�o��. Zmiany b�d� tak do-" nios�e, �e nieprzygotowane na nie spo�ecze�stwo mo�e sobie z nimi nie poradzi�. Ryzyko jest ogromne. Nawet wed�ug najbardziej optymistycznych (a mo�e pesymistycznych?) prognoz od stworzenia takich organizm�w dzieli nas jeszcze kilka dziesi�cioleci. Mo�na wi�c mie� nadziej�, �e zanim je skonstruujemy, uda si� - na forum mi�dzynarodowym - wypracowa� skuteczne metody ichhkontroli. Programist�w, kt�rzy tworz� wirusy komputerowe, nauczyli�my si� traktowa� znacznie powa�niej, ni� by�o to do pomy�lenia dwadzie�cia ? J. Doyne Farmer i Alletta dA. Belin �Artificial Life: The Coming Evolu-tion" w ArtificiaiLife pod redakcj�C.G. Langtona, C. Taylora, J.D. Farmera i S. Ra- smussena, Santa Fe Institute Studies in the Science of Complexity, Proc. Vol. X, Redwood City, CA: Addiosn-Wesley, 1992, s. 815. K. Eric Drexler �Introduction to Nanotechnology", w Prospects of Nanotechnology: Toward Molecular Manufacturing (Proceedings ofthe First General Confe-rence on Nanotechnology Development, Applications and Opportunities) pod redakcj� Markusa Krummenackera i Jamesa Lewisa, Nowy Jork, Wiley & Sons, 1992, s. 21. lat temu haker�w ju� zamyka si� w wi�zieniach, wkr�tce dol�cz�do nich niepokorni biotechnolodzy. Istnieje jednak mo�liwo��, �e nie dorobimy si� odpowiednich mechanizm�w kontrolnych. Albo �e do skonstruowania zdolnych do reprodukcji organizm�w dojdzie znacznie szybciej, ni� si� spodziewamy. Trudno przewidzie�, co si� wted...
Jagusia_17