Mallanaga Watsjajana - Kamasutra czyli traktat o miłowaniu.pdf - historia.uksw

tytuł: "Kamasutra - czyli Traktat o Miłowaniu"

autor: WATSJAJANA MALLANAGA

PRZEłOżYł Z ORYGINAłU SANSKRYCKIEGO, PRZEDMOWą, PRZYPISAMI,

SłOWNICZKIEM I POSŁOWIEM OPATRZył - MARIA KRZYSZTOF BYRSKI

BIBLIOThECA MUNDI

Opracowanie graficzne i typograficzne: ELżBIETA SOKOłOWSKA

by Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1985

ISBN 83-06-01403-0

* * *

PRZEDMOWA

Traktat o Miłowaniu, czyli słynna indyjska Kamasutra, zyskał sobie jeśli nie złą, to w każdym razie

dwuznaczną sławę. Dlatego też zapewne jedyne polskie tłumaczenie Traktatu, wydane w formie

książkowej we Lwowie w r. 1922, a dokonane z niemieckiego znakomitego przekładu Richarda

Schmidta (Berlin 1915), nie podaje ani tego faktu, ani nazwiska tłumacza. Polski przekład

pozostawia wiele do życzenia, a jego jedyną zaletą jest to, że podobnie jak oryginał niemiecki

zawiera znacznie późniejszy niż sam traktat tekst komentarza aśodhary. Przekład ów prawdopo-

dobnie dlatego, że dokonał go nie indolog, jest miejscami nieczytelny lub, co gorsza, wprowadza

czytelnika w błąd. Odnosi się wrażenie, że zrobiono go ukradkiem i wstydliwie, o czym dowodnie

świadczy fakt anonimowości i to, że idąc za wzorem niemieckim pozostawiono najdrastyczniejsze

fragmenty w przekła-dzie łacińskim. Musiała się atmosfera nie dość jeszcze zmienić od czasów,

gdy Fredro naraził się swoim współczesnym pisząc dzieło o sprawach zespolenia miłosnego

zatytułowane prowokacyjnie Piczomira.

Sytuacja nie była lepsza i gdzie indziej. Na przykład w Anglii, gdzie pierwsze wydanie tłumaczenia

Kamasutry pochodzi z r. 1883, Richard Burton i F. F. Arbuthnot woleli nie przyznawać się do

autorstwa przekładu, choć wydano go prywatnie i w niewielkiej liczbie egzemplarzy. Dopiero po

upływie nieomal stulecia, kiedy w r. 1960 na nowo wybuchł skandal w związku z Kochankiem

Łady Chatterley i werdykt sądowy ostatecznie dopuścił publikowanie tego typu dzieł bez żadnych

skrótów, wydano tłumaczenie Burtona. Zresztą i niniejszy przekład drukowany wcześniej w

obszernych fragmentach w miesięczniku "Kontynenty" wywołał

PRZEDMOWA TŁUMACZA

podobne reakcje. Wszystko to stanowi świadectwo naszych

kulturowych kompleksów i animozji, w świetle których ujemnie oceniamy Bogu ducha winny

Traktat v Milowaniu. Jest bowiem znamienne, ze dzieło liczące sobie nieomal półtora tysiąca lat

pojawiło się po raz pierwszy bodaj w Niemczech w r. 1897, a i to z trzema lekcjami przełożonymi

jedynie na łacinę. Tymczasem w Indiach nawet dziewczęta miały studiować Traktat o Milowaniu

przed osiągnięciem dojrzałości! Tak więc tradycja studiowania tej dziedziny, jak wynika z samego

tekstu, musiała być bardzo żywa. Obszerny i pouczający wstęp do stosunkowo nie tak dawno

wydanego anglojęzycznego przekładu tego dzieła dokonanego przez S.C. Upadhyayę (1970)

wymienia ponad dwudziestu auto-rów prawdopodobnie poprzedzających Watsjajanę i około

dziesię-ciu ważniejszych zajmujących się tą dziedziną po nim. O tych wcześniejszych mało można

powiedzieć, bo ich dzieła zaginęły. Przy czym często nie jesteśmy pewni, czy mamy do czynienia z

rzeczywistymi osobami, czy też z postaciami o charakterze mitycznym. Dotyczy to przede

wszystkim wielu spośród wymie-nionych przez samego Watsjajanę. Wśród późniejszych natomiast

do bardziej znanych należy dzieło Kokkoki (ok. XII w.) zatytuło-wane Sekret milości

{Ratirahasja), dalej Dżjotiriśwary (pierwsza połowa XIV w.). Piątka strwi (Paricasajaka) oraz

Kaijanamalli (XVI w.) Arena mi/osa (Anangarangd). Dodać jeszcze trzeba, że dzieła w tej tradycji

powstają również współcześnie, o czym świadczyć może Mathura Prasada Ciekawość wobec

zflbaw milosnyh ^Ratikelikutuhala) wydana w r. 1949. Literatura ta ma również swoje

odpowiedniki i kontynuację we współczesnych językach indyjskich. Są to najczęściej wydania

tekstów sanskryckich z tłumaczeniem lub też trochę swobodniejsze parafrazy tych tek-stów.

Większość dzieł późniejszych odznacza się jednak małą oryginalnością w porównaniu z Traktatem

o Milowaniu, grzesząc jednocześnie dużo większą pedanterią.

Nasuwa się więc pytanie o przyczyny tej dość charakterystycznej odmienności stosunku do całej

sfery erotyki w Indiach i w Europie. Tam obok literatury rubasznej w sposób jak najpoważniejszy,

choć może odrobinę scholastyczny, kultywowana była erotologia, podczas gdy u nas, o ile

wiadomo, między starożytnością i wiekiem XX wyliczyć można tylko niektóre fragmenty poezji

Chaucera, Dekameron Boccaccia, utwory Rabelais'go czy wreszcie polską

PRZEDMOWA TŁUMACZA

Piczomirf Fredry. Częściowa odpowiedź na to pytanie zawarta jest w uwagach o trójsferze żywota

poprzedzających tom I. Tu dodać jeszcze można garść argumentów, które powinny ostatecznie

wyjaśnić, skąd się wziął ten dużo naturalniejszy stosunek do spraw płci w tradycyjnej kulturze

indyjskiej. Na autorytet Rygwedy jużeśmy się powoływali wcześniej. Nie byłoby więc tu od rzeczy

zacytować fragment jednego z najważniejszych tekstów egzegetycznych tzw. Bryhadaranjaki

upaniswdy. Przyzwyczailiśmy się uważać teksty te za natchniony, wzniosły wykwit kultury

duchowej w Indiach. I słusznie. Mówią one bowiem o rzeczywistości absolutnej, o sposobie jej

pojmowania i o ludzkim stosunku do niej oraz o związku tego, co ludzkie, ograniczone przez

postrzegalność, z absolutnym, nieograniczonym, nieskończonym. Są to teksty prze-znaczone dla

ludzi znajdujących się w ostatnim stadium żywo-ta - dla sannjasinów - ascetów, którym obce są

wszelkie popędy i zachcianki ciała. I nagle w jednym z najbardziej uduchowionych tekstów tego

typu znajdujemy rozważania, które wiktoriańscy tłumacze często uznawali za wskazane opuścić w

swych przekła-dach.

źJej łono jest ołtarzem ofiarnym, włosy - ściółką świętej trawy, skóra Ś prasą do wyciskania somy,

a pośród warg jej przyrodzenia płonie ogień ofiarny. Ten, kto wiedząc to onej zabawie oddolnej się

oddaje, taki świat uzyska, jaki ofiarnikowi przypadnie za sprawą ofiary zwanej Wadźapeja... Zaiste

ta, która odrzuciła swe szaty zbrukane, to bogini szczęścia wśród niewiast. Do tej tedy przesławnej,

która odrzuciła swe szaty zbrukane, niechaj się zbliży i niechaj ją skłania... Ja jestem niebem, ty

jesteś ziemią. Chodź, obejmijmy się oboje. Razem oddajmy nasienie, by Praczłowieka zyskać Ś

syna i bogactwo! Tedy jej uda rozwiera i ze słowami:

"Niechaj się niebo i ziemia rozewrze!" w niej swe umieszcza przyrodzenie i, łącząc usta z ustami,

trzy razy ją po włosach gładzi mówiąc: "Niech Wisznu łono przygotuje! Twasztar kształty

uformuje! Pan Stworzeń niech napełni! A Dhatar niech da ci płód!"... Jako eiemia Ogniem

ciężarna, Jak niebiosa Indrę noszą w łonie. Jak łono przestrzeni Wiatrem wypełnione. Takoż i ja ci

ten płód oto daję!" {Bryhadaranjaka upaniszada 4.3, 4.6, 4.20, 4.21, 4.22).

Z przytoczonych fragmentów wynika, że zespolenie kobiety i mężczyzny - nawet jeśli jego celem

nie jest poczęcie, .o czym świadczą dalsze fragmenty tego samego tekstu Ś traktowano jako

PRZEDMOWA TŁUMACZA

akt ofiarny i utożsamiano z jednym z najsolenniejszych obrzędów rytuału wedyjskiego, z ofiarą

Wadźapeja. Oto jeszcze jeden dowód przekonania, że ludzki mikrokosmos stanowi soczewkę, w

której ogniskuje się cały makrokosmos. W takiej właśnie atmosferze rozwijało się myślenie o

sprawach zespolenia cielesnego. Ono to w rezultacie wydało Traktat o Milwaniu.

Indie umieszczając sprawy płci na najwyższym, rzec można

eschatologicznym, poziomie, nadały im taką rangę, która wyklu-czała pruderię i niewczesne

zawstydzenie. Najlepszym tego dowo-dem jest literatura sanskrycka-tu mówi się o tych sprawach

pięknie i bez żadnego skrępowania, poczynając od tej części, jaką się w Indiach uznaje za

objawioną, w dialogu między nimfą niebiańską Urwaśi i jej kochankiem, ziemianinem

Pururawasem. Podobną śmiałość zdradzać będą o millenium późniejsze epopeje Mahabha-rata i

Ramajana. Idąc ich śladem słynny Kalidasa (V w.) nie zawaha się przed opisem igraszek miłosnych

Siwy i Parwati w poemacie pt. Narodsyny boga Kumały {Kumarasambhawa). Również późniejsza

poezja podobnie sobie poczyna pod tym względem, żeby wspo-mnieć tylko dostępny w polskim

przekładzie Roberta Stiiiera (^Literatura na świecie", nr 4, 1972) utwór pt. Pifcd'yesiat rosykossy

ufodweja Kilhany (XI w.) mów4cy o ciele kochanki niezdolnym udźwignąć ciężaru pchnięć

miłosnych! Cały ten poemat jest pieśnią o miłości fizycznej, o rozkoszy ciała i zmysłów, która

może być występna z punktu widzenia norm społecznych, ale przez to nie musi stać się mniej

święta i wspaniała.

Nic więc dziwnego, że badano sferę tych doznań, że poddano ją naukowemu opisowi. Jeśli ofiarę

wedyjską opisano w każdym najdrobniejszym szczególe, więc dlaczegóż by i ten jej rodzaj nic miał

się doczekać podobnie precyzyjnego opisu i egzegezy?

Nie ulega wątpliwości, że w tej sytuacji, by otrzymać zrówno-ważony i całkowity obraz

tradycyjnej kultury indyjskiej, trzeba zaznajomić się również z Traktatem o Miłowaniu.

Biorąc pod uwagę to, co powiedziano wyżej o jedynym

wydanym w formie książkowej polskim tłumaczeniu Traktatu o Mi/owaniu, wydało się sprawą

celową sporządzenie nowego prze-kładu. Zdecydowano się jednak tłumaczyć tylko tekst

podstawowy bez komentarza, a to dlatego że w znakomitej większości tekst jest czytelny i

zrozumiały bez komentarza. Ponadto w miejscach, gdzie interpretacja mogła być wątpliwa,

posłużono się komentarzem

PRZEDMOWA TŁUMACZA

eliminując w przekładzie ową niejasność. Znaczna odległość w czasie między komentarzem i

tekstem oryginalnym upoważnia również do rozdzielnego traktowania tekstu i komentarza. Dodat-

kowy argument przeciwko tłumaczeniu komentarza stanowi to, że nie zawsze jest to tekst ciągły,

czasem nabiera charakteru swoistych przypisów. Komentarz Jaśodhary, podobnie zresztą jak wiele

innych tego typu tekstów w piśmiennictwie sanskryckim, ma jeszcze tpn minus, że stosunkowo

często wyjaśnia to, co dla nas nie jest istotne, utrudniając tylko w ten sposób zrozumienie, nie

wyjaśnia natomiast tego, co dla nas stanowi zagadkę. Trzeba bowiem pamiętać, że odpowiadał on

na inne zapotrzebowanie, niejako wewnętrzne, i nie miał być pomocą przeznaczoną dla oddalonych

w czasie i przestrzeni cudzoziemców. Tak więc zamierzenie nasze jest znacznie skromniejsze od

niemieckiego przekładu Schmidta, lecz nie bez precedensu - choćby w postaci wspomnianego już

klasycznego tłumaczenia angielskiego Burtonai Arbuthnota. Również przekłady wydawane w

Indiach na ogół nie zawierają komentarza, chyba że są to wydania tekstu sanskryckiegp 2

tłumaczeniem na współczesny język.

Przekład niniejszy jest oparty na dwutomowej edycji bombajskiej z 1856 roku ery Saka (tj. 1912),

wydanej przez Gangawisznu Śrikrysznadasa z komentarzem Jaśodhary, z tłumaczeniem na język

hindi tekstu i komentarza oraz z obszernym, nadzwyczaj pomoc-nym komentarzem w języku hindi

pt. Klask celów 'żywota cy/owieczegf {Puruswrthaprabhd} Pandita Madhawaćarji. W przekładzie

zacho-wano numerację formuł (tzw. sutr) wspomnianego wydania bombajskiego. Należy jednak

dodać, że w innym dostępnym

tłumaczowi wydaniu tego tekstu (źChowkhamba, Kashi Sanskrit Series", nr 29, Benares 1929)

numeracja ta się różni. Ponieważ jednak numeracja zarówno części, jak i lekcji we wszystkich

wydaniach i we wszystkich tłumaczeniach jest identyczna, brak jednolitości w numeracji formuł

nie stanowi poważniejszej trud-ności. Nie udało się niestety zdobyć zwykle cytowanego w

historiach literatury sanskryckiej bombajskiego wydania Pandita Durgaprasada z r. 1891.

Datowanie Traktatu o Milowaniu nastręcza dość poważne

Mallanaga Watsjajana - Kamasutra czyli traktat o miłowaniu.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: