Niziurski Edmund - Opowiadania.pdf - Niziurski Edmund -kolekcja 30 książek - christo.monte

E DMUND N IZIURSKI

O POWIADANIA

WydawnictwoHarcerskieHoryzonty

Warszawa,1973

WydanieI

SPISTRE ´ SCI

SPISTRE ´ SCI ......................... 2

ODAUTORA ........................ 3

SPRAWAKLARNETA ..................... 6

GRUBAS .......................... 30

SZKIELET .......................... 51

LALUKONCEWICZ,BRODAIMIŁO ´ S ´ C ............. 73

RÓWNYCHŁOPAKIREZUS ..................104

BIAŁANOGAICHŁOPAKZTARGÓWKA ............118

TRZYNASTYWYST˛EPEK ...................140

ALARMNAPODDASZU ...................165

DIABLIZJAZD ........................188

NIKODEM,CZYLITAJEMNICAGABINETU ...........205

SPISEKSŁABYCH ......................225

SIÓDME ˙ ZEBRO .......................237

ODAUTORA

Musz˛ewyzna´czeskruch˛a,˙zewodró˙znieniuodpowie´sci,którepisałemzpo-

trzebywewn˛etrznejizaspraw˛aczystegonatchnienia,genezamoichopowiada´n

jestprzera´zliwieprzyziemna.Rodziłysi˛eonemianowiciezkuszeniaprzezredak-

torów,raczejjakoowocmojejsłabo´scini˙zmocy.Toprzeznichodkładałemmoje

benedykty´nskiepracenadpowie´sci˛aizasiadałemdopisaniaopowiada´n,zawsze

znieczystymsumieniem,˙zekradn˛eczasprzeznaczonyna„wła´sciw˛a”twórczo´s´c.

Dlategoopowiadaniatepisałemspiesznie(conieznaczy,˙zełatwo,przeciwnie—

zwyklem˛eczyłemsi˛enadnimibardziejni˙znadpowie´sci˛a).

Najstarszechronologicznie,amianowicie„SprawaKlarneta”,powstałojesz-

czew1953roku,niemalbezpo´sredniopouko´nczeniuprzezemnie„Ksi˛egiurwi-

sów”.Tahistoriawielko´sciiupadkuniejakiegoKlarnetajestwgruncierzeczy

jeszczejedn˛aprób˛arozpatrzeniastaregojak´swiatkonfliktunaosi:jednostka-ze-

spół,ubran˛awform˛eopowiadaniaochłopaku,którychciał„trz˛a´s´ccał˛asal˛a”

winternacie,iobuncietejsali.

Spraw˛edominacjijednostkinadzespołem,przejawiaj˛acejsi˛ewformiestoso-

waniabrutalnejprzemocyczywr˛eczfizycznejsiły,orazzagadnieniewalkizt˛a

przemoc˛aporuszałemwmojejtwórczo´scijeszczewielokrotnie,mi˛edzyinnymi

wzamieszczonymwtymwyborzeopowiadaniupt.:„Spiseksłabych”.

Wczasiepisania„SprawyKlarneta”mieszkałemnaBielanach.Mieszkałem

tamzgór˛asze´s´clat,odroku1953doroku1959.TaodległadzielnicaWarsza-

wyotoczonabyławówczaszjednejstronypustymiwydmamipiaszczystymi,si˛e-

gaj˛acyminiemalcmentarzynaPow˛azkach,azdrugiejstronysławnymLaskiem

Biela´nskim,dochodz˛acymdowysokiegobrzeguWisły.Oczywi´sciedowielumo-

ichutworówztamtegookresuprzenikałyrealiazBielanipobliskiego ˙ Zoliborza,

realianietylkozreszt˛atopograficzne.Wtedybowiemwła´sniemojestarszedzieci

zacz˛ełychodzi´cdoszkołyimojezwi˛azkize´srodowiskiemszkolnymnanowosi˛e

wzmocniłyizaktualizowałyprzyokazji.Utrzymywałemtak˙zekontaktzmłodzie˙z˛a

starsz˛azliceumbiela´nskiego.Akuratwtymczasie,abyłtorok1958,tygodnik

harcerski„Naprzełaj”zaproponowałminapisanieopowiadania.Itakpowstało

obszerneopowiadanie„LaluKoncewicz,brodaimiło´s´c”,wktórymwykorzysta-

łemró˙znemojedo´swiadczeniaiobserwacjebiela´nskie.

Ztegookresupochodz˛atak˙zedwainnewcze´sniejszeopowiadaniazamiesz-

czonewtymtomie,amianowicie„Grubas”(1954)i„Szkielet”(1955).

Kolonieszkolnetozawszekopalniamateriałudlapisarza.Przezpewienokres

czasumusz˛atu˙zy´czsob˛apodjednymdachem,je´s´cprzyjednymstoleispa´cko-

łosiebietypycz˛estozupełniesobieobce,wyrwanezró˙znychpieleszyigniazd

domowych,ciepłychizimnych,aniekiedypoprostubezgniazdipieleszy.Acza-

sujestwystarczaj˛acodu˙zo,˙zebyiz˙zy´csi˛e,ipoprztyka´c.Ch˛etniepodejmowałem

tentematczerpi˛aczmoichwłasnychdo´swiadcze´n.Materiałuzupełniłemrealiami

współczesnymi,mi˛edzyinnymiobserwacjamiz˙zyciakoloniipoczynionymiwSte-

gnienadZatok˛aGda´nsk˛a.

St˛adte˙zmo˙znawywie´s´cgenez˛enapisanegow1960rokuspecjalniedla„Pło-

myka”opowiadania„BiałaNogaichłopakzTargówka”,jakrównie˙z„Trzynasty

wyst˛epek”.

Niemalcałkowicienamoichwłasnychreminiscencjachzlatszkolnychoparte

jest,powstałewjesieni1959roku,opowiadanie„RównychłopakiRezus”,acz-

kolwiekmog˛amyli´cczytelnikazupełniewspółczesnerekwizyty.Posta´cprofesora

jestportretemprawiedokładnymjednegozmoichwłasnychpedagogów.Jate˙z

kiedy´sodwiedziłemstarego,choregonauczycielai...

Ostatniagrupaprezentowanychtuopowiada´nto„opowiadanianiekłajskie”.

Takjenazywam,poniewa˙zpowstałybezpo´srednioponapisaniupowie´sci„Awan-

turawNiekłaju”.Ci˛aglejeszczeobracaj˛asi˛ewaurzeniekłajskiej;wyst˛epuj˛atam

niekiedypostacieznaneztejpowie´sciorazró˙znerealiazNiekłajaiokolicy.Do

grupytejnale˙z˛a,napisanewroku1962nast˛epuj˛aceutwory:„Alarmnapodda-

szu”,„Diablizjazd”,„Nikodem,czylitajemnicagabinetu”,„Spiseksłabych”i

„Siódme˙zebro”.

Zebranewtymtomieopowiadaniapowstawaływokresiedziesi˛eciulat,od

1953roku;powstawałyzró˙znychokazjiiró˙zn˛azawieraj˛atematyk˛e,my´sl˛ejed-

nak,˙zemaj˛aconajmniejjedn˛acech˛ewspóln˛a.Starałemsi˛ewnichstworzy´cau-

tonomiczny´swiatmłodych.Niestawiałemmoimbohateromsztucznychbarier,nie

kr˛epowałemich,robiliwszystko,nacomieliochot˛e.Samimieliustali´cgranic˛e

złaidobra.Do´swiadczeniastarszychniewielemog˛asi˛eprzyda´c.Samemutrzeba

si˛esparzy´c,samemuwszystkiegospróbowa´c.Wi˛ecpróbuj˛a.Odkrywaj˛ananowo

´swiatijegoprawa.Badaj˛adopuszczalneluzy.Rzeczpiekielnietrudnaizło˙zona.

Alemusz˛atorobi´c.Sprawdzi´cnawłasn˛ar˛ek˛enormyobci˛a˙zenia,normynapi˛ecia,

wolno´sci.Como˙zeud´zwign˛a´cprzyja´z´n,como˙zewytrzyma´czespół,gdziele˙z˛a

granicesolidarno´sci,dok˛adwolnosi˛eposun˛a´cwd˛a˙zeniudoniezale˙zno´sciod

„wapniaków”,od´srodowiska,od´swiataijegopraw.Bowszystkosprowadzasi˛e

wko´ncudojednego:jakajestwła´sciwanorma.Samimusz˛aj˛austali´ciprzekona´c

si˛eojejsłuszno´sci.

Kiedymiałemdziewi˛e´clat,marzyłemoprocyikupiłemj˛awreszciezaseri˛a

kanadyjskichznaczków(bezkancer)odjednegofrantazszóstejklasy.Alenaci˛a-

Niziurski Edmund - Opowiadania.pdf

Plik z chomika:

Inne pliki z tego folderu:

Inne foldery tego chomika: